Aardrijkskunde
1.de maatschappelijke rol van aardrijkskunde
De maatschappelijke rol van aardrijkskunde
ruimtelijke beroepenvelden
- Verkeer- en transportsector
- Journalistiek
- Internationale handel
- Reiswereld
- Ontwikkelingswerk
- Archeologie
ruimtelijke onderzoeksdomeinen
- Milieukunde (bestuderen van het milieu)
- Geologie (bestuderen hoe de aarde ontstond en veranderd is)
- Migratie (bestuderen van (weg)trekkende volkeren/diersoorten)
- Vulkanologie (bestuderen van vulkanen)
- Stratigrafie (bestuderen van opeenvolgende gesteentelagen)
- Seismologie (bestuderen van aardbevingen)
2.de plaatsbepaling en de kaarten
Plaatsbepaling op aarde
absolute ligging
de absolute ligging: de exacte locatie van een plaats, wordt aangegeven door de lengte- en
breedtegraad van de plaats weer te geven (coördinatenstelsel)
relatieve ligging
de relatieve ligging: De geografische ligging van een plaats ten opzichte van andere plaatsen in de
buurt
bv. ten Noorde van dat plein bevindt zich dat plein, tussen die twee pleinen bevindt zich dat plein
Global positioning system (GPS)
= geheel van satellieten dat plaatsbepaling op aarde toelaat, wereldwijd
satellietplaatsbepalingssysteem
standplaatsbepaling
GPS gebruikt 32 (eerst maar 24) satellieten die elk in 1 van de 6 banen op grote hoogte cirkelen. Deze
banen zijn zo opgesteld dat vanaf elke plaats op aarde minstens 4 satellieten waarneembaar zijn.
Door de meegedeelde tijd te vergelijken met de tijd van ontvangst, kan de ontvanger berekenen wat
de exacte afstand is tussen hem en de satelliet
geografisch informatiesysteem
GPS gebruikt geografisch informatiesysteem om te bepalen waar je staat op de kaart
p.
, Aardrijkskunde
toepassingen GPS
- landmeting
- routenavigatie (auto’s, vliegtuigen)
- geocaching
- precieze tijdmeting (UTC-tijden)
- mapping (in kaart brengen van iets)
Kaarten
afstanden berekenen
lijnschaal: schaal met behulp van een lijnstuk waarmee je de werkelijke afstand meteen kan aflezen
breukschaal: geeft aan hoeveel keer de werkelijkheid verkleind wordt weergegeven
→ werkelijkheid: afstand op kaart * noemer v/d breuk ! omzetten naar km
kaartlegenda
→ elke kaart heeft specifieke legenda die informatie geven over schaal, symbolen…
kaartsoort naar inhoud
topografische kaart gedetailleerde kaart die werkelijkheid zo nauwkeurig mogelijk
weergeeft
natuurkundige kaart kaart die fysische gesteldheid van een gebied weergeeft
staatkundige kaart kaart die indeling van gebied in bestuurlijke eenheden weergeeft met
in die gebieden belangrijke steden en verbindingen
algemene overzichtskaart kaart die overzicht geeft van bepaald gebied met zowel fysisch als
sociaal geografische kenmerken
thematische kaart stippen geven de ligging en omvang van een verschijnsel weer, wat
een beeld geeft van verspreiding
isolijnen / isopleten kaart geeft verspreiding van verschijnsel weer, elke lijn verbind de punten
met gelijke hoeveelheid of intensiteit
choropletenkaart geeft intensiteit van een verschijnsel in een gebied weer door middel
van grijstinten, intervallen
chorochromatische kaart geeft kwalitatieve verspreiding van verschijnsel weer, geeft weer wat er
plaatsvindt
anamorfosekaart kwantitatief karteren aan de hand van grootte van vlaksymbool
synthesekaart kaart met verschillende technieken toegepast
p.
, Aardrijkskunde
staafdiagram geschikt voor vergelijken van twee gegevens van een reeks,
weergeven van opeenstapeling
cirkeldiagram grootte van een hoek is gelijk aan een getal, niet meer dan 6 sectoren,
te onderscheiden met kleur
blokdiagram tonen de gegevens in 3d beeld
oppervlaktediagram de omvang van verschijnsel wordt weergegeven in oppervlakte:
driehoek/rechthoek
curven of lijndiagram geschikt voor weergeven van ontwikkelingen in tijd of cumulatie van
grafiek
spreidingsdiagram gegevens worden weergegeven tov x en y as →concentratie van de
punten moet een centrale tendentie weergeven
stroomdiagram geven de hoeveelheid interactie tussen 2 punten weer, dikte geeft
mate van interactie aan
beelddiagram geven verschijnsel met kleine beeldjes op sprekende wijze weer,
grootte van het getal komt tot uiting in het aantal icoontjes
cartogram kaart die vervormd is door kwantitatieve data
kaartsoort naar thema
stippenkaart - stippen hebben
constante waarde
- geeft spreiding weer
figuratieve kaart - geeft aantallen weer
p.
