AP hogeschool
Samenvatting
Ergotherapie bij atypische
ontwikkeling 1
Laura Schellekens
Schooljaar 2022-2023
,INHOUDSOPGAVE
Praktisch .......................................................................................................................................................... 6
1. Visie op ergotherapie en atypische ontwikkeling ......................................................................................... 6
1.1 Kernbegrippen ............................................................................................................................................... 6
1.1.1 Handelen en handelingsgericht werken ................................................................................................. 6
1.1.2 Participatie en contextbased werken ..................................................................................................... 6
1.1.3 Cliëntgericht en empowerend werken .................................................................................................. 7
1.2 Ergotherapie bij ontwikkelingsproblemen .................................................................................................... 7
2. ICF als uniforme taal ..................................................................................................................................... 7
3. Referentiekaders .......................................................................................................................................... 7
3.1 Methodisch handelen ................................................................................................................................... 7
3.2 Methodisch ergotherapeutisch handelen en professioneel redeneren ....................................................... 7
3.2.1 Ergotherapeutisch handelingsprofiel: opstellen – diagnosticeren ........................................................ 8
3.2.2 Ergotherapeutische vraagformulering ................................................................................................... 9
3.2.3 Ergotherapeutische interventies: behandelen – adviseren – begeleiden – coachen – innoveren ........ 9
4. Evidence based practise ............................................................................................................................. 11
4.1 Nood aan EBP .............................................................................................................................................. 11
4.2 EBP in een notendop ................................................................................................................................... 11
4.3 het EBP-proces in 5 stappen ....................................................................................................................... 11
4.3.1 Een beantwoordbare professionele vraag formuleren ........................................................................ 12
4.3.2 ‘Best evidence’ zoeken om de vraag te beantwoorden ....................................................................... 12
4.3.3 De gevonden literatuur beoordelen op validiteit en betrouwbaarheid............................................... 12
4.3.4 De bevindingen in de praktijk toepassen ............................................................................................. 12
4.3.5 De veranderingen in de praktijk evalueren .......................................................................................... 12
5. Basaal leren en toepassen van kennis: spelen ............................................................................................ 12
5.1 Beschrijving ‘spel’ en ‘spelen’ ..................................................................................................................... 12
5.1.1 Ontwikkeling spel: spelstadia ............................................................................................................... 13
5.2 De cliënt in beeld......................................................................................................................................... 14
5.3 (Ergotherapeutische) interventies .............................................................................................................. 15
5.3.1 Spel in ergotherapie ............................................................................................................................. 15
5.3.2 Spelbegeleiding .................................................................................................................................... 15
5.3.3 Methodieken: verbreden, verdiepen, uitbreiden ................................................................................ 16
6. Mobiliteit ................................................................................................................................................... 16
6.1 De ontwikkeling van de grote motoriek ...................................................................................................... 16
6.1.1 Wetmatigheden in de ontwikkeling ..................................................................................................... 16
6.1.2 Babyreacties: vroegkinderlijke motorische ontwikkeling .................................................................... 17
1
, 6.1.3 (De ontwikkeling van) het veranderen en handhaven van de lichaamshouding ................................. 20
6.1.4 (De ontwikkeling van) het lopen en zich verplaatsen .......................................................................... 21
6.1.5 (De ontwikkeling van) zich verplaatsen met een vervoermiddel ......................................................... 22
6.1.6 De ontwikkeling van het evenwicht ..................................................................................................... 22
6.1.7 De ontwikkeling van de balvaardigheid ............................................................................................... 23
6.1.8 De ontwikkeling van het lichaamsschema ........................................................................................... 23
6.2 Ontwikkeling van de fijne motoriek ............................................................................................................ 25
6.2.1 De ontwikkeling van het reiken en grijpen........................................................................................... 25
6.2.2 De integratie tussen reiken en grijpen ................................................................................................. 26
