Doelgroepen 3 : hoofdstuk 2
Hoofdstuk 2 Kinderen En Jongeren Met Psychosociale Problemen
Algemene Omschrijving Voor Kinderen En Jongeren Met Psychosociale Problemen
Kinderen die opgroeien in problematische leefsituaties en gevolgen op psychosociaal vlak
o Bv. Mishandeling, verwaarlozing
Concreet: ingrijpende kinderervaringen die duidelijke impact hebben op verdere ontwikkeling
Interactie ouder en kind is verstoord
Geeft verhoogd risico op gedrags- en emotionele problemen (HS1)
Ondersteuning: ACE’s (=Adverse childhood experiences)
Wat zijn deze Adverse Childhood Experiences?
Overkoepelend begrip voor:
o Kindermishandeling, Misbruik op fysiek, emotioneel en seksueel vlak, Verwaarlozing, Psychiatrische
problemen,…
o Dit was de oorspronkelijke term
In latere onderzoeken is dit uitgebreid naar:
o Pesten, gedwongen huwelijken, onveilige buurteén, geschiedenis van pleegzorg,…
Conclusie:
o ACE’s zijn een risicofactor voor de ontwikkeling van de gezondheid
o Risico op moeilijke ontwikkeling stijgt wanneer je geconfronteerd wordt met meerdere ACE’S in de
kindertijd
Hoe kan men het verband tussen ACE’s en de impact op de verdere ontwikkeling verklaren?
Langdurige blootstelling aan trauma’s hebben effecten (4)
Ontwikkeling van de hersenen
Emotieregulatie, middelengebruik, geheugen, agressie en algemene gezondheid
o Beïnvloed volwassen leven
Socio-economische status
o school, tewerkstelling en inkomen
o Kan ook preventief op worden ingezet
Kwaliteit van leven
Uitgangspunt effect van traumatische ervaringen op verdere ontwikkeling:
Langdurige activatie van stressresponssyteem zonder protectieve factoren is schadelijk voor de ontwikkeling
van de hersenen
Heeft effect op leren, geheugen, gedrag en uitvoerende functies
Trauma’s en toxische stress= zorgt voor verandering in ons lichaam
The ace pyramid:
Laat de effecten zien van toxische stress en traumatische
gebeurtenissen op de neurologische ontwikkeling en sociale,
emotionele en cognitieve tekorten
kan leiden tot: gezondheidsrisico’s, ziektes, sociale problemen en
vroegtijdig overlijden
o personen met 6 of meer ACE’S leven 20 jaar korter
Gevolgen van traumatische ervaringen in de jeugd
o Korte termijn: verminderde concentratie, schooluitval,
gedragsproblemen, internaliserend gedrag (=depressie, angst,..), psychische stoornissen,…
o Lange termijn: angststoornissen, depressie en depressieve stemmingen, risicogedrag, roken en
middelengebruik, criminaliteit, laag zelfbeeld, risicovol seksueel gedrag,…
Verband lichamelijke aandoeningen: hart -en vaatziekten, diabetes, vroegtijdig sterven,..
Pagina 1 van 25
, Doelgroepen 3 : hoofdstuk 2
Wat leert ons dit over begeleiding?
Kennis over gevolgen ACE’s is verpreid
Studies over protectieve factoren
Werken preventief en dragen bij tot veerkracht en herstel
Herstel is op alle leeftijden mogelijk
Niveaus
Protectieve factoren op microniveau: familiekenmerken, stabiele en veilige opvoedingsrelatie met
volwassenen
Mesoniveau: kenmerken van de gemeenschap, samenhangend sociaal netwerk
bv. socio-economische voordelen of ondersteuning
Preventie is belangrijk
Primair: hulpverleners in verschillende sectoren kennis hebben van ACE’s en gevolgen
Jongeren die trauma ervaringen ondervinden: ook ondersteuning nodig!
Bv. bij voeding, onzekere huisvesting
Situatie en structurele veranderingen moeten gemaakt worden zodat er toegang is tot zorg
Bv. gezondheidszorg
Onderwijs, jeugdzorg en gezondheidszorg: in staat op neg. Effecten te verminderen
Socio-economische factoren: kunnen ook effecten versterken of verlichten
Self-healing communities:
Waarom? Om mensen meer betrokken te maken met elkaar
Doel? Cultuur veranderen
Laatste jaren: initiatieven om gevolgen van ACE’S te beperken door ondersteuning te geven in het
netwerk
Lus vzw
Wie? Een beweging die overtuigd is dat iedereen recht heeft om goed omringd te zijn
Ze spelen een rol binnen de jeugdhulp in het kader van ‘recht op een vertrouwenspersoon’
Soms aangewezen om de steunfiguur ook extra ondersteuning te geven
Wat? Samen met het kind en hun netwerk de mogelijkheden bekijken, opzoek gaan naar krachten
en interesses,..