, Aardrijkskunde
choropleet - weergave per
oppervlakte-eenheid
- geeft dichtheid weer
chorochromatische kaart - geeft kwalitatieve
grenzen aan
- verschillende kleuren
- geeft eigenschappen
weer
isolijnenkaart - gebruik kleur en
hoogtelijnen om
verschijnsel weer te
geven
- klimaat, diepte,
temperatuur, intensiteit,
druk
ruimtelijk model - 3D kaart
- dingen duidelijk te
maken
- de ernst v/d zaak weer te
geven
bewegingskaart - gebruik pijlen, routes
- geeft beweging van
mensen, dieren,
goederen weer
p.
, Aardrijkskunde
kaartanalyse
=het selecteren van de beste kaart in functie van het gebruik
- visueel: de kaart moet beantwoorden aan de algemene regelgeving van de visuele perceptie
- universeel: de kaart moet door iedereen te begrijpen zijn wat betekent dat een goede symbool
keuze best transcultureel is
- duidelijk: de kaart moet de boodschap op een efficiënte wijze, zonder nutteloze ballast en op
een ondubbelzinnige wijze brengen
- coherent: bij de keuze van symbolen en hun onderlinge relaties moet verwarring in de
boodschap kunnen vermeden worden
geografisch informatiesysteem (GIS)
=informatiesysteem waarmee (ruimtelijke) gegevens of informatie over geografische objecten,
zogeheten geo-informatie kan worden opgeslagen, beheerd, bewerkt, geanalyseerd, geïntegreerd en
gepresenteerd
toepassingen
- planologie (optimaal inrichten van ruimte)
- milieukwaliteit onderzoeken om zo te bepalen welk effect een verandering in
inrichtingen van ruimte heeft op milieu
- beste traject voor nieuwe wegen kiezen
- economie
- situeren van doelgroep
- gezondheidszorg
- van welke hulpdienst kan een ambulance het snelste ter plaatse komen?
- marketingorganisaties
- leger
- zeeschepen
- stuurman kan alleen gebieden laten zien die te ondiep zijn voor het schip om te varen
- natuurrampen
- berekening van reactietijden in geval van natuurrampen
3. ruimtelijke ordening in stad en platteland
Het site van een stad
site: oorspronkelijke vestigingsplaats van een stad, kenmerken van de ligging van een stad
→plaats waar nederzetting is ontstaan, door lokale landschapskenmerken (rivieren, vruchbare
gebieden)
Stadspatronen
stadspatroon: vorm van het stratenplan, patroon waaruit een stad is opgebouwd
p.
, Aardrijkskunde
Radiaal stadspatroon
ontstaan
- ca. jaar 0
- verdedigen tegen invallende volkeren door een muur rond het dorp te bouwen
- wegen ontstaan van centraal plein naar poorten van de muur
kenmerken
- hoofdwegen werden met elkaar verbonden door middel van verbindingswegen
- ringen
- meerdere ringen: radiaal-concentrisch patroon
- (half)cirkelvormige / ovale steden
- 2 of meer wegen kruisen in het centrum, onderling verbonden door wegen binnen de stad die
vorm van stadsmuur volgen
Dambordpatroon / gridstructuur
→ 5e eeuw v.C.
= schaakbordplan, rechthoekige stad
kenmerken
- 2 loodrecht op elkaar staande wegen ontmoeten elkaar in het centrum
- overige wegen lopen parallel aan deze 2 wegen
- historische kern (strak geometrisch) met daarrond wijken
- als de stad groeit, worden nieuwe wijken gebouwd
- planmatig en op korte tijd gebouwd
voordelen
- veel kruispunten → minder snelheid → veiliger
- efficiënt ruimtegebruik → goedkoper, makkelijker vervoer
nadelen
- geen stadscentrum → kernfuncties liggen verspreid langs grote wegen
→ geen toeristisch, politiek of commercieel hart
p.
