Samenvatting Kwalitatieve onderzoekmethoden
Inhoud
Hfdst 1. Inleiding kwalitatief onderzoek .................................................................................................................... 3
1 Wat is onderzoek?......................................................................................................................................... 3
2 Implicaties bij kwalitatief onderzoek ............................................................................................................. 5
3 Klassieke aanvallen op kwalitatief onderzoek ................................................................................................ 6
4 Illustraties bij het constructivistisch paradigma ............................................................................................. 9
5 Verhouding tussen kwantitatief en kwalitatief ............................................................................................ 12
6 Mismatch tussen methoden en paradigma’s ............................................................................................... 12
Hfdst 2. A) De kwalitatieve onderzoeksopzet .......................................................................................................... 13
1 Het onderzoeksvoorstel .............................................................................................................................. 13
2 Onderzoeksdoel .......................................................................................................................................... 14
3 De kwalitatieve onderzoeksvraag ................................................................................................................ 16
4 Stakeholders en doelgroepen ...................................................................................................................... 18
5 Ethiek in kwalitatief onderzoek ................................................................................................................... 18
Hfdstk. 2. B) Selecteren van cases en/of respondenten ........................................................................................... 20
1 Purposive sampling/doelgerichte selectie ................................................................................................... 20
2 Wetenschap en het individuele verhaal ....................................................................................................... 20
3 Steekproeftrekking vooraf bepaald ............................................................................................................. 21
4 Steekproeftrekking op basis van theory building uit verkregen data: theoretical sampling .......................... 23
5 Omvang van de theoretische steekproef ..................................................................................................... 23
6 Convenience sampling (opportunistische steekproef) of pragmatische steekproef ...................................... 23
7 Selectie van focusgroepen........................................................................................................................... 24
8 Generaliseerbaarheid of externe validiteit .................................................................................................. 24
9 Werving en toegang verkrijgen.................................................................................................................... 24
Hfdst 3. Interviewen en bevragen focusgroepen ..................................................................................................... 25
1 Soorten interviews ...................................................................................................................................... 25
2 Kenmerken kwalitatieve interview .............................................................................................................. 25
3 Aspecten van een kwalitatief interview ....................................................................................................... 26
4 Overzicht aanvang en beëindigen van gesprek ............................................................................................ 36
5 Bevragen van een focusgroep ..................................................................................................................... 37
6 Interactie en invloed bij focusgroepen......................................................................................................... 37
Hfdst 4. Observeren en actieonderzoek .................................................................................................................. 39
1 Observeren ................................................................................................................................................. 39
2 Actie-onderzoek .......................................................................................................................................... 41
3 Case ............................................................................................................................................................ 47
1
,Hfdst 5. Kwalitatieve analyse .................................................................................................................................. 48
1 Inleiding ...................................................................................................................................................... 48
2 Elementen van een typische inductieve kwalitatieve analyse ...................................................................... 48
3 Eisenhardt’s building theory from case study research ................................................................................ 50
4 Methoden en technieken van kwalitatieve analyse ..................................................................................... 51
Hfdst 6. Kwaliteit van kwalitatief onderzoek ........................................................................................................... 55
1 Objectiviteit ................................................................................................................................................ 55
2 Interne validiteit / geloofwaardigheid / credibility ....................................................................................... 57
3 Externe validiteit / overdraagbaarheid / transferability ............................................................................... 59
Hfdst 7. Rapporteren .............................................................................................................................................. 60
1 Methodologie-paragraaf ............................................................................................................................. 60
2 Resultaten................................................................................................................................................... 60
3 Discussie (na de resultaten)......................................................................................................................... 61
4 Praktijkadviezen en beperkingen ................................................................................................................. 61
5 Twee extra voorbeelden examenvragen ...................................................................................................... 61
2
, Hfdst 1. Inleiding kwalitatief onderzoek
Kwalitatief onderzoek = biedt een invalshoek waar er wordt gewerkt met betekenisgeving van de betrokkenen zelf
in plaats van cijfers, gemiddelden en statistische significanties waaraan de onderzoeker dan achteraf een
interpretatie aan geeft.
Psychosociale aspecten = hoe mensen zich voelen, wat mensen drijft of tegenhoudt, hoe ze zich tot elkaar
verhouden)
Deze zijn soms moeilijk in cijfers uit te drukken.
