Samenvatting toelatingstoets aardrijkskunde - basiskennis aardrijkskunde

Aardrijkskunde
1. Waar gaat het over bij aardrijkskunde?
Schoolaardrijkskunde verdelen we in 2 onderdelen
- Gedeelte over natuurlijke verschijnselen in het landschap (fysieke geografie/natuurkundig
aardrijkskunde)
- Gedeelte over mensen en hun rol (sociale geografie/mens-aardrijkskunde)
Levensonderhoud onderverdelen in 3 verschillende bestaansmiddelen:
- Landbouw
- Industrie
- Diensten

, 2. De aarde
2.1 De aarde in het zonnestelsel
In het zonnestelsel draaien 9 planeten om de zon.
Draaiing aarde om de zon
Aardbaan wordt in bijna 1 jaar voltooid.
Elke jaar heeft de aarde buiten de 365 dagen, nog 6 uur extra nodig om het rondje af te maken. 
daarom om de 4 jaar een extra dag (zo blijf het kalander jaar gelijk)  schrikkeljaar.

Opbouw aarde:
- 1/3 land
- 2/3 water
- 7 continenten op aarde: Europa, Azië, Afrika, Noord- en Zuid Amerika, Australië en Antartica.
- Tussen 2 contineten ligt een oceaan
- De Stille of Grote oceaan is het grootst.
- Zee  ondergelopen randen van contineten met oceaanwater.
- Water op continenten bevat nauwelijks zout, dus heet zout water.

2.2 Geografische coördinaten en tijdzones
Evenaar  verdeeld de aarde in het noordelijk en zuidelijk halfrond.
Breedtecirkels/parallellen  lijnen die parallel aan de evenaar lopen.
Lage breedte  plek dicht bij de evenaar
Hoge breedte  plek dicht bij de pool

Meridianen  lijn van pool tot pool
Meridianen snijden elkaar in noord- en zuidpool. Bij de evenaar liggen ze het verste uit elkaar.
Nulmeridiaan ligt bij Greenwich in Londen.  verdeeld de aarde in westelijk en oostelijk halfrond.
1 graad is verdeeld in 60 minuut en 1 minuut in 60 seconde.
(plaats van Schiphol op aarde is: 52◦18’31’’NB/4◦45’50’’OL, 52 graden, 18 minuten, 31 seconde
noorderbreedte en 4 graden, 45 minuten, 50 seconde oosterlengte)

Aarde draait in 24 uur (een etmaal) tegen de klok in rond haar as. Hierdoor hebben we dag en nacht.
Door de draaiing van de aarde komt de zon is het oosten op en gaat onder in het westen. Om goede
afspraken te maken over tijd is de aarde verdeeld in 24 tijdzones. 1 tijdzone komt overeen met 15
lengtegraden.

2.3 De seizoenen: zomer, herfst, winter en lente
Seizoenen ontstaan omdat elk halfjaar een andere
halfrond gericht is op de aarde. (Noordelijk of
zuidelijk).
Dagen in de zomer langer omdat de zon dan
recht op ons halfrond schijnt, in de winter
dagen korter omdat de omwenteling het
grootste deel in het donker wordt afgelegd.

2.4 De getijden: vloed en eb
Veel planeten in ons zonnestelsel hebben 1 of meer manen. De aarde heeft er 1. Het oceaan- en
zeewater staat onder invloed van de aantrekkingskracht van de maan, zon en een kracht die ontstaat
door de draaiing van de aarde. Totale aantrekkingskracht is een optelsom van deze krachten. 
gevolg, ontstaan als het ware 2 bulten op de aarde waar het water wordt aangetrokken.
Vloed  op de ‘bulten’, daar is de hoogste waterstand
Eb  tussen de bulten waar de laagste waterstand is.
Eb en vloed gebieden steeds op dezelfde plek ten opzichte van de maan.

, 1



= de maand

= de aantrekkingskracht van het water naar de maan

= het water dat aangetrokken wordt, water op plek 1 gaat ook naar de maan. Daar
ontstaat eb en waar het water word aangetrokken (bij de pijl) ontstaat vloed.



2.5 Endogene krachten
Endogene krachten  krachten die van binnenuit op de aardkorst inwerken.
 Veroorzaken verschijnselen op aarde die voor een belangrijk deel bepalen hoe de aarde eruit
ziet.

2.5.1 Continentbewegingen
Aardkostdikte erg dun ten opzichte van de rest van de bouw van de aarde.
- Bij continenten 25-30 km
- Bij oceaanbodem 5-10 km
Onder de aardkorst  mantel (bestaat uit magma = vloeibaar gesteente dat warmen is dan 1200°C.
Midden van de aarde  vaste kern.
Aardkorst drijft op magma. Stroming van magma in de mantel veroorzaakt aardplaattektoniek.

, 6 grote aardkorstplaten die op verschillende
manieren bewegen bij breuklijnen:
bewegen uit elkaar, naar elkaar of langs
elkaar.

1. Waar aardplaten uit elkaar
bewegen, ontstaat nieuwe
aardkorst en opent zich een oceaan.
Onder water bevindt zich hier een
vulkanische gebergteketen;
oceanische rug.
2. Waar zeebodemkost en
continentkorst naar elkaar toe
bewegen duikt de zeebodem onder
de continentkorst  subductie.
Hierdoor ontstaat een diepe zee 
trog. Aan de achterzijde van de trog
ontstaan gebergte; enerzijds
plooiing en anderzijds doordat de
zeebodem opsmelt, uitzet en
vervolgens naar boven beweegt.
Aan de oppervlakte aangekomen
vormt de lava vulkanen. (bijv. in de
Andes)
3. Waar 2 continentkorsten tegen
elkaar botsen ontstaat een
plooiingsgebergte. (bijv. Alpen en
Himalaya)




2.5.2 Aardbevingen, vulkanen en vulkanische verschijnselen
Ontstaan door bewegingen van aardplaten.
Aardbevingen
Beweging van aardplaten gaat niet geleidelijk, maar schoksgewijs. Zo’n schok = aardbeving.
Gemiddeld per dag 25.000 kleine aardbevingen. Meest rondom de Grote Oceaan.  heet ook wel de
‘ring of fire’  omdat hier ook veel vulkanen voorkomen.
Zeebeving = aardbeving in de zee. Hierbij kan een brede golf ontstaan die aanvankelijk bijv. een halve
meter hoog is. Wanneer deze lage maar brede golf aan land komt wordt de horizontale energie
omgezet in verticale energie en ontstaat in de ondiepere kuststreken bij de branding een metershoge
vloedgolf.  tsunami.