Hoofdstuk 1a: De verlichting en de gevolgen
Wat is de verlichting?
- Het is een filosofische stroming die ontstaan is in Europa (wil niet zeggen dat er nergens
anders verlichte denkers zijn) aan het eind van de 17de eeuw en begin 18de eeuw. Het is een
voortzetting van het humansisme (het herontdekken van de KO + Renaissance van de
wetenschap). De kernhouding houdt in dat ze kritisch en rationeel denken tegenover de
kerk.
Typische kenmerken van de verlichte denkers:
- Willen door logisch nadenken en waarnemen de waarheid achterhalen
- Willen het ‘duistere verleden’ achter zich laten
- Geloven in vooruitgang en zijn optimistisch tegenover de toekomst
- Pasten hun rationele kijk toe op verschillende maatschappelijke domeinen (politiek,
cultureel, ..)
- Kritisch tegenover het ancien régime
Wat waren verlichte denkers?
Kritisch En constructief
- tegenover het ancien régime - Ze willen de maatschappij veranderen
- Tegen alles wat tegen de rede ingaat en verbeteren
Bv. Standenongelijkheid, absolutisme, - Ze zoeken naar alternatieven
machtsmisbruik, macht vd kerk, bijgeloof, … VOOR meer gelijkheid, inspraak,
rechtvaardigheid, vrijheid, REDElijkheid,…
,Taak Franciskus Van den Enden
Tegen beleid van Franse koning Louis XIV
Roeping: leerkracht Latijn worden, hij sprak Nederlands, Spaans en Latijn
Grote invloed gehad op Spinosa
Wereld verbeteren door: gelijke rechten voor mannen en vrouwen
Pamflet waarin Franciskus ideeën verwoord: Vrije politieke stellingen, 1665
- Belangrijkste vrijheid: vrije meningsuiting
- Broederlijkheid: beschermen van zwakken -> vorm van politieke
Kernwoorden in denken van Franciskus en verwijzen naar Franse Revolutie:
- Vrijheid
- Gelijkheid
- Broederlijkheid
Doel van Franse edellieden die Franciskus tegenkomt: Republicanisme
Franciskus deed beroep op Gevluchte Fransen op opstand tot succes te brengen
Normandië
Spanjaarden
Nederlanders
Verhuist naar Parijs om spionage te doen, richt als dekmantel een school op
Belangrijke rol in denken van de opstandelingen: Hollandse Oorlogen
Wouden na anti-royalistische staatsgreep -> Franse Republiek
Franciskus en handlangers komen 2 keer per week samen
Bespreken: republiek, godsdienstvrijheid ,chambre de liberté -> vrijheid van meningsuiting
- Wouden zoon van Louis XIV ontvoeren
Musketier Jean Charles du Cauzé ontdekt de bijeenkomsten en stuurt brief ;
- Er lopen hoogstaande personages rond en hij bespioneert
- Ze zijn bezig met complot
- Franciskus: veel te ruime vrijheden, geen godsdienst, auteur van republikeinse grondwet
+ onderhandelingen met Spaanse ambassadeur
Musketier afgewezen door dochter van Franciskus en stuurt uit wraak de brief
Na gevangenneming beland Franciskus in de Bastille -> folderkamer, Louis XIV leest 14 keer per
week verslagen over de marteling en komt veel te weten
->democratische republiek, algemeen belang, vrijheid, protestanten = gelijkwaardig, egalitaire
- Franciskus word gemarteld , edelen niet
- Krijgt doodstraf en bezittingen worden allemaal verbrand
, Hoofdstuk 1b: De verspreiding en invloed van de
Verlichte ideeën op onze samenleving
De verlichting begon in Engeland en Nederland. Daar was er godsdienstvrijheid, persvrijheid en
geen absolutisme.
MAAR landen met absolute macht (bv. Frankrijk) werden Nederland en Engeland als een bedreiging
gezien voor hen. Dus zorgden ze voor censuur en repressie tegenover de critici (zoals Franciscus Van
den Ende) om hen die ideeën van de Verlichte denker niet te laten zien. -> zodat zij geen opstand
beginnen want koningen wouden alle macht
Censuur= tegenhouden van publicatie over bepaalde informatie door de overheid (informatie
achterhouden voor de inwoners)
Repressie= onderdrukken door bijvoorbeeld zware straffen uit te delen aan wie zich anders gedraagt
dan andere inwoners
TOCH RAAKTEN DEZE IDEEËN VERSPREID door de loges van de vrijmetselarij (=geheime
vennootschap)
1) Via salons en koffiehuizen waar intellectuelen samenkwamen om te discussiëren=> verlichte
geesten dachten na over hervorming en inspireerden anderen
2) Via spotprenten kamen de ideeën ook tot het gewone volk
Gevolgen van de verlichting:
Verlicht depotisme (verlichte despoten= koningen die die ideeën eruit gaan halen en
inbrengen in samenleving maar niet alles van die ideeën)
= compromis tussen absolutisme en Verlichting
Geleidelijk hervormingen leiden tot meer moderne samenlevingen
Liberale revoluties (hoe meer de samenleving kan veranderd worden met de ideeën van de
verlichte denkers)
= snelle overgang van ancien régime naar moderne samenleving
Kanteling: ancien regime
- landbouwsamenleving, kerk veel macht, absolutisme en standen
moderne tijd
- industriële samenleving, economisch liberalisme, secularisering (kerk had minder macht),
macht koning beperkt door grondwet, iedereen gelijke rechten en plichten -> maar wel
sociale ongelijkheid
Hoofdstuk 2: Het verlicht depotisme in de 18de eeuw
Karel II -> laatste Spaanse Habsburgse vorst
Wat is de verlichting?