JIM
Wie? Jouw Ingebrachte Mentor
Wat? Uithuisplaatsing tegengaan dmv alternatieven
JIM-aanpak bestaat uit:
De zelfgekozen informele mentor: persoon uit het natuurlijk netwerk met kennis over de zaak
Taak? Advies en ondersteuning bieden, luisterend oor zijn en eventuele crisis-opvang
JIM springt bij voor professionele aanpas en behandeling
Team van professionals uit verschillende disciplines en instellingen: zijn de begeleiders en de
eindverantwoordelijke die optreden als bemiddelaars tussen gezin en netwerk
Professionele betrokkenheid: begeleiders kunnen niet alleen handelen, samenwerken met informele
kennis is superbelangrijk.
Bv. sociaal netwerk is aanwezig tijdens gezinsgesprekken
Samenwerking: samenwerking tussen alle betrokkenen is de basis van het behandelprogramma.
Pagina 2 van 25
, Doelgroepen 3 : hoofdstuk 2
Fases uit het behandelingsprogramma
1. Doel? Bereidheid van gezinnen om problemen binnen hun netwerk bespreekbaar te maken
a. Eerste stap: jongere laten vragen wie zijn informele mentor word uit zijn sociaal netwerk
2. Doel? Relevantie info verzamelen over de onderlinge samenwerking, problematiek en manier van
oplossen
3. Doel? Komen tot een gezamenlijk besluit over hoe we met de doelen gaan werken. Daarna komt de
uitvoering
4. Doel? Stappenplan waarin de resultaten vergrendeld worden
a. Centraal: samenwerkingsrelatie
b. Werk met een JIM: afkomstig van bio-ecologisch model Bronfenbrenner en Morris
c. In praktijk: begeleider gebruikt naar eigen inzicht verschil. methodieken vanuit de
motiverende therapie, narratieve therapie, gedragstherapie,…
Family Finding
Programma dat vertrekt uit ‘healing is in the network’
Aanpak? Richten op het includeren van kinderen in een ruimer geheel van waardevolle connecties
Kind kan zich hechten en het gevoel hebben ergens bij te horen
Waarom? Isolatie van het kind proberen vermijden
Doelstelling: schade opgelopen door ingrijpende gebeurtenissen voorkomen of beperken, de schade
verstellen en veerkracht bieden voor de toekomst.
4 pijlers:
1. Familie bestaat al
2. Eenzaamheid is gevaarlijk
3. Betekenisvolle verbindingen met ‘familie’ levert kinderen een ervaring van erbij horen
4. Doorslaggevende factor in het bekomen van een gunstige afloop is aanwezigheid van levenslange
connecties
2.1 Kindermishandeling
2.1.1 Omschrijving Van Kindermishandeling
Kindermishandeling = ernstige problemen zich voordoen in de relatie tussen ouder of opvoeder en
kind
Doorheen de tijd en afhankelijk van cultuur verandert de betekenis
o Geen objectief vaststaand begrip = een sociaal construct
Verschillende definities
Baartman: het bruuskeren van de fysieke en of psychische integriteit van een kind door zijn
opvoeders of verzorgers dat berust op een fundamentele verstoring in de gezindheid van de
opvoeder jegens het kind.
Vlaams vertrouwenscentra: kindermishandeling is elke vorm van het lichamelijk, emotioneel of
seksueel geweld waar kinderen slachtoffer van zijn. Niet door ongeval, maar door daden of
nalatigheden van ouders of andere. De gevolgen van kindermishandeling brengen de ontwikkeling
van het kind ernstig in gevaar.
Pollman: wanneer we een kind iets aandoen of onthouden waardoor het mogelijk schade oploopt
Baartman:
“In het geval van kindermishandeling zijn het de normen en waarden die bepalend zijn voor visies op
opvoeden, op ontwikkeling, op gezinspatronen, op rechten van kinderen op geweld en zo meer. De inhoud
van kindermishandeling varieert daarom met de binnen een bepaalde cultuur en de binnen een bepaald
tijdsgewricht vigerende normen en waarden.”
