Samenvatting natuur en techniek pabotoets
DEEL 1 – NATUUR
Alle organismen zijn opgebouwd uit cellen, de kleinste organismen bestaan uit een cel. Een cel is zo
klein dat je deze niet met je blote oog kan zien. Cellen kunnen er verschillende uitzien. Een cel is een
levende eenheid, ze groeien en delen. Ze hebben voedsel nodig en scheiden afval af. Veel cellen
kunnen ook zelf bewegen, ze hebben daarvoor speciale structuren, organellen genaamd. Dat
betekend letterlijk klein orgaan.
Bacteriën zijn veel eenvoudiger dan plantencellen en dierlijke cellen. Zij bevatten namelijk alleen
maar een celmembraan en een celwand. De celmembraan is een scheiding tussen de binnen- en
buitenkant van een cel. Het omsluit het celplasma. Schadelijke stoffen worden zo tegengehouden,
ook regelt het membraan het transport.
De cellen van bacteriën, schimmels en platen hebben naast de membraan ook nog een celwand die
stevigheid geeft. Dierlijke cellen hebben geen celwand.
De celkern is een soort bibliotheek waarin de erfelijke informatie ligt, informatie die wordt
doorgegeven van ouder naar kind. De erfelijke informatie ligt opgeslagen in de vorm van DNA. Dit is
een lange keten van zeer kleine bouwstenen (nucleïnezuren) die in chromosomen liggen
opgevouwen.
De vijf rijken:
Bacteriën Schimmels Planten Dieren
Celwand Ja Ja Ja Nee
Celmembraan Ja Ja Ja Ja
Celkern Nee Ja Ja Ja
Bladgroenkorrels Nee Nee Ja Nee
Aantal cellen 1 1 of meer Meer cellen Meer cellen
Er zit verschil tussen een plantaardige cel en een dierlijke cel:
Plantencel Dierlijke cel
Rechthoekig Celmembraan
Celmembraan Cytoplasma
Cytoplasma Celkern (hierin zitten genen en materiaal)
Celkern Ronde vorm
Vacuole
Plastide (bladgroenkorrels
Celwand
Als een plant een andere kleur heeft dan groen, zitten er geen bladgroenkorrels in maar
kleurstofkorrels.
, Rijk bacteriën:
Zijn de kleinste organismen die we kennen, virussen zijn kleiner, maar zijn geen echte organismen. Ze
bestaan uit 1 cel en hebben geen organellen in de cel. Het DNA ligt bij andere cellen opgeslagen in de
celkern, bacteriën hebben geen celkern en het DNA ligt los in het celplasma. Ze planten zich voort
door deling. Ze helpen ook mee met de vertering van je voedsel. Hiernaast zijn er ook schadelijke
bacteriën zoals Cholera, TBC en de ziekte van Lyme.
Rijk eencelligen:
Ze bestaan uit 1 cel, ze hebben wel organellen in hun cel. Het erfelijke materiaal ligt opgeslagen in de
celkern en de mitochondriën leveren energie. Een voorbeeld van een eencellige is een
pantoffeldiertje, lijkt op een soort schoen.
Rijk schimmels:
Schimmels zijn meestal meercellige organismen. Hun cellen hebben verschillende organellen,
waaronder een dikke celwand. Ze hebben geen bladgroenkorrels en voeden zich met andere
organismen. Paddenstoelen zijn ook schimmels, onder de grond van een paddenstoel bevind zich een
netwerk van schimmeldraden: het mycelium. Schimmels kunnen ernstige infecties veroorzaken, maar
sommige zijn ook nuttig. Ze kunnen antibiotica produceren.
Rijk planten:
De belangrijkste eigenschap van planten is fotosynthese, ze gebruiken de energie uit zonlicht voor het
maken van voedingsstoffen. Ze hebbend daarvoor geen andere organismen nodig. Alle planten zijn
meercellig, het rijk van de planten is ook weer onderverdeel op basis van organellen:
Groep Bouw Vaatplanten Voorplanting Zaden in een
sportenplant of vrucht?
zaadplant
Algen en wieren Geen bladeren of Geen vaten Sporen
stengels
Mossen Wel bladeren en Geen vaten Sporen
stengels
Varens en Wek bladeren en Wel vaten Sporen
paardenstaarten stengels
Naaktzadigen Wel bladeren en Wel vaten Zaden Zaden niet in een
(naaldbomen) stengels vrucht
Bedektzadige Wel bladeren en Wel vaten Zaden Zaden in een
(planten met stengels vrucht
bloemen)
DEEL 1 – NATUUR
Alle organismen zijn opgebouwd uit cellen, de kleinste organismen bestaan uit een cel. Een cel is zo
klein dat je deze niet met je blote oog kan zien. Cellen kunnen er verschillende uitzien. Een cel is een
levende eenheid, ze groeien en delen. Ze hebben voedsel nodig en scheiden afval af. Veel cellen
kunnen ook zelf bewegen, ze hebben daarvoor speciale structuren, organellen genaamd. Dat
betekend letterlijk klein orgaan.
