Summary
Samenvatting Psychologie van gedrag in organisaties hfd 7
- Course
- Institution
- Book
Samenvatting Psychologie van gedrag in organisaties hfd 7
[Show more]
Connected book
Book Title:
Author(s):
- Edition:
- ISBN:
- Edition:
Seller
Follow
manonmiedema003
Content preview
7.1 De fundamenten van sociaal gedrag7.1.1 Samenwerking en reciprociteit
Het prisoner's dilemma
Twee criminelen worden opgepakt een spectaculaire bankoverval. De politie heeft sterke aanwijzingen dat de twee opgepakte criminelen de schuldigen zijn, maar
kunnen niets bewijzen. Ze besluiten de boeven tegen elkaar uit te spelen. Elk van de criminelen krijgt te horen dat wanneer hij de ander erbij lapt, hij zelf vrijuit
gaat. Als ze elkaar erbij lappen, gaan ze allebei naar de gevangenis, maar krijgen ze strafvermindering. Als ze allebei zwijgen, kan de politie hun niets maken en
gaan ze vrijuit. De laatste optie lijkt de beste optie voor de criminelen, maar dan moeten ze elkaar wel kunnen vertrouwen. Maar waarom zou je dit doen?
B
Praat Zwijgt
A Praat A krijgt 5 jaar A krijgt 0 jaar
B krijgt 5 jaar B krijgt 10 jaar
Zwijgt A krijgt 10 jaar A krijgt 0 jaar
B krijgt 0 jaar B krijgt 0 jaar
Wanneer de beide criminelen vanuit hun eigen belang denken, is het echter altijd beter om te praten (met andere woorden: niet samen te
werken). Wanneer de kans dat de ander zijn mond houdt 50 procent is, loopt elke crimineel het risico op 5 jaar cel bij praten en 10 jaar bij
zwijgen. Waarom zouden ze dan samenwerken en hun mond houden?
Het antwoord op het prisoner's dilemma ligt in herhaling. Wanneer de interactie tussen A en B eenmalig is, is verraad altijd de meest
winstgevende optie.
Wanneer A en B vaker samenwerken en deze situatie vaker voorkomt, word zwijgen een winstgevende optie.
Samenwerken levert dus winst op wanneer er een langetermijnperspectief is. Mensen zijn over het algemeen ook eerlijker tegenover mensen
die ze later weer zullen tegenkomen, dan tegenover mensen waar ze van weten dat ze deze nooit meer zullen zien.
Freeriders en reciprociteit
Wanneer iedereen in een groep bereid is samen te werken, waarom zou iemand daar dan geen misbruik van maken? Dit is het probleem van
de freerider: de bereidheid van groepsleden om te delen en samen te werken maakt dat misbruik hiervan een winstgevende optie voor het
individu is.
Neem het volgende scenario: vijf studenten moeten samen een paper schrijven en krijgen hier een gezamenlijk cijfer voor. Wanneer vier van de groepsleden hard
genoeg werken om tot een goed cijfer te komen, waarom zou het vijfde groepslid dan nog zijn best doen? Hij kan in principe achterover leunen en een goed cijfer
krijgen.
De oplossing voor dit probleem ligt in reciprociteit. Reciprociteit betekent wederkerigheid en komt in essentie neer op het volgende: alles wat
de ander doet, doe ik terug. Werkt de ander samen, dan werk ik samen. Maakt de ander misbruik, dan maak ik misbruik (wraak). Het
toepassen van dit principe in een groep betekent dat mensen die samenwerken worden beloond met meer samenwerking, mensen die
misbruik maken worden uitgesloten of afgestraft.
Hier ligt de basis voor het belang van rechtvaardigheid: we vinden het belangrijk dat zaken eerlijk verlopen in de groep en reageren negatief op
mensen die zich niet willen inzetten. Als iemand je helpt, ben je dankbaar, en ervaar je een emotie die ervoor zorgt dat je meer bereid bent die
ander later te helpen. We zijn behulpzaam, maar worden boos wanneer iemand ondankbaar is. Kortom, reciprociteit vormt de basis voor veel
van onze sociale emoties.
Vertrouwen en reputatie
Vertrouwen kan worden gedefinieerd als de bereidheid je kwetsbaar op te stellen vanuit de verwachting dat de ander positieve intenties heeft
richting jou. Leen je een vriend geld, dan neem je daarmee het risico bestolen te worden. Je neemt dit risico vanuit de verwachting dat je
vriend het beste met je voor heeft en je zeker niet wil bestelen. Bij een vreemde heb je waarschijnlijk veel minder die verwachting.