Kwantiteit is niet slecht, het geeft een goed overzicht, maar niet genoeg inzicht. Kwantitatief onderzoek en
kwalitatief onderzoek hebben heel andere doelstellingen: wanneer er begrip nodig is is in een bepaalde specifieke
context, is er nood aan kwalitatief onderzoek, dat meer in de diepte gaat dan in de breedte doordat er een beperkt
aantal respondenten is.
Instrumenteel perspectief: ondersteunt de gangbare opinie dat je met een ‘objectief’ meetinstrument dat ene
juiste antwoord krijgt. De klemtoon ligt hier op het managen, controleren, standaardiseren en meten van de
toestand.
Relationeel perspectief: gaat meer aandacht geven aan het unieke, specifieke, relatie, groei, leren, op het
begrijpen en creëren van dynamiek. Kwalitatief onderzoek neemt eerder dit relationeel perspectief in.
1 Wat is onderzoek?
= iets wat mensen ondernemen om iets op een systematische manier uit te zoeken, waardoor hun kennis
toeneemt.
→ Het doel is om iets te ontdekken, tot kennis te komen
→ Gegevens worden systematisch verzameld
→ Gegevens worden systematisch geïnterpreteerd
Deze kenmerken gelden zowel voor kwantitatief als kwalitatief onderzoek.
Wat is er dan zo eigen aan kwalitatief onderzoek?
(zie 3 voorbeelden p.20-23 met extra notities!!)
→ participerende observatie (methode) → actieonderzoek (methode)
3
, Wat is er typisch aan kwalitatieve onderzoek:→ Driedelige definitie
• Filosofie → interpretivisme of subjectivisme: volgens deze filosofie is het noodzakelijk voor de onderzoeker
om verschillen te begrijpen tussen mensen in onze rol als sociale actoren. Wij als mensen zijn sociale
actoren die de wereld om zich heen interpreteren. Op basis van deze interpretaties passen we onze
betekenissen over de wereld om ons heen en ons gedrag aan. → de onderzoeker moet een empathische
houding aannemen om de betekenis te kunnen begrijpen.
• Dataverzameling: flexibele, interactieve en gevoelige dataverzameling, waarbij aandacht nodig is voor de
relatie tussen onderzoeker en onderzochten. De onderzoeker is bij kwalitatief onderzoek zélf het
meetinstrument. Afhankelijk van de noden en van de stakeholder die bevraagd wordt, kan de onderzoeker
zijn vragen of manier van data verzamelen aanpassen, bijsturen en veranderen.
Kwalitatief onderzoek is flexibeler dan kwantitatief onderzoek dat met gestandaardiseerde vragenlijsten
werkt. De uitkomsten zijn geen cijfers en tabellen, want cijfers zijn minder relevant, omdat je ze niet kunt
gaan veralgemenen van zo is het.
• Data-analyse: gericht op het begrijpen van de specifieke context. Bij kwalitatief onderzoek is de specifieke
context mee een deel van wat onderzocht wordt. Er wordt een theorie opgebouwd in plaats van
hypotheses die getoetst worden.
Een kwaNtitatief onderzoek BEGINT met een hypothese en gaat die aftoetsen. Een kwaLitatief onderzoek EINDIGT
met een hypothese. (en die kan je dan dmv kwantitatieve onderzoek gaan aftoetsen)
ETIC – perspectief EMIC – perspectief
Derdepersoonsperspectief Eerstepersoonsperspectief
→ Kwantitatief onderzoek → Kwalitatief onderzoek
Perspectief van onderzoeker en theoretische Perspectief van onderzochte personen staat
invalshoek staat centraal centraal
Sterke inbreng en betrokkenheid van de
Afstandelijk perspectief (objectief)
onderzoeker
Vanuit de onderzoeker (from outside) Vanuit de onderzochten (from the inside)
Onderzoeker in subject-object relatie tot
Subject-subject relatie en meer open vraagstelling
onderzochten.
Schema’s of bekentenissen worden gezocht bij
A priori schema’s geïnspireerd uit literatuur
onderzochten
Hoe vaak komt iets voor? Welke betekenis geven de actoren zelf?