6.2.3 Ontwikkeling van lateralisatie .............................................................................................................. 27
6.2.4 Dragen, verplaatsen en manipuleren ................................................................................................... 29
6.3 De cliënt in beeld......................................................................................................................................... 31
6.3.1 Formele observaties ............................................................................................................................. 31
6.3.2 Informele observaties .......................................................................................................................... 32
6.3.3 Functiegerichte meetinstrumenten ..................................................................................................... 32
6.3.4 Activiteiten- en participatiegerichte meetinstrumenten ..................................................................... 34
6.4 (Ergotherapeutische) interventies .............................................................................................................. 35
6.4.1 Vroegbesteding .................................................................................................................................... 35
7. Zelfverzorging............................................................................................................................................. 35
7.1 Ontwikkeling van zelfredzaamheid ............................................................................................................. 35
7.1.1 Zelfverzorging binnen taakgebied van de ergotherapeut .................................................................... 35
7.1.2 Begripsomschrijving ............................................................................................................................. 36
7.2 De cliënt in beeld......................................................................................................................................... 36
7.2.1 Sociale redzaamheidsschaal-Z .............................................................................................................. 36
7.2.2 Andere bruikbare assessments ............................................................................................................ 37
7.3 Ergotherapeutische interventies ................................................................................................................. 37
8. Emotionele ontwikkeling ............................................................................................................................ 37
8.1 De (sociaal) emotionele ontwikkeling ......................................................................................................... 37
8.1.1 Wat is de emotionele ontwikkeling...................................................................................................... 37
8.1.2 Belang van de emotionele ontwikkeling .............................................................................................. 37
8.1.3 Stadia in ontwikkeling van de emotionele ontwikkeling ...................................................................... 38
8.1.3.1 Eerste adaptatiefase (0-6 maanden) ................................................................................................. 38
8.1.3.2 Eerste socialisatiefase (6-18 maanden)............................................................................................. 38
8.1.3.3 Eerste individualisatie (18-36 maanden)........................................................................................... 39
8.1.3.4 Eerste identificatie (3-7 jaar) ............................................................................................................. 39
8.1.3.5 Realiteitsbewustwording (7-12 jaar) ................................................................................................. 39
8.2 Cliënt in beeld ............................................................................................................................................. 39
2
, 8.3 (Ergotherapeutische) interventies .............................................................................................................. 40
8.3.1 Fase 1: eerste adaptatiefase (0-6 maanden) ........................................................................................ 40
8.3.2 Fase 2: eerste socialisatiefase (6-18 maanden) ................................................................................... 40
8.3.3 Fase 3: eerste individualisatie (18-36 maanden) ................................................................................. 40
8.3.4 Fase 4: eerste identificatie (3-7 jaar).................................................................................................... 40
8.3.5 Fase 5: realiteitsbewustwording (7-12 jaar)......................................................................................... 41
9. Basaal leren en toepassen van kennis: visueel en visueel – ruimtelijke vaardigheden en vormgeving ....... 41
9.1 Ontwikkeling van visuele vaardigheden ...................................................................................................... 41
9.1.1 Primair perceptuele vaardigheden: oculomotorische controle, visueel veld, visuele scherpte .......... 41
9.1.2 Visuele aandacht .................................................................................................................................. 42
9.1.3 Visueel scannen .................................................................................................................................... 42
9.1.4 Patroonherkenning .............................................................................................................................. 42
9.1.5 Visueel geheugen ................................................................................................................................. 42
9.1.6 Visuele cognitie .................................................................................................................................... 42
9.2 Ontwikkeling van de vormgeving ................................................................................................................ 43