Wanneer je de bereidheid hebt je kwetsbaar op te stellen, dan is de drempel veel lager om een ander te helpen en samen te werken. In en
organisatie is vertrouwen daarom een voorwaarde voor een effectief sociaal proces. Onderling vertrouwen word daarom ook wel sociaal
kapitaal genoemd.
Voor de twee criminelen in het prisoner's dilemma is het beter om te praten. Als ze elkaar volledig vertrouwen, houden ze echter beide hun
mond en kunnen ze op deze manier en grotere winst behalen. Ook in organisaties is het niet altijd logisch om samen te werken, maar wanneer
er veel sociaal kapitaal is, zullen medewerkers toch samenwerken.
Vertrouwen is in de regel het product van ervaring. Je vertrouwt je vriend, omdat je hem al lang kent en weet hoe hij reageert. Vertrouwen is
ook overdraagbaar. Neem het volgende scenario. John heeft een vertrouwensband met René en John heeft een vertrouwensband met Martine.
Martine en René kennen elkaar niet. Wanneer John echter tegen Martine vertelt dat zij René kan vertrouwen, zal zij René vertrouwen. Zij hoeft
dus niet zelf de investering te doen die John heeft gedaan in zijn relatie met René, zij kan direct met hem gaan samenwerken. De informatie die
John geeft over René kan beschreven worden als reputatie.
Reputatie is informatie over een persoon met betrekking tot zijn of haar functioneren in de wereld. Reputatie heeft in de regel betrekking op
competentie en/of betrouwbaarheid. Een goede reputatie betekent dat mensen eerder bereid zijn met je samen te werken en je te helpen.
7.1.2 Strategisch gedrag
Het prisoner's dilemma leert ons een belangrijke les over sociaal gedrag: in sommige situaties is het beter om samen te werken, in andere
beter om voor je eigen belang te gaan.
Sociaal gedrag van mensen is in die zin strategisch: of mensen samenwerken of voor het eigen belang gaan is afhankelijk van wat de meest
optimale strategie is in die situatie. Dit is geen bewuste keuze, ons brein maakt dit soort keuzes vaak volledig automatisch.
Gedrag is afhankelijk van de situatie vaker prosociaal of prozelf.
, Prosociaal gedrag is gedrag dat gericht is op samenwerken en anderen helpen.
Prozelf gedrag is gedrag dat primair gericht is op het eigenbelang en waarbij het groepsbelang ondergeschikt word gemaakt aan het
eigenbelang.
Wanneer een medewerker bijvoorbeeld keuzes maakt die goed zijn voor zijn eigen carrière of bonus, maar slecht voor de organisatie, is dit
prozelf gedrag.
Prozelf gedrag is niet noodzakelijk negatief, want soms is het echt belangrijk om voor je eigen belang op te komen en keuzes te maken die
primair jezelf dienen.
Prozelf gedrag kan echter ook schadelijk zijn, bijvoorbeeld wanneer mensen frauderen. Als prozelf gedrag te ver gaat, word ook vaak over
antisociaal gedrag gesproken.
Vier aspecten die bepalend zijn voor het ontstaan van prosociaal en prozelf gedrag:
Gedeelde toekomst
Gezamenlijke belangen
Transparantie
Consequenties voor freeriders.
Gedeelde toekomst
In een dorpje kent iedereen elkaar en ga je elkaar nog vaak tegenkomen. Hier iemand bedonderen zal vaak negatieve gevolgen hebben voor je
reputatie. Dit maakt de drempel voor antisociaal gedrag hoger.
Een toerist daarentegen kom je waarschijnlijk nooit meer tegen en hij kent de lokale prijzen waarschijnlijk niet. De drempel voor misbruik is
hier laag: er is een mogelijkheid en het doen zal weinig gevolgen hebben.
De mate waarin mensen het gevoel hebben een gezamenlijke toekomst te hebben is in hoge mate bepalend voor de mate waarin zij
samenwerken.
Gezamenlijke belangen
Mensen werken samen wanneer samenwerking toegevoegde waarde heeft voor hen.
Wanneer dat iets is wat iedereen wil, is het in ieders belang om samen te werken. Is er geen gezamenlijk belang, dan zal de motivatie om
samen te werken afnemen of wegvallen.
Neem de volgende twee scenario's:
• Team A is gezamenlijk verantwoordelijk voor het ontwikkelen van een nieuw product. Het product word beoordeeld door een
onafhankelijk panel van experts. Afhankelijk van hoe goed het product is, krijgen de teamleden een gezamenlijke beloning die ze zelf
mogen verdelen.