1.de maatschappelijke rol van aardrijkskunde
De maatschappelijke rol van aardrijkskunde
ruimtelijke beroepenvelden
- Verkeer- en transportsector
- Journalistiek
- Internationale handel
- Reiswereld
- Ontwikkelingswerk
- Archeologie
ruimtelijke onderzoeksdomeinen
- Milieukunde (bestuderen van het milieu)
- Geologie (bestuderen hoe de aarde ontstond en veranderd is)
- Migratie (bestuderen van (weg)trekkende volkeren/diersoorten)
- Vulkanologie (bestuderen van vulkanen)
- Stratigrafie (bestuderen van opeenvolgende gesteentelagen)
- Seismologie (bestuderen van aardbevingen)
2.de plaatsbepaling en de kaarten
Plaatsbepaling op aarde
absolute ligging
de absolute ligging: de exacte locatie van een plaats, wordt aangegeven door de lengte- en
breedtegraad van de plaats weer te geven (coördinatenstelsel)
relatieve ligging
de relatieve ligging: De geografische ligging van een plaats ten opzichte van andere plaatsen in de
buurt
bv. ten Noorde van dat plein bevindt zich dat plein, tussen die twee pleinen bevindt zich dat plein
Global positioning system (GPS)
= geheel van satellieten dat plaatsbepaling op aarde toelaat, wereldwijd
satellietplaatsbepalingssysteem
standplaatsbepaling
GPS gebruikt 32 (eerst maar 24) satellieten die elk in 1 van de 6 banen op grote hoogte cirkelen. Deze
banen zijn zo opgesteld dat vanaf elke plaats op aarde minstens 4 satellieten waarneembaar zijn.
Door de meegedeelde tijd te vergelijken met de tijd van ontvangst, kan de ontvanger berekenen wat
de exacte afstand is tussen hem en de satelliet
geografisch informatiesysteem
GPS gebruikt geografisch informatiesysteem om te bepalen waar je staat op de kaart
p.
, Aardrijkskunde
toepassingen GPS
- landmeting
- routenavigatie (auto’s, vliegtuigen)
- geocaching
- precieze tijdmeting (UTC-tijden)
- mapping (in kaart brengen van iets)
Kaarten
afstanden berekenen
lijnschaal: schaal met behulp van een lijnstuk waarmee je de werkelijke afstand meteen kan aflezen
breukschaal: geeft aan hoeveel keer de werkelijkheid verkleind wordt weergegeven
→ werkelijkheid: afstand op kaart * noemer v/d breuk ! omzetten naar km
kaartlegenda
→ elke kaart heeft specifieke legenda die informatie geven over schaal, symbolen…
kaartsoort naar inhoud
topografische kaart gedetailleerde kaart die werkelijkheid zo nauwkeurig mogelijk
weergeeft
natuurkundige kaart kaart die fysische gesteldheid van een gebied weergeeft
staatkundige kaart kaart die indeling van gebied in bestuurlijke eenheden weergeeft met
in die gebieden belangrijke steden en verbindingen
algemene overzichtskaart kaart die overzicht geeft van bepaald gebied met zowel fysisch als
sociaal geografische kenmerken
thematische kaart stippen geven de ligging en omvang van een verschijnsel weer, wat
een beeld geeft van verspreiding
isolijnen / isopleten kaart geeft verspreiding van verschijnsel weer, elke lijn verbind de punten
met gelijke hoeveelheid of intensiteit
choropletenkaart geeft intensiteit van een verschijnsel in een gebied weer door middel
van grijstinten, intervallen
chorochromatische kaart geeft kwalitatieve verspreiding van verschijnsel weer, geeft weer wat er
plaatsvindt
anamorfosekaart kwantitatief karteren aan de hand van grootte van vlaksymbool
synthesekaart kaart met verschillende technieken toegepast
p.
, Aardrijkskunde
staafdiagram geschikt voor vergelijken van twee gegevens van een reeks,
weergeven van opeenstapeling
cirkeldiagram grootte van een hoek is gelijk aan een getal, niet meer dan 6 sectoren,
te onderscheiden met kleur
blokdiagram tonen de gegevens in 3d beeld
oppervlaktediagram de omvang van verschijnsel wordt weergegeven in oppervlakte:
driehoek/rechthoek
curven of lijndiagram geschikt voor weergeven van ontwikkelingen in tijd of cumulatie van
grafiek
spreidingsdiagram gegevens worden weergegeven tov x en y as →concentratie van de
punten moet een centrale tendentie weergeven
stroomdiagram geven de hoeveelheid interactie tussen 2 punten weer, dikte geeft
mate van interactie aan
beelddiagram geven verschijnsel met kleine beeldjes op sprekende wijze weer,
grootte van het getal komt tot uiting in het aantal icoontjes
cartogram kaart die vervormd is door kwantitatieve data
kaartsoort naar thema
stippenkaart - stippen hebben
constante waarde
- geeft spreiding weer
figuratieve kaart - geeft aantallen weer
p.