9.3 Ontwikkeling van ruimtelijke oriëntatie en structuratie ............................................................................. 44
9.3.1 Het eigen lichaam ................................................................................................................................. 44
9.3.2 Het kind oriënteert zich in de ruimte ................................................................................................... 44
9.3.3 Relaties in de ruimte: voorwerpen oriënteren tov elkaar .................................................................... 45
9.3.4 Oriëntatie op het platte vlak ................................................................................................................ 45
9.4 Cliënt in beeld ............................................................................................................................................. 45
9.4.1 Beery-Buktenica Developmental test of Visual-Motor Integration (VMI- 6th) .................................... 45
9.4.2 Observatie ruimtelijk oriëntatieprogramma ........................................................................................ 45
9.4.3 Observatie van de vormgeving en de menstekening ........................................................................... 46
9.5 Ergotherapeutische interventies ................................................................................................................. 46
9.5.1 Interventies gericht naar visuele en visueel ruimtelijke vaardigheden ............................................... 46
9.5.2 Interventies gericht naar vormgeving .................................................................................................. 47
9.5.3 Interventies gericht naar ruimtelijke oriëntatie en structuratie .......................................................... 47
10. Basaal leren en toepassen van kennis: schrijven ...................................................................................... 48
10.1 Begripsomschrijving .................................................................................................................................. 48
10.2 De ontwikkeling van het schrijven ............................................................................................................ 49
10.2.1 Intrinsieke factoren bij het kind ......................................................................................................... 49
10.2.2 Extrinsieke factoren bij het kind......................................................................................................... 49
10.3 Cliënt in beeld ........................................................................................................................................... 49
10.3.1 Writing readiness inventory tool in context (WRITIC) ....................................................................... 49
10.3.2 Systematische opsporing van schrijfmotorische problemen (SOS).................................................... 50
10.4 Ergotherapeutische interventies ............................................................................................................... 50
3
, 10.4.1 Voorbereidend schrijven .................................................................................................................... 50
10.4.2 Aanvankelijk en gevorderd schrijven ................................................................................................. 53
10.4.3 Compensatoir handelen ..................................................................................................................... 54
11. Basaal leren en toepassen van kennis: rekenen ........................................................................................ 54
11.1 Begripsomschrijving .................................................................................................................................. 54
11.2 De ontwikkeling van het rekenen ............................................................................................................. 54
11.2.1 Cognitieve ontwikkeling volgens Piaget ............................................................................................. 54
11.2.2 Prenumerische vaardigheden ............................................................................................................ 55
11.3 Cliënt in beeld ........................................................................................................................................... 57
11.3.1 Testen (informatief) ........................................................................................................................... 57
11.4 Ergotherapeutische interventie ................................................................................................................ 57
Hoorcollege 1: visie Ergotherapie en ontwikkelingsproblemen ...................................................................... 59
Hoorcollege 2: therapeutische relatie, levensdomeinen: wonen, werken, vrije tijd ....................................... 59
2.1 Therapeutische houding ............................................................................................................................. 59
2.1.1 Mediëren .............................................................................................................................................. 59
2.1.2 4Q-model voor faciliterend leren ......................................................................................................... 59
2.1.3 Sociaal-emotionele ontwikkeling ......................................................................................................... 60
2.2 Belangrijke levensgebieden: wonen en vrije tijd ........................................................................................ 60
2.2.1 Handelen en handelingsgericht werken ............................................................................................... 60
2.2.2 Participatie en contextbased werken ................................................................................................... 60
2.2.3 Wonen: persoonsvolgende financiering van PVF en VAPH .................................................................. 61
2.2.4 Vrije tijd ................................................................................................................................................ 63
2.2.2 Vlaams agentschap voor zorg & gezondheid ....................................................................................... 63
