SAMENVATTING: LANDSCHAP, STAD EN
OPENBARE RUIMTE
INTRODUCTIE (les 1, 21/2, alle proffen)
De ideale stad:
- Autoluw Fietsen en openbaar vervoer
- Veel natuur en openbare ruimtes
- Toegankelijkheid
- Veiligheid: sociale controle en interactie (levendige plinten)
- Herbestemming, duurzaamheid, circulariteit, behoud en waardering erfgoed: eigenheid
- Sociale en economische duurzaamheid: betaalbaar wonen haalbaar (kwalitatief) wonen
Utopie van de stad (Thomas More) 1500
- Eerste utopie met reactie op de 15e -eeuwse mij in Engeland, over politiek, macht, wetgeving
en eigendomsbezit
o Geen eigendom of winst (anders gretig of jaloers): communistisch/socialistisch
o Democratische besturingssysteem
o 6u werken: tijd voor persoonlijke ontwikkeling of educaite
o Mannen gelijk aan vrouwen
o Groote persoonlijke nederzettingen, met centraal gelegen publieke ruimtes
- Tomasso Campanella: De zonnenstad (citta del sole) communisme 1600
o Uitschakeling particulier bezit, tegen de totale macht van de kerk
o Gemeenschap domineert: neemt rol van opvoeding over
o Arbeidsplicht is een erezaak
o Vertrekt vanuit het zonnestelsel, gaat concentrische stad vormgeven, met stad als
burcht en publiek domein in het centrum
o stadsmuren als educatief model (hele stad als leerplek): nadruk naar wetenschap en
kennis
o Centraal: stedelijk plein en tempel (Paraguay als voorbeeld)
- Johan Valentin Andrea’s Chrisianiopolis (Morfologisch) 1600
o Versterkte stad, militair vormgegeven, controle over het samenleven
o Gezinswoning: gegroepeerd
o Centrale as die uitgeeft op centraal plein met kerk
o Zonering via functies
1
, - Rationele industriële mij: Nicolas-Ledoux: Le Ville ideale de chaux (tegenreactie op vrijheid,
terug hiërarchie)
o Rationele productieve stadplanning, met centrale industrie en hiërarchie
- Koninklijke zoutwinnerij: Nicolas-Ledoux
- Le Grand Hornu 1800, Renard, Mons: koolmijn
- Bandstad Arturo Soria Y Mata’s : De Lijnstad: reactie op industriële mij: dromen naar een
gezonde stad
o Kwaliteit van platteland combineren met voordelen van stad (nadeel: lintbebouwing)
- Tuinsteden (Howan Edenezer 1900)
o Groene zelfvoorzienende kleinere steden, (zoals tuinwijken bijons)
- Unitaswijk (Eduard Van Steenbergen, Deurne 1900)
o Kwalitatief en betaalbaar wonen
Samenvatting: van vrijheid (communisme), naar machtsvertoon bij de industrialisering, naar terug
meer vrijere tuinsteden, naar verdere vrijheden
Utopische modernistische stad:
- Le Corbusier (1922)
o Antwoord op toenemend woningtekort en verkeerschaos
Mogelijkheid tot lucht en groene ruimte door hoogbouw en rationeel plan
- Frank Lloyd Wright (1932): Broadacre City
o Organische architectuur: dromen van een groene stad/wereld
- Sovjet utopieën (1930)
o Dromen van een groene stad/wereld (de vliegende stad die het aardoppervlak ging
ontlasten
- Turnhals: Renaat Braem (1940)
o Tegen industrialisering en vervuiling (Turnhout en Herentals)
o 1960: Hoe de Kempen redden?: verbod op eengezinswoningen: woontorens,
industrie, wegen en parkings in het groen verstoppen: prioriteit aan groen en
openbare ruimte
o In de toekomst: 1990: proper water en ruimtelijkheid met culturele centra binnenin
de stad
o ‘Lelijkste land ter wereld’: kritiek op de stedenbouw van België, als gevolg van een
wederopbouwpolitiek.
