Bio-ethiek: samenvatting
HOC 1: Inleiding
Wat is ethiek?
- Ethiek of moraalwetenschap is een tak van de filosofie die zich bezighoudt met de kritische
bezinning over het juiste handelen.
- In algemene zin probeert ethiek de criteria vast te stellen om te kunnen beoordelen of een
handeling als goed of fout kan worden gekwalificeerd, en om de motieven (het waarom) en
consequenties van deze handeling te kunnen evalueren.
- Het stellen van vragen over ethiek is geen monopolie van de filosofie
- Ethiek komt ook als onderwerp van discussie voor in andere studiegebieden zoals politiek,
geneeskunde, geschiedenis, biologie en sociologie
Hoofdstromingen
- Descriptieve en normatieve ethiek
- Normatieve ethiek: 2 hoofdstromingen
- Teleologische ethiek (telos = doel) = ethiek dat zich een hoger doel stelt waar de verdere
moraal toe ten dienste staat. VB’en van zulke doelen zijn het meeste menselijk geluk of het
grootste maatschappelijke nut.
- Deontologische ethiek (deon = plicht) = ethiek dat stelt dat het gedrag goed of slecht is,
onafhankelijk van de menselijke wensen. VB’en: deontologen zeggen dat men de plicht heeft
om een gehate massamoordenaar een eerlijke rechtszaak te geven, al zou men hem het
liefste publiekelijk lynchen
- Teleologische en deontologische ethiek worden ook wel resp consequentialisme en non-
consequentialisme genoemd vanwege (het ontbreken van) nadruk op de gevolgen van het handelen.
Verloop van het ethisch reflectieproces
- Medische verheldering
- Ethos: toets met gewoonten (ε) en zeden (η)
- Ethiek: afweging van waarden in licht van de argumentatiemodellen
- Reflectieproces omzetten naar de praktijk
- (Niet eenvoudig)
Utilitarisme
- Het principe van nut/utility vereist dat we altijd kiezen welke actie of sociaal beleid de beste
gevolgen zou hebben voor alle betrokkenen.
- Het wordt ook consequentialisme genoemd en het doel is hierbij het belangrijkste
- Simpelweg zoveel mogelijk plezier en zo weinig mogelijk pijn
Bentham:
- Utiliteitsprincipe: het grootste geluk voor het grootste aantal mensen
- Het grootste geluk is kwantitatief te bepalen:
- oa intensiteit, duur, zekerheid, nabijheid van gevolgen
- opstellen van de morele balans
- geld is een bruikbare maatstaf
- optellen van het genot van individuen
Voordelen:
- Prima facie spoort deze argumentatietheorie met
- Het algemeen aanvoelen (wie kan er voor lijden en tegen geluk zijn?)
- Nastreven van maximimum van well-being
1
, - Met gelijkheidsbeginsel
Alleen consequenties van belang? Is dit houdbaar?
- Tegenargumenten:
- Het is niet te rijmen met gerechtigheid: VB willekeurige arrestatie obv een leugen stopt
rellen
- Het is niet te rijmen met (mensen)rechten: VB naakfoto’s arrestante, voyeurisme
- Het sluit vroegere redenen uit: VB afspraak niet nakomen
Gelijkheidsprincipe is te strikt
- Het vraagt teveel van de mensen: VB geld voor bioscoop kon ook voor Ethiopië, meer doen dan
onze taak, levensstandaard laten zakken tot het niveau noodlijdenen
- Het blaast persoonlijke relaties op: VB tegen alle realiteitszin, huwelijksstaat onmogelijk
Nadelen:
- Niet in overeenstemming met de mensenrechten
- Het vraagt teveel van de mensen
- Iedereen zou moeten heroisch en heilig zijn
- Gelijkheidbeginsel is te onpersoonlijk
Evolutie in utilitarisme
2
, Vinden oorsprong in utilitarisme
- Quality adjusted life year (QALY) = een begrip dat gebruikt wordt in een kostenutiliteitsanalyse, een
economische beschouwing van de zin en effectiviteit van een behandeling in de gezondheidszorg.
Het staat voor een extra levensjaar in goede gezondheid.
- Disability-adjusted life years (DALY of levensjaren gecorrigeerd voor beperkingen) = een maat voor
de totale last die ontstaat door ziektes
Kant
- Kernbegrip: autonomie/zelfwetgeving
- De mens kan door de rede zelf bepalen wat moreel goed is
- Categorisch imperatief:
- Categorisch: de norm is niet afhankelijk van tijd en plaats en geldt onvoorwaardelijk
- Imperatief: handelingsvoorschrift of verplichtende regel
- 2 vormen: universaliseringsbeginsel en wederkerigheidsbeginsel
- Universaliseringsbeginsel: handel alleen via die maxime waarvan je tegelijkertijd zou willen
dat ze een algemene wet wordt
- Wederkerigheidsbeginsel: handel zo dat je de mensheid, zowel in je eigen persoon als in de
persoon van ieder ander, tegelijkertijd altijd ook als doel en nooit enkel als middel gebruikt
Kritiek:
- Vormen alle wetten die afgeleid kunnen worden uit de categorische imperatief een eenduidig en
consistent stelsel van normen?
- Men blijft wellicht te rigide vasthouden aan bepaalde morele regels, zonder oog te hebben voor de
(grote) negatieve gevolgen van een handeling
VB’en plichtenethiek
- Stenen tafelen – 10 geboden
- Catechismus
- Regels van medische plichtenleer
- Strafwetboek; (VB hulpverleningsplicht)
3
HOC 1: Inleiding
Wat is ethiek?