Hoorcollege 3: school en leren ....................................................................................................................... 64
3.1 Ontstaan ...................................................................................................................................................... 64
3.1.1 Levensgebied leren .............................................................................................................................. 64
3.1.2 Tijdlijn ................................................................................................................................................... 64
3.2 Zorgcontinuüm ............................................................................................................................................ 67
3.2.1 Fase 0: brede basiszorg ........................................................................................................................ 67
3.2.2 Fase 1: verhoogde zorg ........................................................................................................................ 67
3.2.3 Fase 2: uitbreiding van de zorg ............................................................................................................ 67
3.2.4 Fase 3: individueel aangepast curriculum ............................................................................................ 68
3.3 Partnering for change (P4C) ........................................................................................................................ 68
3.4 Buitengewoon onderwijs ............................................................................................................................ 68
3.4.1 Buitengewoon basisonderwijs ............................................................................................................. 68
3.4.2 Buitengewoon secundair onderwijs ..................................................................................................... 68
3.5 Eindtermen – ontwikkelingsdoelen – leerplannen ..................................................................................... 70
4
, 3.6 Werken ........................................................................................................................................................ 70
Hoorcollege 4: evidence based practise ......................................................................................................... 70
Hoorcollege 5: basaal leren en toepassen van kennis: rekenen ...................................................................... 71
5
,ERGOTHERAPIE BIJ ATYPISCHE ONTWIKKELING 1
PRAKTISCH
• Schriftelijk examen (75%)
• 3 PEME’s (25%)
o PEME 1 (inventariseren en behandelen)
o PEME 2 (evidence based handelen)
o PEME 3 (ergotherapeutisch handelingstraject)
DEEL 1: THEORIE CURSUS
1. VISIE OP ERGOTHERAPIE EN ATYPISCHE ONTWIKKELING
1.1 KERNBEGRIPPEN
1.1.1 HANDELEN EN HANDELINGSGERICHT WERKEN
• Zorgen/wonen
o Zorgen voor zichzelf
o Zelfredzaamheid
o Zorgen voor anderen
• Vrije tijd/spel
o Recreatie
o Ontspanning
o Sociale contacten
• Werken/leren
o Maatschappelijke participatie door:
▪ Onderwijs
▪ Arbeid
▪ Vrijwilligerswerk
1.1.2 PARTICIPATIE EN CONTEXTBASED WERKEN
• Leren en toepassen van kennis
o Spelen
o Visueel- en visueel-ruimtelijke vaardigheden en vormgeving
o Schrijven
o Rekenen
• Algemene taken en eisen
• Communicatie
• Mobiliteit
• Zelfverzorging
• Huishouden
• Tussenmenselijke interacties en relaties: sociaal emotionele ontwikkeling
• Belangrijke levensgebieden
• Maatschappelijk, sociaal en burgerlijk leven
6
,1.1.3 CLIËNTGERICHT EN EMPOWEREND WERKEN
= streven naar zo zelfstandig mogelijk werken
• Cliënt en cliëntsysteem, maar ook:
o Kind/cliëntgericht werken
o Oudergericht werken
o Familiegericht werken
1.2 ERGOTHERAPIE BIJ ONTWIKKELINGSPROBLEMEN
• Diagnosticeren
• Behandelen, begeleiden, adviseren
• Communiceren en samenwerken
• Onderzoeken en werken aan kwaliteit
• Innoveren
2. ICF ALS UNIFORME TAAL
• ICF
o Classificatie-instrument
o Bio-psychosociaal
o ICF-CY (International Classification of Functioning, Disability and Health for Children and
Youth)
▪ Aanvulling van ICF voor kinderen en jongeren
▪ Uitbreiding van de aspecten leren en spelen en
ontwikkelingsproces
▪ Zelfde structuur en categorieën
o Toepassingen ATO:
▪ Verslag CLB (zie zorgcontinuüm)
▪ Centra voor ambulante revalidatie, MFC
3. REFERENTIEKADERS
3.1 METHODISCH HANDELEN
• Proces:
o Kennismaking
o Inventarisatie
o Doelbepaling en plan van aanpak
o Uitvoering plan van aanpak
o Evaluatie
o Nazorg
3.2 METHODISCH ERGOTHERAPEUTISCH HANDELEN EN P ROFESSIONEEL REDENEREN
• 4 stappen:
o Ergotherapeutisch handelingsprofiel opstellen
o Ergotherapeutische handelingsdiagnose opstellen
o Ergotherapeutische interventies op lange en korte termijn
o Evaluatie
7
,3.2.1 ERGOTHERAPEUTISCH HANDELINGSPROFIEL : OPSTELLEN – DIAGNOSTICEREN
• Wie is de cliënt?
• Handelingsvraagstuk (participatieprobleem)?
• Huidig functioneren met sterktes én zwaktes?
• Omgeving: faciliterend of beperkend ?
• Prioriteiten?
• Hoe?
o Interview/gesprekken
o Observaties
o Assessments
3.2.1.1 INTERVIEW
• Anamnese: voorgeschiedenis van cliënt in kaart brengen
• Mijlpalen: op bepaalde leeftijd zijn er bepaalde verwachtingen bv. stappen, eerste woordjes, zindelijk,
kruipen,… → waren problemen er toen ook al of achterstand?
• Huidig functioneren: wat gaat er goed of niet goed?
• Vragenlijsten
o VMVK: vragenlijst motorische vaardigheden kleuters
o CVO: coördinatievragenlijst voor ouders
o Foto-interview
3.2.1.2 OBSERVATIES
• Informeel
o Wat zie je? Wat doet de cliënt?
• Formeel
o Observatielijst bv. Movement ABC
o Tandemlijst
o Observatielijst kleine stapjes
o …
3.2.1.3 ASSESSMENTS
• Functiegerichte assessments
o Bayley scales of Infant and toddler Development-Third Edition (Bayley-III-NL)
o Peabody Developmental Motor Scales (PDMS-2)
o Bruininks Oseretsky test of Motor Proficiency, Second Edition (BOT-2)
o Movement Assessment Battery for Children (Movement ABC-2-NL)
• Activiteiten en participatiegerichte assessments
o Pediatric Evaluation of disability instrument (PEDI-NL)
o DCD-daily
3.2.1.4 TESTRESULTATEN INTERPRETEREN
• Ruwe score
• Percentielen: niet hetzelfde als procenten, testresultaten vergelijken met standaardgroep
8
, • Normaalverdeling:
3.2.2 ERGOTHERAPEUTISCHE VRAAGFORMULERING
= conclusie bekomen: heeft het kind ergotherapie nodig of niet?