Bacteriën zijn veel eenvoudiger dan plantencellen en dierlijke cellen. Zij bevatten namelijk alleen
maar een celmembraan en een celwand. De celmembraan is een scheiding tussen de binnen- en
buitenkant van een cel. Het omsluit het celplasma. Schadelijke stoffen worden zo tegengehouden,
ook regelt het membraan het transport.
De cellen van bacteriën, schimmels en platen hebben naast de membraan ook nog een celwand die
stevigheid geeft. Dierlijke cellen hebben geen celwand.
De celkern is een soort bibliotheek waarin de erfelijke informatie ligt, informatie die wordt
doorgegeven van ouder naar kind. De erfelijke informatie ligt opgeslagen in de vorm van DNA. Dit is
een lange keten van zeer kleine bouwstenen (nucleïnezuren) die in chromosomen liggen
opgevouwen.
De vijf rijken:
Bacteriën Schimmels Planten Dieren
Celwand Ja Ja Ja Nee
Celmembraan Ja Ja Ja Ja
Celkern Nee Ja Ja Ja
Bladgroenkorrels Nee Nee Ja Nee
Aantal cellen 1 1 of meer Meer cellen Meer cellen
Er zit verschil tussen een plantaardige cel en een dierlijke cel:
Plantencel Dierlijke cel
Rechthoekig Celmembraan
Celmembraan Cytoplasma
Cytoplasma Celkern (hierin zitten genen en materiaal)
Celkern Ronde vorm
Vacuole
Plastide (bladgroenkorrels
Celwand
Als een plant een andere kleur heeft dan groen, zitten er geen bladgroenkorrels in maar
kleurstofkorrels.
, Rijk bacteriën:
Zijn de kleinste organismen die we kennen, virussen zijn kleiner, maar zijn geen echte organismen. Ze
bestaan uit 1 cel en hebben geen organellen in de cel. Het DNA ligt bij andere cellen opgeslagen in de
celkern, bacteriën hebben geen celkern en het DNA ligt los in het celplasma. Ze planten zich voort
door deling. Ze helpen ook mee met de vertering van je voedsel. Hiernaast zijn er ook schadelijke
bacteriën zoals Cholera, TBC en de ziekte van Lyme.
Rijk eencelligen:
Ze bestaan uit 1 cel, ze hebben wel organellen in hun cel. Het erfelijke materiaal ligt opgeslagen in de
celkern en de mitochondriën leveren energie. Een voorbeeld van een eencellige is een
pantoffeldiertje, lijkt op een soort schoen.
Rijk schimmels:
Schimmels zijn meestal meercellige organismen. Hun cellen hebben verschillende organellen,
waaronder een dikke celwand. Ze hebben geen bladgroenkorrels en voeden zich met andere
organismen. Paddenstoelen zijn ook schimmels, onder de grond van een paddenstoel bevind zich een
netwerk van schimmeldraden: het mycelium. Schimmels kunnen ernstige infecties veroorzaken, maar
sommige zijn ook nuttig. Ze kunnen antibiotica produceren.
Rijk planten:
De belangrijkste eigenschap van planten is fotosynthese, ze gebruiken de energie uit zonlicht voor het
maken van voedingsstoffen. Ze hebbend daarvoor geen andere organismen nodig. Alle planten zijn
meercellig, het rijk van de planten is ook weer onderverdeel op basis van organellen:
Groep Bouw Vaatplanten Voorplanting Zaden in een
sportenplant of vrucht?
zaadplant
Algen en wieren Geen bladeren of Geen vaten Sporen
stengels
Mossen Wel bladeren en Geen vaten Sporen
stengels
Varens en Wek bladeren en Wel vaten Sporen
paardenstaarten stengels
Naaktzadigen Wel bladeren en Wel vaten Zaden Zaden niet in een
(naaldbomen) stengels vrucht
Bedektzadige Wel bladeren en Wel vaten Zaden Zaden in een
(planten met stengels vrucht
bloemen)