, Aardrijkskunde
choropleet - weergave per
oppervlakte-eenheid
- geeft dichtheid weer
chorochromatische kaart - geeft kwalitatieve
grenzen aan
- verschillende kleuren
- geeft eigenschappen
weer
isolijnenkaart - gebruik kleur en
hoogtelijnen om
verschijnsel weer te
geven
- klimaat, diepte,
temperatuur, intensiteit,
druk
ruimtelijk model - 3D kaart
- dingen duidelijk te
maken
- de ernst v/d zaak weer te
geven
bewegingskaart - gebruik pijlen, routes
- geeft beweging van
mensen, dieren,
goederen weer
p.
, Aardrijkskunde
kaartanalyse
=het selecteren van de beste kaart in functie van het gebruik
- visueel: de kaart moet beantwoorden aan de algemene regelgeving van de visuele perceptie
- universeel: de kaart moet door iedereen te begrijpen zijn wat betekent dat een goede symbool
keuze best transcultureel is
- duidelijk: de kaart moet de boodschap op een efficiënte wijze, zonder nutteloze ballast en op
een ondubbelzinnige wijze brengen
- coherent: bij de keuze van symbolen en hun onderlinge relaties moet verwarring in de
boodschap kunnen vermeden worden
geografisch informatiesysteem (GIS)
=informatiesysteem waarmee (ruimtelijke) gegevens of informatie over geografische objecten,
zogeheten geo-informatie kan worden opgeslagen, beheerd, bewerkt, geanalyseerd, geïntegreerd en
gepresenteerd
toepassingen
- planologie (optimaal inrichten van ruimte)
- milieukwaliteit onderzoeken om zo te bepalen welk effect een verandering in
inrichtingen van ruimte heeft op milieu
- beste traject voor nieuwe wegen kiezen
- economie
- situeren van doelgroep
- gezondheidszorg
- van welke hulpdienst kan een ambulance het snelste ter plaatse komen?
- marketingorganisaties
- leger
- zeeschepen
- stuurman kan alleen gebieden laten zien die te ondiep zijn voor het schip om te varen
- natuurrampen
- berekening van reactietijden in geval van natuurrampen
3. ruimtelijke ordening in stad en platteland
Het site van een stad
site: oorspronkelijke vestigingsplaats van een stad, kenmerken van de ligging van een stad
→plaats waar nederzetting is ontstaan, door lokale landschapskenmerken (rivieren, vruchbare
gebieden)
Stadspatronen
stadspatroon: vorm van het stratenplan, patroon waaruit een stad is opgebouwd
p.
, Aardrijkskunde
Radiaal stadspatroon
ontstaan
- ca. jaar 0
- verdedigen tegen invallende volkeren door een muur rond het dorp te bouwen
- wegen ontstaan van centraal plein naar poorten van de muur
kenmerken
- hoofdwegen werden met elkaar verbonden door middel van verbindingswegen
- ringen
- meerdere ringen: radiaal-concentrisch patroon
- (half)cirkelvormige / ovale steden
- 2 of meer wegen kruisen in het centrum, onderling verbonden door wegen binnen de stad die
vorm van stadsmuur volgen
Dambordpatroon / gridstructuur
→ 5e eeuw v.C.
= schaakbordplan, rechthoekige stad
kenmerken
- 2 loodrecht op elkaar staande wegen ontmoeten elkaar in het centrum
- overige wegen lopen parallel aan deze 2 wegen
- historische kern (strak geometrisch) met daarrond wijken
- als de stad groeit, worden nieuwe wijken gebouwd
- planmatig en op korte tijd gebouwd
voordelen
- veel kruispunten → minder snelheid → veiliger
- efficiënt ruimtegebruik → goedkoper, makkelijker vervoer
nadelen
- geen stadscentrum → kernfuncties liggen verspreid langs grote wegen
→ geen toeristisch, politiek of commercieel hart
p.