• Analyseren en interpreteren van de gegevens
• Overleg multidisciplinair team
• Verbanden en prioriteiten
• Kalenderleeftijd vs ontwikkelingsleeftijd
o Kalenderleeftijd: bv. 24 maanden
o Ontwikkelingsleeftijd: bv. 15 maanden
• Hulpmiddelen
o ICF: zie eerder
▪ Status praesens: participatie, activiteiten, functies, externe en persoonlijke factoren
o PEO
3.2.3 ERGOTHERAPEUTISCHE INTERVENTIES : BEHANDELEN – ADVISEREN – BEGELEIDEN –
COACHEN – INNOVEREN
• Outcome: te bepalen met het team
• Doelen op lange termijn: gericht op participatie
o Zelfredzaamheid/zelfstandigheid
o Leren/productiviteit/werk
o Vrije tijd/ontspanning/spelen (vooral bij kinderen)
o Zelfmanagement, empowerment, zelfbeeld, autonomie, betrokkenheid, competentie (vooral
bij volwassenen)
• Doelen op korte termijn
o Onderwijs: trimester/semester
o VB: enkele maanden
• Geoperationaliseerde doelen
o 1 sessie
9
Samenvatting
Ergotherapie bij atypische
ontwikkeling 1
Laura Schellekens
Schooljaar 2022-2023
,INHOUDSOPGAVE
Praktisch .......................................................................................................................................................... 6
1. Visie op ergotherapie en atypische ontwikkeling ......................................................................................... 6
1.1 Kernbegrippen ............................................................................................................................................... 6
1.1.1 Handelen en handelingsgericht werken ................................................................................................. 6
1.1.2 Participatie en contextbased werken ..................................................................................................... 6
1.1.3 Cliëntgericht en empowerend werken .................................................................................................. 7
1.2 Ergotherapie bij ontwikkelingsproblemen .................................................................................................... 7
2. ICF als uniforme taal ..................................................................................................................................... 7
3. Referentiekaders .......................................................................................................................................... 7
3.1 Methodisch handelen ................................................................................................................................... 7
3.2 Methodisch ergotherapeutisch handelen en professioneel redeneren ....................................................... 7
3.2.1 Ergotherapeutisch handelingsprofiel: opstellen – diagnosticeren ........................................................ 8
3.2.2 Ergotherapeutische vraagformulering ................................................................................................... 9
3.2.3 Ergotherapeutische interventies: behandelen – adviseren – begeleiden – coachen – innoveren ........ 9
4. Evidence based practise ............................................................................................................................. 11
4.1 Nood aan EBP .............................................................................................................................................. 11
4.2 EBP in een notendop ................................................................................................................................... 11
4.3 het EBP-proces in 5 stappen ....................................................................................................................... 11
4.3.1 Een beantwoordbare professionele vraag formuleren ........................................................................ 12
4.3.2 ‘Best evidence’ zoeken om de vraag te beantwoorden ....................................................................... 12
4.3.3 De gevonden literatuur beoordelen op validiteit en betrouwbaarheid............................................... 12
4.3.4 De bevindingen in de praktijk toepassen ............................................................................................. 12
4.3.5 De veranderingen in de praktijk evalueren .......................................................................................... 12
5. Basaal leren en toepassen van kennis: spelen ............................................................................................ 12
5.1 Beschrijving ‘spel’ en ‘spelen’ ..................................................................................................................... 12
5.1.1 Ontwikkeling spel: spelstadia ............................................................................................................... 13
5.2 De cliënt in beeld......................................................................................................................................... 14
5.3 (Ergotherapeutische) interventies .............................................................................................................. 15
5.3.1 Spel in ergotherapie ............................................................................................................................. 15
5.3.2 Spelbegeleiding .................................................................................................................................... 15
5.3.3 Methodieken: verbreden, verdiepen, uitbreiden ................................................................................ 16
6. Mobiliteit ................................................................................................................................................... 16
6.1 De ontwikkeling van de grote motoriek ...................................................................................................... 16
6.1.1 Wetmatigheden in de ontwikkeling ..................................................................................................... 16
6.1.2 Babyreacties: vroegkinderlijke motorische ontwikkeling .................................................................... 17
1
, 6.1.3 (De ontwikkeling van) het veranderen en handhaven van de lichaamshouding ................................. 20
6.1.4 (De ontwikkeling van) het lopen en zich verplaatsen .......................................................................... 21
6.1.5 (De ontwikkeling van) zich verplaatsen met een vervoermiddel ......................................................... 22
6.1.6 De ontwikkeling van het evenwicht ..................................................................................................... 22
6.1.7 De ontwikkeling van de balvaardigheid ............................................................................................... 23
6.1.8 De ontwikkeling van het lichaamsschema ........................................................................................... 23