Wat we onder kindermishandeling verstaan kan dus verschillen tussen culturen en binnen bepaalde
tijdperiodes
o Bv. Vroeger mochten de leerkrachten op de vingers van de kinderen slagen
o Bv. Besnijdenis, uithuwelijken, …
Niet vanbuiten kennen maar wel begrijpen
Pagina 3 van 25
Hoofdstuk 2 Kinderen En Jongeren Met Psychosociale Problemen
Algemene Omschrijving Voor Kinderen En Jongeren Met Psychosociale Problemen
Kinderen die opgroeien in problematische leefsituaties en gevolgen op psychosociaal vlak
o Bv. Mishandeling, verwaarlozing
Concreet: ingrijpende kinderervaringen die duidelijke impact hebben op verdere ontwikkeling
Interactie ouder en kind is verstoord
Geeft verhoogd risico op gedrags- en emotionele problemen (HS1)
Ondersteuning: ACE’s (=Adverse childhood experiences)
Wat zijn deze Adverse Childhood Experiences?
Overkoepelend begrip voor:
o Kindermishandeling, Misbruik op fysiek, emotioneel en seksueel vlak, Verwaarlozing, Psychiatrische
problemen,…
o Dit was de oorspronkelijke term
In latere onderzoeken is dit uitgebreid naar:
o Pesten, gedwongen huwelijken, onveilige buurteén, geschiedenis van pleegzorg,…
Conclusie:
o ACE’s zijn een risicofactor voor de ontwikkeling van de gezondheid
o Risico op moeilijke ontwikkeling stijgt wanneer je geconfronteerd wordt met meerdere ACE’S in de
kindertijd
Hoe kan men het verband tussen ACE’s en de impact op de verdere ontwikkeling verklaren?
Langdurige blootstelling aan trauma’s hebben effecten (4)
Ontwikkeling van de hersenen
Emotieregulatie, middelengebruik, geheugen, agressie en algemene gezondheid
o Beïnvloed volwassen leven
Socio-economische status
o school, tewerkstelling en inkomen
o Kan ook preventief op worden ingezet
Kwaliteit van leven
Uitgangspunt effect van traumatische ervaringen op verdere ontwikkeling:
Langdurige activatie van stressresponssyteem zonder protectieve factoren is schadelijk voor de ontwikkeling
van de hersenen
Heeft effect op leren, geheugen, gedrag en uitvoerende functies
Trauma’s en toxische stress= zorgt voor verandering in ons lichaam
The ace pyramid:
Laat de effecten zien van toxische stress en traumatische
gebeurtenissen op de neurologische ontwikkeling en sociale,
emotionele en cognitieve tekorten
kan leiden tot: gezondheidsrisico’s, ziektes, sociale problemen en
vroegtijdig overlijden
o personen met 6 of meer ACE’S leven 20 jaar korter
Gevolgen van traumatische ervaringen in de jeugd
o Korte termijn: verminderde concentratie, schooluitval,
gedragsproblemen, internaliserend gedrag (=depressie, angst,..), psychische stoornissen,…
o Lange termijn: angststoornissen, depressie en depressieve stemmingen, risicogedrag, roken en
middelengebruik, criminaliteit, laag zelfbeeld, risicovol seksueel gedrag,…
Verband lichamelijke aandoeningen: hart -en vaatziekten, diabetes, vroegtijdig sterven,..
Pagina 1 van 25
, Doelgroepen 3 : hoofdstuk 2
Wat leert ons dit over begeleiding?
Kennis over gevolgen ACE’s is verpreid
Studies over protectieve factoren
Werken preventief en dragen bij tot veerkracht en herstel
Herstel is op alle leeftijden mogelijk
Niveaus
Protectieve factoren op microniveau: familiekenmerken, stabiele en veilige opvoedingsrelatie met
volwassenen
Mesoniveau: kenmerken van de gemeenschap, samenhangend sociaal netwerk
bv. socio-economische voordelen of ondersteuning
Preventie is belangrijk
Primair: hulpverleners in verschillende sectoren kennis hebben van ACE’s en gevolgen
Jongeren die trauma ervaringen ondervinden: ook ondersteuning nodig!
Bv. bij voeding, onzekere huisvesting
Situatie en structurele veranderingen moeten gemaakt worden zodat er toegang is tot zorg
Bv. gezondheidszorg
Onderwijs, jeugdzorg en gezondheidszorg: in staat op neg. Effecten te verminderen
Socio-economische factoren: kunnen ook effecten versterken of verlichten
Self-healing communities:
Waarom? Om mensen meer betrokken te maken met elkaar
Doel? Cultuur veranderen
Laatste jaren: initiatieven om gevolgen van ACE’S te beperken door ondersteuning te geven in het
netwerk
Lus vzw
Wie? Een beweging die overtuigd is dat iedereen recht heeft om goed omringd te zijn
Ze spelen een rol binnen de jeugdhulp in het kader van ‘recht op een vertrouwenspersoon’
Soms aangewezen om de steunfiguur ook extra ondersteuning te geven
Wat? Samen met het kind en hun netwerk de mogelijkheden bekijken, opzoek gaan naar krachten
en interesses,..