Wilt wildgroei overwinnen en stelt ruimtelijke acties voor om te verbeteren
Tegengewicht voor de utopie: complexiteit en symboliek
- Denise Scott Brown en Robert Venturi (1900)
2
, o Learning From Las Vegas
Complexiteit die aantrekt bestuderen
Signs of Life benoemen
Davos verklaring 2018 : bijeenkomst over cultuur in Europa: zie Bb (economie en cultuur)
Naar een kwalitatieve BAUKULTUR in Europa
- Rekening houdend met de context: economische crisis, industriële vooruitgang, migratie,
bevolkingsgroei, ongelijkheid, klimaatverandering,… inclusieve en sustainable world
o In discutie met gebruiker, bouwheer en architect
- Bewustzijn creëren over het hele maatschappelijke vraagstuk
- Centrale rol van cultuur, nood aan cultuurgerichte benadering, niet uit winstgevend zicht
- Op verschillende schalen, erfgoed, constructie van hedendaagse gebouwen, infrastructuur,
openbare ruimte en landschappen
- Planningsproces van steden, dorpen,…
- Omarming van traditionele en plaatselijke bouwtechnieken en bouwmaterialen
- Ontwerpen voor iemand, psychologische behoeften vervullen in een ontwerp
- Toekomst van kwaliteitsvolle gebouwen (duurzaam, sociaal en economisch verantwoord)
- Kwaliteitsvol evenwicht, als ontwerper, actiegroepen, politiek, opdrachtgevers,… allemaal in
debat tot kwalitatieve evenwichtige ontwerpen
samenvatting tekst introductie > Utopia :
- Verschillende vormen: Utopie, ideologie, …
o Zie Thomas More
3
, Samenvatting tekst introductie > De gedroomde stad: Antwerpen als een utopie:
- More schreef zijn utopie toen hij in Antwerpen was
- Verbinding naar Linkeroever, door tunnel, brug,… steeds tegengehouden, enkel tijdelijke
pontons, tijdens oorlogen,…
- Eerste tunnel door Craebeckx, verbinding tussen linkeroever, vele voorstellen van bruggen
afgewezen
- Misschien toekomst brug, maar vooral voor voetganger en fietsverkeer
STEDELIJKE EVOLUTIE
19e-eeuwse stedelijke evolutie en urban trends (les 2, 28/7, Inge
Bertels)
Urban trends in Europa, 1800-2000 (stabiele nationale identiteiten)
- 1: 1800-1870: versnelde maar gematigde urbanisering
- 2: 1870-1960, periode van stedelijke expansie (alle steden: gouden eeuw)
- 3: 1960 tot nu: toenemende urbanisering vs de-urbanisering
Periode van stedelijke expansie: Stedelijke typologie doorheen periode 2: West Europa
Belangrijkste groeiers: hoofdsteden; zijn multifunctioneel en samenhangen voor de groei van de stad
- gestimuleerd door industrie ( ontwikkeling tertiare sector), politieke stabiliteit en
transportevolutie
Ook groei van gespecificeerde steden:
- Industrie (Charlerois)
- Havensteden (internationaal)
- Leisure towns (Spa, Oostende, ook Brugge (erfgoed: historisch toerisme…)
- Militaire steden
4
OPENBARE RUIMTE
INTRODUCTIE (les 1, 21/2, alle proffen)
De ideale stad:
- Autoluw Fietsen en openbaar vervoer
- Veel natuur en openbare ruimtes
- Toegankelijkheid
- Veiligheid: sociale controle en interactie (levendige plinten)
- Herbestemming, duurzaamheid, circulariteit, behoud en waardering erfgoed: eigenheid
- Sociale en economische duurzaamheid: betaalbaar wonen haalbaar (kwalitatief) wonen
Utopie van de stad (Thomas More) 1500
- Eerste utopie met reactie op de 15e -eeuwse mij in Engeland, over politiek, macht, wetgeving
en eigendomsbezit
o Geen eigendom of winst (anders gretig of jaloers): communistisch/socialistisch
o Democratische besturingssysteem
o 6u werken: tijd voor persoonlijke ontwikkeling of educaite
o Mannen gelijk aan vrouwen
o Groote persoonlijke nederzettingen, met centraal gelegen publieke ruimtes
- Tomasso Campanella: De zonnenstad (citta del sole) communisme 1600
o Uitschakeling particulier bezit, tegen de totale macht van de kerk
o Gemeenschap domineert: neemt rol van opvoeding over
o Arbeidsplicht is een erezaak
o Vertrekt vanuit het zonnestelsel, gaat concentrische stad vormgeven, met stad als
burcht en publiek domein in het centrum
o stadsmuren als educatief model (hele stad als leerplek): nadruk naar wetenschap en
kennis
o Centraal: stedelijk plein en tempel (Paraguay als voorbeeld)
- Johan Valentin Andrea’s Chrisianiopolis (Morfologisch) 1600
o Versterkte stad, militair vormgegeven, controle over het samenleven
o Gezinswoning: gegroepeerd
o Centrale as die uitgeeft op centraal plein met kerk
o Zonering via functies
1