6.2 Ontwikkeling van de fijne motoriek ............................................................................................................ 25
6.2.1 De ontwikkeling van het reiken en grijpen........................................................................................... 25
6.2.2 De integratie tussen reiken en grijpen ................................................................................................. 26
6.2.3 Ontwikkeling van lateralisatie .............................................................................................................. 27
6.2.4 Dragen, verplaatsen en manipuleren ................................................................................................... 29
6.3 De cliënt in beeld......................................................................................................................................... 31
6.3.1 Formele observaties ............................................................................................................................. 31
6.3.2 Informele observaties .......................................................................................................................... 32
6.3.3 Functiegerichte meetinstrumenten ..................................................................................................... 32
6.3.4 Activiteiten- en participatiegerichte meetinstrumenten ..................................................................... 34
6.4 (Ergotherapeutische) interventies .............................................................................................................. 35
6.4.1 Vroegbesteding .................................................................................................................................... 35
7. Zelfverzorging............................................................................................................................................. 35
7.1 Ontwikkeling van zelfredzaamheid ............................................................................................................. 35
7.1.1 Zelfverzorging binnen taakgebied van de ergotherapeut .................................................................... 35
7.1.2 Begripsomschrijving ............................................................................................................................. 36
7.2 De cliënt in beeld......................................................................................................................................... 36
7.2.1 Sociale redzaamheidsschaal-Z .............................................................................................................. 36
7.2.2 Andere bruikbare assessments ............................................................................................................ 37
7.3 Ergotherapeutische interventies ................................................................................................................. 37
8. Emotionele ontwikkeling ............................................................................................................................ 37
8.1 De (sociaal) emotionele ontwikkeling ......................................................................................................... 37
8.1.1 Wat is de emotionele ontwikkeling...................................................................................................... 37
8.1.2 Belang van de emotionele ontwikkeling .............................................................................................. 37
8.1.3 Stadia in ontwikkeling van de emotionele ontwikkeling ...................................................................... 38
8.1.3.1 Eerste adaptatiefase (0-6 maanden) ................................................................................................. 38
8.1.3.2 Eerste socialisatiefase (6-18 maanden)............................................................................................. 38
8.1.3.3 Eerste individualisatie (18-36 maanden)........................................................................................... 39
8.1.3.4 Eerste identificatie (3-7 jaar) ............................................................................................................. 39
8.1.3.5 Realiteitsbewustwording (7-12 jaar) ................................................................................................. 39
8.2 Cliënt in beeld ............................................................................................................................................. 39
2
, 8.3 (Ergotherapeutische) interventies .............................................................................................................. 40
8.3.1 Fase 1: eerste adaptatiefase (0-6 maanden) ........................................................................................ 40
8.3.2 Fase 2: eerste socialisatiefase (6-18 maanden) ................................................................................... 40
8.3.3 Fase 3: eerste individualisatie (18-36 maanden) ................................................................................. 40
8.3.4 Fase 4: eerste identificatie (3-7 jaar).................................................................................................... 40
8.3.5 Fase 5: realiteitsbewustwording (7-12 jaar)......................................................................................... 41
9. Basaal leren en toepassen van kennis: visueel en visueel – ruimtelijke vaardigheden en vormgeving ....... 41
9.1 Ontwikkeling van visuele vaardigheden ...................................................................................................... 41
9.1.1 Primair perceptuele vaardigheden: oculomotorische controle, visueel veld, visuele scherpte .......... 41
9.1.2 Visuele aandacht .................................................................................................................................. 42
9.1.3 Visueel scannen .................................................................................................................................... 42
9.1.4 Patroonherkenning .............................................................................................................................. 42
9.1.5 Visueel geheugen ................................................................................................................................. 42
9.1.6 Visuele cognitie .................................................................................................................................... 42
9.2 Ontwikkeling van de vormgeving ................................................................................................................ 43