JIM
Wie? Jouw Ingebrachte Mentor
Wat? Uithuisplaatsing tegengaan dmv alternatieven
JIM-aanpak bestaat uit:
De zelfgekozen informele mentor: persoon uit het natuurlijk netwerk met kennis over de zaak
Taak? Advies en ondersteuning bieden, luisterend oor zijn en eventuele crisis-opvang
JIM springt bij voor professionele aanpas en behandeling
Team van professionals uit verschillende disciplines en instellingen: zijn de begeleiders en de
eindverantwoordelijke die optreden als bemiddelaars tussen gezin en netwerk
Professionele betrokkenheid: begeleiders kunnen niet alleen handelen, samenwerken met informele
kennis is superbelangrijk.
Bv. sociaal netwerk is aanwezig tijdens gezinsgesprekken
Samenwerking: samenwerking tussen alle betrokkenen is de basis van het behandelprogramma.
Pagina 2 van 25
, Doelgroepen 3 : hoofdstuk 2
Fases uit het behandelingsprogramma
1. Doel? Bereidheid van gezinnen om problemen binnen hun netwerk bespreekbaar te maken
a. Eerste stap: jongere laten vragen wie zijn informele mentor word uit zijn sociaal netwerk
2. Doel? Relevantie info verzamelen over de onderlinge samenwerking, problematiek en manier van
oplossen
3. Doel? Komen tot een gezamenlijk besluit over hoe we met de doelen gaan werken. Daarna komt de
uitvoering
4. Doel? Stappenplan waarin de resultaten vergrendeld worden
a. Centraal: samenwerkingsrelatie
b. Werk met een JIM: afkomstig van bio-ecologisch model Bronfenbrenner en Morris
c. In praktijk: begeleider gebruikt naar eigen inzicht verschil. methodieken vanuit de
motiverende therapie, narratieve therapie, gedragstherapie,…
Family Finding
Programma dat vertrekt uit ‘healing is in the network’
Aanpak? Richten op het includeren van kinderen in een ruimer geheel van waardevolle connecties
Kind kan zich hechten en het gevoel hebben ergens bij te horen
Waarom? Isolatie van het kind proberen vermijden
Doelstelling: schade opgelopen door ingrijpende gebeurtenissen voorkomen of beperken, de schade
verstellen en veerkracht bieden voor de toekomst.
4 pijlers:
1. Familie bestaat al
2. Eenzaamheid is gevaarlijk
3. Betekenisvolle verbindingen met ‘familie’ levert kinderen een ervaring van erbij horen
4. Doorslaggevende factor in het bekomen van een gunstige afloop is aanwezigheid van levenslange
connecties
2.1 Kindermishandeling
2.1.1 Omschrijving Van Kindermishandeling
Kindermishandeling = ernstige problemen zich voordoen in de relatie tussen ouder of opvoeder en
kind
Doorheen de tijd en afhankelijk van cultuur verandert de betekenis
o Geen objectief vaststaand begrip = een sociaal construct
Verschillende definities
Baartman: het bruuskeren van de fysieke en of psychische integriteit van een kind door zijn
opvoeders of verzorgers dat berust op een fundamentele verstoring in de gezindheid van de
opvoeder jegens het kind.
Vlaams vertrouwenscentra: kindermishandeling is elke vorm van het lichamelijk, emotioneel of
seksueel geweld waar kinderen slachtoffer van zijn. Niet door ongeval, maar door daden of
nalatigheden van ouders of andere. De gevolgen van kindermishandeling brengen de ontwikkeling
van het kind ernstig in gevaar.
Pollman: wanneer we een kind iets aandoen of onthouden waardoor het mogelijk schade oploopt
Baartman:
“In het geval van kindermishandeling zijn het de normen en waarden die bepalend zijn voor visies op
opvoeden, op ontwikkeling, op gezinspatronen, op rechten van kinderen op geweld en zo meer. De inhoud
van kindermishandeling varieert daarom met de binnen een bepaalde cultuur en de binnen een bepaald
tijdsgewricht vigerende normen en waarden.”
Wat we onder kindermishandeling verstaan kan dus verschillen tussen culturen en binnen bepaalde
tijdperiodes
o Bv. Vroeger mochten de leerkrachten op de vingers van de kinderen slagen
o Bv. Besnijdenis, uithuwelijken, …
Niet vanbuiten kennen maar wel begrijpen
Pagina 3 van 25