, - Rationele industriële mij: Nicolas-Ledoux: Le Ville ideale de chaux (tegenreactie op vrijheid,
terug hiërarchie)
o Rationele productieve stadplanning, met centrale industrie en hiërarchie
- Koninklijke zoutwinnerij: Nicolas-Ledoux
- Le Grand Hornu 1800, Renard, Mons: koolmijn
- Bandstad Arturo Soria Y Mata’s : De Lijnstad: reactie op industriële mij: dromen naar een
gezonde stad
o Kwaliteit van platteland combineren met voordelen van stad (nadeel: lintbebouwing)
- Tuinsteden (Howan Edenezer 1900)
o Groene zelfvoorzienende kleinere steden, (zoals tuinwijken bijons)
- Unitaswijk (Eduard Van Steenbergen, Deurne 1900)
o Kwalitatief en betaalbaar wonen
Samenvatting: van vrijheid (communisme), naar machtsvertoon bij de industrialisering, naar terug
meer vrijere tuinsteden, naar verdere vrijheden
Utopische modernistische stad:
- Le Corbusier (1922)
o Antwoord op toenemend woningtekort en verkeerschaos
Mogelijkheid tot lucht en groene ruimte door hoogbouw en rationeel plan
- Frank Lloyd Wright (1932): Broadacre City
o Organische architectuur: dromen van een groene stad/wereld
- Sovjet utopieën (1930)
o Dromen van een groene stad/wereld (de vliegende stad die het aardoppervlak ging
ontlasten
- Turnhals: Renaat Braem (1940)
o Tegen industrialisering en vervuiling (Turnhout en Herentals)
o 1960: Hoe de Kempen redden?: verbod op eengezinswoningen: woontorens,
industrie, wegen en parkings in het groen verstoppen: prioriteit aan groen en
openbare ruimte
o In de toekomst: 1990: proper water en ruimtelijkheid met culturele centra binnenin
de stad
o ‘Lelijkste land ter wereld’: kritiek op de stedenbouw van België, als gevolg van een
wederopbouwpolitiek.
Wilt wildgroei overwinnen en stelt ruimtelijke acties voor om te verbeteren
Tegengewicht voor de utopie: complexiteit en symboliek
- Denise Scott Brown en Robert Venturi (1900)
2
, o Learning From Las Vegas
Complexiteit die aantrekt bestuderen
Signs of Life benoemen
Davos verklaring 2018 : bijeenkomst over cultuur in Europa: zie Bb (economie en cultuur)
Naar een kwalitatieve BAUKULTUR in Europa
- Rekening houdend met de context: economische crisis, industriële vooruitgang, migratie,
bevolkingsgroei, ongelijkheid, klimaatverandering,… inclusieve en sustainable world
o In discutie met gebruiker, bouwheer en architect
- Bewustzijn creëren over het hele maatschappelijke vraagstuk
- Centrale rol van cultuur, nood aan cultuurgerichte benadering, niet uit winstgevend zicht
- Op verschillende schalen, erfgoed, constructie van hedendaagse gebouwen, infrastructuur,
openbare ruimte en landschappen
- Planningsproces van steden, dorpen,…
- Omarming van traditionele en plaatselijke bouwtechnieken en bouwmaterialen
- Ontwerpen voor iemand, psychologische behoeften vervullen in een ontwerp
- Toekomst van kwaliteitsvolle gebouwen (duurzaam, sociaal en economisch verantwoord)
- Kwaliteitsvol evenwicht, als ontwerper, actiegroepen, politiek, opdrachtgevers,… allemaal in
debat tot kwalitatieve evenwichtige ontwerpen
samenvatting tekst introductie > Utopia :
- Verschillende vormen: Utopie, ideologie, …
o Zie Thomas More
3
, Samenvatting tekst introductie > De gedroomde stad: Antwerpen als een utopie:
- More schreef zijn utopie toen hij in Antwerpen was
- Verbinding naar Linkeroever, door tunnel, brug,… steeds tegengehouden, enkel tijdelijke
pontons, tijdens oorlogen,…
- Eerste tunnel door Craebeckx, verbinding tussen linkeroever, vele voorstellen van bruggen
afgewezen
- Misschien toekomst brug, maar vooral voor voetganger en fietsverkeer
STEDELIJKE EVOLUTIE
19e-eeuwse stedelijke evolutie en urban trends (les 2, 28/7, Inge
Bertels)
Urban trends in Europa, 1800-2000 (stabiele nationale identiteiten)
- 1: 1800-1870: versnelde maar gematigde urbanisering
- 2: 1870-1960, periode van stedelijke expansie (alle steden: gouden eeuw)
- 3: 1960 tot nu: toenemende urbanisering vs de-urbanisering
Periode van stedelijke expansie: Stedelijke typologie doorheen periode 2: West Europa
Belangrijkste groeiers: hoofdsteden; zijn multifunctioneel en samenhangen voor de groei van de stad
- gestimuleerd door industrie ( ontwikkeling tertiare sector), politieke stabiliteit en
transportevolutie
Ook groei van gespecificeerde steden:
- Industrie (Charlerois)
- Havensteden (internationaal)
- Leisure towns (Spa, Oostende, ook Brugge (erfgoed: historisch toerisme…)
- Militaire steden
4