Hypothese toetsend, deductief Hypothese genererend, inductief
Literatuuronderzoek Al dan niet literatuur
Onderzoeksvraag volledig vanuit theorie, door Vraagstelling meer vanuit de dagelijkse
onderzoeker leefomgeving van onderzochten
4
Inhoud
Hfdst 1. Inleiding kwalitatief onderzoek .................................................................................................................... 3
1 Wat is onderzoek?......................................................................................................................................... 3
2 Implicaties bij kwalitatief onderzoek ............................................................................................................. 5
3 Klassieke aanvallen op kwalitatief onderzoek ................................................................................................ 6
4 Illustraties bij het constructivistisch paradigma ............................................................................................. 9
5 Verhouding tussen kwantitatief en kwalitatief ............................................................................................ 12
6 Mismatch tussen methoden en paradigma’s ............................................................................................... 12
Hfdst 2. A) De kwalitatieve onderzoeksopzet .......................................................................................................... 13
1 Het onderzoeksvoorstel .............................................................................................................................. 13
2 Onderzoeksdoel .......................................................................................................................................... 14
3 De kwalitatieve onderzoeksvraag ................................................................................................................ 16
4 Stakeholders en doelgroepen ...................................................................................................................... 18
5 Ethiek in kwalitatief onderzoek ................................................................................................................... 18
Hfdstk. 2. B) Selecteren van cases en/of respondenten ........................................................................................... 20
1 Purposive sampling/doelgerichte selectie ................................................................................................... 20
2 Wetenschap en het individuele verhaal ....................................................................................................... 20
3 Steekproeftrekking vooraf bepaald ............................................................................................................. 21
4 Steekproeftrekking op basis van theory building uit verkregen data: theoretical sampling .......................... 23
5 Omvang van de theoretische steekproef ..................................................................................................... 23
6 Convenience sampling (opportunistische steekproef) of pragmatische steekproef ...................................... 23
7 Selectie van focusgroepen........................................................................................................................... 24
8 Generaliseerbaarheid of externe validiteit .................................................................................................. 24
9 Werving en toegang verkrijgen.................................................................................................................... 24
Hfdst 3. Interviewen en bevragen focusgroepen ..................................................................................................... 25
1 Soorten interviews ...................................................................................................................................... 25
2 Kenmerken kwalitatieve interview .............................................................................................................. 25
3 Aspecten van een kwalitatief interview ....................................................................................................... 26
4 Overzicht aanvang en beëindigen van gesprek ............................................................................................ 36
5 Bevragen van een focusgroep ..................................................................................................................... 37
6 Interactie en invloed bij focusgroepen......................................................................................................... 37
Hfdst 4. Observeren en actieonderzoek .................................................................................................................. 39
1 Observeren ................................................................................................................................................. 39
2 Actie-onderzoek .......................................................................................................................................... 41
3 Case ............................................................................................................................................................ 47
1
,Hfdst 5. Kwalitatieve analyse .................................................................................................................................. 48
1 Inleiding ...................................................................................................................................................... 48
2 Elementen van een typische inductieve kwalitatieve analyse ...................................................................... 48
3 Eisenhardt’s building theory from case study research ................................................................................ 50
4 Methoden en technieken van kwalitatieve analyse ..................................................................................... 51
Hfdst 6. Kwaliteit van kwalitatief onderzoek ........................................................................................................... 55
1 Objectiviteit ................................................................................................................................................ 55
2 Interne validiteit / geloofwaardigheid / credibility ....................................................................................... 57
3 Externe validiteit / overdraagbaarheid / transferability ............................................................................... 59
Hfdst 7. Rapporteren .............................................................................................................................................. 60
1 Methodologie-paragraaf ............................................................................................................................. 60
2 Resultaten................................................................................................................................................... 60
3 Discussie (na de resultaten)......................................................................................................................... 61
4 Praktijkadviezen en beperkingen ................................................................................................................. 61
5 Twee extra voorbeelden examenvragen ...................................................................................................... 61
2
, Hfdst 1. Inleiding kwalitatief onderzoek
Kwalitatief onderzoek = biedt een invalshoek waar er wordt gewerkt met betekenisgeving van de betrokkenen zelf
in plaats van cijfers, gemiddelden en statistische significanties waaraan de onderzoeker dan achteraf een
interpretatie aan geeft.
Psychosociale aspecten = hoe mensen zich voelen, wat mensen drijft of tegenhoudt, hoe ze zich tot elkaar
verhouden)
Deze zijn soms moeilijk in cijfers uit te drukken.