9.3 Ontwikkeling van ruimtelijke oriëntatie en structuratie ............................................................................. 44
9.3.1 Het eigen lichaam ................................................................................................................................. 44
9.3.2 Het kind oriënteert zich in de ruimte ................................................................................................... 44
9.3.3 Relaties in de ruimte: voorwerpen oriënteren tov elkaar .................................................................... 45
9.3.4 Oriëntatie op het platte vlak ................................................................................................................ 45
9.4 Cliënt in beeld ............................................................................................................................................. 45
9.4.1 Beery-Buktenica Developmental test of Visual-Motor Integration (VMI- 6th) .................................... 45
9.4.2 Observatie ruimtelijk oriëntatieprogramma ........................................................................................ 45
9.4.3 Observatie van de vormgeving en de menstekening ........................................................................... 46
9.5 Ergotherapeutische interventies ................................................................................................................. 46
9.5.1 Interventies gericht naar visuele en visueel ruimtelijke vaardigheden ............................................... 46
9.5.2 Interventies gericht naar vormgeving .................................................................................................. 47
9.5.3 Interventies gericht naar ruimtelijke oriëntatie en structuratie .......................................................... 47
10. Basaal leren en toepassen van kennis: schrijven ...................................................................................... 48
10.1 Begripsomschrijving .................................................................................................................................. 48
10.2 De ontwikkeling van het schrijven ............................................................................................................ 49
10.2.1 Intrinsieke factoren bij het kind ......................................................................................................... 49
10.2.2 Extrinsieke factoren bij het kind......................................................................................................... 49
10.3 Cliënt in beeld ........................................................................................................................................... 49
10.3.1 Writing readiness inventory tool in context (WRITIC) ....................................................................... 49
10.3.2 Systematische opsporing van schrijfmotorische problemen (SOS).................................................... 50
10.4 Ergotherapeutische interventies ............................................................................................................... 50
3
, 10.4.1 Voorbereidend schrijven .................................................................................................................... 50
10.4.2 Aanvankelijk en gevorderd schrijven ................................................................................................. 53
10.4.3 Compensatoir handelen ..................................................................................................................... 54
11. Basaal leren en toepassen van kennis: rekenen ........................................................................................ 54
11.1 Begripsomschrijving .................................................................................................................................. 54
11.2 De ontwikkeling van het rekenen ............................................................................................................. 54
11.2.1 Cognitieve ontwikkeling volgens Piaget ............................................................................................. 54
11.2.2 Prenumerische vaardigheden ............................................................................................................ 55
11.3 Cliënt in beeld ........................................................................................................................................... 57
11.3.1 Testen (informatief) ........................................................................................................................... 57
11.4 Ergotherapeutische interventie ................................................................................................................ 57
Hoorcollege 1: visie Ergotherapie en ontwikkelingsproblemen ...................................................................... 59
Hoorcollege 2: therapeutische relatie, levensdomeinen: wonen, werken, vrije tijd ....................................... 59
2.1 Therapeutische houding ............................................................................................................................. 59
2.1.1 Mediëren .............................................................................................................................................. 59
2.1.2 4Q-model voor faciliterend leren ......................................................................................................... 59
2.1.3 Sociaal-emotionele ontwikkeling ......................................................................................................... 60
2.2 Belangrijke levensgebieden: wonen en vrije tijd ........................................................................................ 60
2.2.1 Handelen en handelingsgericht werken ............................................................................................... 60
2.2.2 Participatie en contextbased werken ................................................................................................... 60
2.2.3 Wonen: persoonsvolgende financiering van PVF en VAPH .................................................................. 61
2.2.4 Vrije tijd ................................................................................................................................................ 63
2.2.2 Vlaams agentschap voor zorg & gezondheid ....................................................................................... 63
Hoorcollege 3: school en leren ....................................................................................................................... 64
3.1 Ontstaan ...................................................................................................................................................... 64