• Team B is gezamenlijk verantwoordelijk voor het ontwikkelen van een nieuw product. Elke medewerker wordt individueel beoordeeld
op zijn of haar werk. Heeft hij of zij de toegewezen taken goed volbracht, dan volgt een individuele bonus.
In team A heeft prosociaal gedrag voordelen voor elk teamlid: het zorgt voor een betere samenwerking en zo een beter product. Er is voor de
teamleden een duidelijk gezamenlijk belang.
In team B heeft prosociaal gedrag echter nadelen. Een ander teamlid helpen houdt iemand van zijn werk en brengt de individuele bonus in
gevaar. In team B is er geen gezamenlijk belang, maar zijn de belangen strijdig. Dit stimuleert prozelf gedrag.
Transparantie
Transparantie heeft in deze context betrekking op de mate waarin de acties van een individu inzichtelijk zijn voor anderen. In organisaties heeft
transparantie ook betrekking op de inzichtelijkheid van bijvoorbeeld besluitvorming en verdeling van middelen.
Wanneer er geen transparantie is, kan iemand wegkomen met antisociaal gedrag, zonder dat dit negatieve consequenties heeft voor hem en
zijn reputatie. Gebrek aan transparantie maakt antisociaal gedrag weer een winstgevende strategie en mensen zijn daarom ook voorspelbaar
minder eerlijk wanneer er weinig transparantie is.
Transparantie betekent dat iedereen kan zien wat iemand doet. Aangezien mensen graag praten over het gedrag van anderen (roddelen) en
reputatie erg belangrijk is voor mensen, zijn mensen in de regel meer sociaal wanner hun gedrag zichtbaar is.
Consequenties voor freeriders
Reciprociteit werkt omdat antisociaal gedrag wordt afgestraft. Heeft dit gedrag echter geen negatieve gevolgen, dan word het weer een
winstgevende strategie.
De afwezigheid van negatieve consequenties lokt zo antisociaal gedrag uit.
Transparantie en consequenties hangen nauw samen, maar de aanwezigheid van transparantie betekent niet noodzakelijk dat er consequenties
zijn.
7.1.3 Sociale modus
Sociale modus heeft betrekking op de mate waarin mensen gemotiveerd zijn samen te werken of voor hun eigen belang te gaan. Wanneer
iemand gemotiveerd is om samen te werken, word dit hier een coöperatieve modus genoemd.
Een coöperatieve modus hang samen met prosociaal gedrag.
Is iemand gemotiveerd om voor zijn eigen belang te gaan, dan heet dit en competitieve modus. Deze modus hang samen met prozelf gedrag.
Een competitieve modus leidt niet noodzakelijk tot antisociaal gedrag. lemand kan bijvoorbeeld heel competitief zijn, maar wel sportief en
respectvol naar anderen zijn. De kans op antisociaal gedrag neemt echter wel toe in de competitieve modus.
Individuele verschillen
De sociale modus wordt in hoge mate gevormd door de context. Wanneer er bijvoorbeeld weinig transparantie is, tegenstrijdige belangen en
geen consequenties zijn bij antisociaal gedrag, neemt de kans toe dat mensen in een meer competitieve modus komen.
The benefits of buying summaries with Stuvia:
Guaranteed quality through customer reviews
Stuvia customers have reviewed more than 700,000 summaries. This how you know that you are buying the best documents.
Quick and easy check-out
You can quickly pay through credit card or Stuvia-credit for the summaries. There is no membership needed.
Focus on what matters
Your fellow students write the study notes themselves, which is why the documents are always reliable and up-to-date. This ensures you quickly get to the core!
Frequently asked questions
What do I get when I buy this document?
You get a PDF, available immediately after your purchase. The purchased document is accessible anytime, anywhere and indefinitely through your profile.
Satisfaction guarantee: how does it work?
Our satisfaction guarantee ensures that you always find a study document that suits you well. You fill out a form, and our customer service team takes care of the rest.
Who am I buying these notes from?
Stuvia is a marketplace, so you are not buying this document from us, but from seller manonmiedema003. Stuvia facilitates payment to the seller.
Will I be stuck with a subscription?
No, you only buy these notes for $4.59. You're not tied to anything after your purchase.
Can Stuvia be trusted?
4.6 stars on Google & Trustpilot (+1000 reviews)
72964 documents were sold in the last 30 days
Founded in 2010, the go-to place to buy study notes for 14 years now