Kwantiteit is niet slecht, het geeft een goed overzicht, maar niet genoeg inzicht. Kwantitatief onderzoek en
kwalitatief onderzoek hebben heel andere doelstellingen: wanneer er begrip nodig is is in een bepaalde specifieke
context, is er nood aan kwalitatief onderzoek, dat meer in de diepte gaat dan in de breedte doordat er een beperkt
aantal respondenten is.
Instrumenteel perspectief: ondersteunt de gangbare opinie dat je met een ‘objectief’ meetinstrument dat ene
juiste antwoord krijgt. De klemtoon ligt hier op het managen, controleren, standaardiseren en meten van de
toestand.
Relationeel perspectief: gaat meer aandacht geven aan het unieke, specifieke, relatie, groei, leren, op het
begrijpen en creëren van dynamiek. Kwalitatief onderzoek neemt eerder dit relationeel perspectief in.
1 Wat is onderzoek?
= iets wat mensen ondernemen om iets op een systematische manier uit te zoeken, waardoor hun kennis
toeneemt.
→ Het doel is om iets te ontdekken, tot kennis te komen
→ Gegevens worden systematisch verzameld
→ Gegevens worden systematisch geïnterpreteerd
Deze kenmerken gelden zowel voor kwantitatief als kwalitatief onderzoek.
Wat is er dan zo eigen aan kwalitatief onderzoek?
(zie 3 voorbeelden p.20-23 met extra notities!!)
→ participerende observatie (methode) → actieonderzoek (methode)
3
, Wat is er typisch aan kwalitatieve onderzoek:→ Driedelige definitie
• Filosofie → interpretivisme of subjectivisme: volgens deze filosofie is het noodzakelijk voor de onderzoeker
om verschillen te begrijpen tussen mensen in onze rol als sociale actoren. Wij als mensen zijn sociale
actoren die de wereld om zich heen interpreteren. Op basis van deze interpretaties passen we onze
betekenissen over de wereld om ons heen en ons gedrag aan. → de onderzoeker moet een empathische
houding aannemen om de betekenis te kunnen begrijpen.
• Dataverzameling: flexibele, interactieve en gevoelige dataverzameling, waarbij aandacht nodig is voor de
relatie tussen onderzoeker en onderzochten. De onderzoeker is bij kwalitatief onderzoek zélf het
meetinstrument. Afhankelijk van de noden en van de stakeholder die bevraagd wordt, kan de onderzoeker
zijn vragen of manier van data verzamelen aanpassen, bijsturen en veranderen.
Kwalitatief onderzoek is flexibeler dan kwantitatief onderzoek dat met gestandaardiseerde vragenlijsten
werkt. De uitkomsten zijn geen cijfers en tabellen, want cijfers zijn minder relevant, omdat je ze niet kunt
gaan veralgemenen van zo is het.
• Data-analyse: gericht op het begrijpen van de specifieke context. Bij kwalitatief onderzoek is de specifieke
context mee een deel van wat onderzocht wordt. Er wordt een theorie opgebouwd in plaats van
hypotheses die getoetst worden.
Een kwaNtitatief onderzoek BEGINT met een hypothese en gaat die aftoetsen. Een kwaLitatief onderzoek EINDIGT
met een hypothese. (en die kan je dan dmv kwantitatieve onderzoek gaan aftoetsen)
ETIC – perspectief EMIC – perspectief
Derdepersoonsperspectief Eerstepersoonsperspectief
→ Kwantitatief onderzoek → Kwalitatief onderzoek
Perspectief van onderzoeker en theoretische Perspectief van onderzochte personen staat
invalshoek staat centraal centraal
Sterke inbreng en betrokkenheid van de
Afstandelijk perspectief (objectief)
onderzoeker
Vanuit de onderzoeker (from outside) Vanuit de onderzochten (from the inside)
Onderzoeker in subject-object relatie tot
Subject-subject relatie en meer open vraagstelling
onderzochten.
Schema’s of bekentenissen worden gezocht bij
A priori schema’s geïnspireerd uit literatuur
onderzochten
Hoe vaak komt iets voor? Welke betekenis geven de actoren zelf?
Hypothese toetsend, deductief Hypothese genererend, inductief
Literatuuronderzoek Al dan niet literatuur
Onderzoeksvraag volledig vanuit theorie, door Vraagstelling meer vanuit de dagelijkse
onderzoeker leefomgeving van onderzochten
4