- Ethiek of moraalwetenschap is een tak van de filosofie die zich bezighoudt met de kritische
bezinning over het juiste handelen.
- In algemene zin probeert ethiek de criteria vast te stellen om te kunnen beoordelen of een
handeling als goed of fout kan worden gekwalificeerd, en om de motieven (het waarom) en
consequenties van deze handeling te kunnen evalueren.
- Het stellen van vragen over ethiek is geen monopolie van de filosofie
- Ethiek komt ook als onderwerp van discussie voor in andere studiegebieden zoals politiek,
geneeskunde, geschiedenis, biologie en sociologie
Hoofdstromingen
- Descriptieve en normatieve ethiek
- Normatieve ethiek: 2 hoofdstromingen
- Teleologische ethiek (telos = doel) = ethiek dat zich een hoger doel stelt waar de verdere
moraal toe ten dienste staat. VB’en van zulke doelen zijn het meeste menselijk geluk of het
grootste maatschappelijke nut.
- Deontologische ethiek (deon = plicht) = ethiek dat stelt dat het gedrag goed of slecht is,
onafhankelijk van de menselijke wensen. VB’en: deontologen zeggen dat men de plicht heeft
om een gehate massamoordenaar een eerlijke rechtszaak te geven, al zou men hem het
liefste publiekelijk lynchen
- Teleologische en deontologische ethiek worden ook wel resp consequentialisme en non-
consequentialisme genoemd vanwege (het ontbreken van) nadruk op de gevolgen van het handelen.
Verloop van het ethisch reflectieproces
- Medische verheldering
- Ethos: toets met gewoonten (ε) en zeden (η)
- Ethiek: afweging van waarden in licht van de argumentatiemodellen
- Reflectieproces omzetten naar de praktijk
- (Niet eenvoudig)
Utilitarisme
- Het principe van nut/utility vereist dat we altijd kiezen welke actie of sociaal beleid de beste
gevolgen zou hebben voor alle betrokkenen.
- Het wordt ook consequentialisme genoemd en het doel is hierbij het belangrijkste
- Simpelweg zoveel mogelijk plezier en zo weinig mogelijk pijn
Bentham:
- Utiliteitsprincipe: het grootste geluk voor het grootste aantal mensen
- Het grootste geluk is kwantitatief te bepalen:
- oa intensiteit, duur, zekerheid, nabijheid van gevolgen
- opstellen van de morele balans
- geld is een bruikbare maatstaf
- optellen van het genot van individuen
Voordelen:
- Prima facie spoort deze argumentatietheorie met
- Het algemeen aanvoelen (wie kan er voor lijden en tegen geluk zijn?)
- Nastreven van maximimum van well-being
1
, - Met gelijkheidsbeginsel
Alleen consequenties van belang? Is dit houdbaar?
- Tegenargumenten:
- Het is niet te rijmen met gerechtigheid: VB willekeurige arrestatie obv een leugen stopt
rellen
- Het is niet te rijmen met (mensen)rechten: VB naakfoto’s arrestante, voyeurisme
- Het sluit vroegere redenen uit: VB afspraak niet nakomen
Gelijkheidsprincipe is te strikt
- Het vraagt teveel van de mensen: VB geld voor bioscoop kon ook voor Ethiopië, meer doen dan
onze taak, levensstandaard laten zakken tot het niveau noodlijdenen
- Het blaast persoonlijke relaties op: VB tegen alle realiteitszin, huwelijksstaat onmogelijk
Nadelen:
- Niet in overeenstemming met de mensenrechten
- Het vraagt teveel van de mensen
- Iedereen zou moeten heroisch en heilig zijn
- Gelijkheidbeginsel is te onpersoonlijk
Evolutie in utilitarisme
2
, Vinden oorsprong in utilitarisme
- Quality adjusted life year (QALY) = een begrip dat gebruikt wordt in een kostenutiliteitsanalyse, een
economische beschouwing van de zin en effectiviteit van een behandeling in de gezondheidszorg.
Het staat voor een extra levensjaar in goede gezondheid.
- Disability-adjusted life years (DALY of levensjaren gecorrigeerd voor beperkingen) = een maat voor
de totale last die ontstaat door ziektes
Kant
- Kernbegrip: autonomie/zelfwetgeving
- De mens kan door de rede zelf bepalen wat moreel goed is
- Categorisch imperatief:
- Categorisch: de norm is niet afhankelijk van tijd en plaats en geldt onvoorwaardelijk
- Imperatief: handelingsvoorschrift of verplichtende regel
- 2 vormen: universaliseringsbeginsel en wederkerigheidsbeginsel
- Universaliseringsbeginsel: handel alleen via die maxime waarvan je tegelijkertijd zou willen
dat ze een algemene wet wordt
- Wederkerigheidsbeginsel: handel zo dat je de mensheid, zowel in je eigen persoon als in de
persoon van ieder ander, tegelijkertijd altijd ook als doel en nooit enkel als middel gebruikt
Kritiek:
- Vormen alle wetten die afgeleid kunnen worden uit de categorische imperatief een eenduidig en
consistent stelsel van normen?
- Men blijft wellicht te rigide vasthouden aan bepaalde morele regels, zonder oog te hebben voor de
(grote) negatieve gevolgen van een handeling
VB’en plichtenethiek
- Stenen tafelen – 10 geboden
- Catechismus
- Regels van medische plichtenleer
- Strafwetboek; (VB hulpverleningsplicht)
3