3.1.1 Levensgebied leren .............................................................................................................................. 64
3.1.2 Tijdlijn ................................................................................................................................................... 64
3.2 Zorgcontinuüm ............................................................................................................................................ 67
3.2.1 Fase 0: brede basiszorg ........................................................................................................................ 67
3.2.2 Fase 1: verhoogde zorg ........................................................................................................................ 67
3.2.3 Fase 2: uitbreiding van de zorg ............................................................................................................ 67
3.2.4 Fase 3: individueel aangepast curriculum ............................................................................................ 68
3.3 Partnering for change (P4C) ........................................................................................................................ 68
3.4 Buitengewoon onderwijs ............................................................................................................................ 68
3.4.1 Buitengewoon basisonderwijs ............................................................................................................. 68
3.4.2 Buitengewoon secundair onderwijs ..................................................................................................... 68
3.5 Eindtermen – ontwikkelingsdoelen – leerplannen ..................................................................................... 70
4
, 3.6 Werken ........................................................................................................................................................ 70
Hoorcollege 4: evidence based practise ......................................................................................................... 70
Hoorcollege 5: basaal leren en toepassen van kennis: rekenen ...................................................................... 71
5
,ERGOTHERAPIE BIJ ATYPISCHE ONTWIKKELING 1
PRAKTISCH
• Schriftelijk examen (75%)
• 3 PEME’s (25%)
o PEME 1 (inventariseren en behandelen)
o PEME 2 (evidence based handelen)
o PEME 3 (ergotherapeutisch handelingstraject)
DEEL 1: THEORIE CURSUS
1. VISIE OP ERGOTHERAPIE EN ATYPISCHE ONTWIKKELING
1.1 KERNBEGRIPPEN
1.1.1 HANDELEN EN HANDELINGSGERICHT WERKEN
• Zorgen/wonen
o Zorgen voor zichzelf
o Zelfredzaamheid
o Zorgen voor anderen
• Vrije tijd/spel
o Recreatie
o Ontspanning
o Sociale contacten
• Werken/leren
o Maatschappelijke participatie door:
▪ Onderwijs
▪ Arbeid
▪ Vrijwilligerswerk
1.1.2 PARTICIPATIE EN CONTEXTBASED WERKEN
• Leren en toepassen van kennis
o Spelen
o Visueel- en visueel-ruimtelijke vaardigheden en vormgeving
o Schrijven
o Rekenen
• Algemene taken en eisen
• Communicatie
• Mobiliteit
• Zelfverzorging
• Huishouden
• Tussenmenselijke interacties en relaties: sociaal emotionele ontwikkeling
• Belangrijke levensgebieden
• Maatschappelijk, sociaal en burgerlijk leven
6
,1.1.3 CLIËNTGERICHT EN EMPOWEREND WERKEN
= streven naar zo zelfstandig mogelijk werken
• Cliënt en cliëntsysteem, maar ook:
o Kind/cliëntgericht werken
o Oudergericht werken
o Familiegericht werken
1.2 ERGOTHERAPIE BIJ ONTWIKKELINGSPROBLEMEN
• Diagnosticeren
• Behandelen, begeleiden, adviseren
• Communiceren en samenwerken
• Onderzoeken en werken aan kwaliteit
• Innoveren
2. ICF ALS UNIFORME TAAL
• ICF
o Classificatie-instrument
o Bio-psychosociaal
o ICF-CY (International Classification of Functioning, Disability and Health for Children and
Youth)
▪ Aanvulling van ICF voor kinderen en jongeren
▪ Uitbreiding van de aspecten leren en spelen en
ontwikkelingsproces
▪ Zelfde structuur en categorieën
o Toepassingen ATO:
▪ Verslag CLB (zie zorgcontinuüm)
▪ Centra voor ambulante revalidatie, MFC
3. REFERENTIEKADERS
3.1 METHODISCH HANDELEN
• Proces:
o Kennismaking
o Inventarisatie
o Doelbepaling en plan van aanpak
o Uitvoering plan van aanpak
o Evaluatie
o Nazorg
3.2 METHODISCH ERGOTHERAPEUTISCH HANDELEN EN P ROFESSIONEEL REDENEREN
• 4 stappen:
o Ergotherapeutisch handelingsprofiel opstellen
o Ergotherapeutische handelingsdiagnose opstellen
o Ergotherapeutische interventies op lange en korte termijn
o Evaluatie
7
,3.2.1 ERGOTHERAPEUTISCH HANDELINGSPROFIEL : OPSTELLEN – DIAGNOSTICEREN
• Wie is de cliënt?
• Handelingsvraagstuk (participatieprobleem)?
• Huidig functioneren met sterktes én zwaktes?
• Omgeving: faciliterend of beperkend ?
• Prioriteiten?
• Hoe?
o Interview/gesprekken
o Observaties
o Assessments
3.2.1.1 INTERVIEW
• Anamnese: voorgeschiedenis van cliënt in kaart brengen
• Mijlpalen: op bepaalde leeftijd zijn er bepaalde verwachtingen bv. stappen, eerste woordjes, zindelijk,
kruipen,… → waren problemen er toen ook al of achterstand?
• Huidig functioneren: wat gaat er goed of niet goed?
• Vragenlijsten
o VMVK: vragenlijst motorische vaardigheden kleuters
o CVO: coördinatievragenlijst voor ouders
o Foto-interview
3.2.1.2 OBSERVATIES
• Informeel
o Wat zie je? Wat doet de cliënt?
• Formeel
o Observatielijst bv. Movement ABC
o Tandemlijst
o Observatielijst kleine stapjes
o …
3.2.1.3 ASSESSMENTS
• Functiegerichte assessments
o Bayley scales of Infant and toddler Development-Third Edition (Bayley-III-NL)
o Peabody Developmental Motor Scales (PDMS-2)
o Bruininks Oseretsky test of Motor Proficiency, Second Edition (BOT-2)
o Movement Assessment Battery for Children (Movement ABC-2-NL)
• Activiteiten en participatiegerichte assessments
o Pediatric Evaluation of disability instrument (PEDI-NL)
o DCD-daily
3.2.1.4 TESTRESULTATEN INTERPRETEREN
• Ruwe score
• Percentielen: niet hetzelfde als procenten, testresultaten vergelijken met standaardgroep
8
, • Normaalverdeling:
3.2.2 ERGOTHERAPEUTISCHE VRAAGFORMULERING
= conclusie bekomen: heeft het kind ergotherapie nodig of niet?
• Analyseren en interpreteren van de gegevens
• Overleg multidisciplinair team
• Verbanden en prioriteiten
• Kalenderleeftijd vs ontwikkelingsleeftijd
o Kalenderleeftijd: bv. 24 maanden
o Ontwikkelingsleeftijd: bv. 15 maanden
• Hulpmiddelen
o ICF: zie eerder
▪ Status praesens: participatie, activiteiten, functies, externe en persoonlijke factoren
o PEO
3.2.3 ERGOTHERAPEUTISCHE INTERVENTIES : BEHANDELEN – ADVISEREN – BEGELEIDEN –
COACHEN – INNOVEREN
• Outcome: te bepalen met het team
• Doelen op lange termijn: gericht op participatie
o Zelfredzaamheid/zelfstandigheid
o Leren/productiviteit/werk
o Vrije tijd/ontspanning/spelen (vooral bij kinderen)
o Zelfmanagement, empowerment, zelfbeeld, autonomie, betrokkenheid, competentie (vooral
bij volwassenen)
• Doelen op korte termijn
o Onderwijs: trimester/semester
o VB: enkele maanden
• Geoperationaliseerde doelen
o 1 sessie
9