- Het is een filosofische stroming die ontstaan is in Europa (wil niet zeggen dat er nergens
anders verlichte denkers zijn) aan het eind van de 17de eeuw en begin 18de eeuw. Het is een
voortzetting van het humansisme (het herontdekken van de KO + Renaissance van de
wetenschap). De kernhouding houdt in dat ze kritisch en rationeel denken tegenover de
kerk.
Typische kenmerken van de verlichte denkers:
- Willen door logisch nadenken en waarnemen de waarheid achterhalen
- Willen het ‘duistere verleden’ achter zich laten
- Geloven in vooruitgang en zijn optimistisch tegenover de toekomst
- Pasten hun rationele kijk toe op verschillende maatschappelijke domeinen (politiek,
cultureel, ..)
- Kritisch tegenover het ancien régime
Wat waren verlichte denkers?
Kritisch En constructief
- tegenover het ancien régime - Ze willen de maatschappij veranderen
- Tegen alles wat tegen de rede ingaat en verbeteren
Bv. Standenongelijkheid, absolutisme, - Ze zoeken naar alternatieven
machtsmisbruik, macht vd kerk, bijgeloof, … VOOR meer gelijkheid, inspraak,
rechtvaardigheid, vrijheid, REDElijkheid,…
,Taak Franciskus Van den Enden
Tegen beleid van Franse koning Louis XIV
Roeping: leerkracht Latijn worden, hij sprak Nederlands, Spaans en Latijn
Grote invloed gehad op Spinosa
Wereld verbeteren door: gelijke rechten voor mannen en vrouwen
Pamflet waarin Franciskus ideeën verwoord: Vrije politieke stellingen, 1665
- Belangrijkste vrijheid: vrije meningsuiting
- Broederlijkheid: beschermen van zwakken -> vorm van politieke
Kernwoorden in denken van Franciskus en verwijzen naar Franse Revolutie:
- Vrijheid
- Gelijkheid
- Broederlijkheid
Doel van Franse edellieden die Franciskus tegenkomt: Republicanisme
Franciskus deed beroep op Gevluchte Fransen op opstand tot succes te brengen
Normandië
Spanjaarden
Nederlanders
Verhuist naar Parijs om spionage te doen, richt als dekmantel een school op
Belangrijke rol in denken van de opstandelingen: Hollandse Oorlogen
Wouden na anti-royalistische staatsgreep -> Franse Republiek
Franciskus en handlangers komen 2 keer per week samen
Bespreken: republiek, godsdienstvrijheid ,chambre de liberté -> vrijheid van meningsuiting
- Wouden zoon van Louis XIV ontvoeren
Musketier Jean Charles du Cauzé ontdekt de bijeenkomsten en stuurt brief ;
- Er lopen hoogstaande personages rond en hij bespioneert
- Ze zijn bezig met complot
- Franciskus: veel te ruime vrijheden, geen godsdienst, auteur van republikeinse grondwet
+ onderhandelingen met Spaanse ambassadeur
Musketier afgewezen door dochter van Franciskus en stuurt uit wraak de brief
Na gevangenneming beland Franciskus in de Bastille -> folderkamer, Louis XIV leest 14 keer per
week verslagen over de marteling en komt veel te weten
->democratische republiek, algemeen belang, vrijheid, protestanten = gelijkwaardig, egalitaire
- Franciskus word gemarteld , edelen niet
- Krijgt doodstraf en bezittingen worden allemaal verbrand
, Hoofdstuk 1b: De verspreiding en invloed van de
Verlichte ideeën op onze samenleving
De verlichting begon in Engeland en Nederland. Daar was er godsdienstvrijheid, persvrijheid en
geen absolutisme.
MAAR landen met absolute macht (bv. Frankrijk) werden Nederland en Engeland als een bedreiging
gezien voor hen. Dus zorgden ze voor censuur en repressie tegenover de critici (zoals Franciscus Van
den Ende) om hen die ideeën van de Verlichte denker niet te laten zien. -> zodat zij geen opstand
beginnen want koningen wouden alle macht
Censuur= tegenhouden van publicatie over bepaalde informatie door de overheid (informatie
achterhouden voor de inwoners)
Repressie= onderdrukken door bijvoorbeeld zware straffen uit te delen aan wie zich anders gedraagt
dan andere inwoners
TOCH RAAKTEN DEZE IDEEËN VERSPREID door de loges van de vrijmetselarij (=geheime
vennootschap)
1) Via salons en koffiehuizen waar intellectuelen samenkwamen om te discussiëren=> verlichte
geesten dachten na over hervorming en inspireerden anderen
2) Via spotprenten kamen de ideeën ook tot het gewone volk
Gevolgen van de verlichting:
Verlicht depotisme (verlichte despoten= koningen die die ideeën eruit gaan halen en
inbrengen in samenleving maar niet alles van die ideeën)
= compromis tussen absolutisme en Verlichting
Geleidelijk hervormingen leiden tot meer moderne samenlevingen
Liberale revoluties (hoe meer de samenleving kan veranderd worden met de ideeën van de
verlichte denkers)
= snelle overgang van ancien régime naar moderne samenleving
Kanteling: ancien regime
- landbouwsamenleving, kerk veel macht, absolutisme en standen
moderne tijd
- industriële samenleving, economisch liberalisme, secularisering (kerk had minder macht),
macht koning beperkt door grondwet, iedereen gelijke rechten en plichten -> maar wel
sociale ongelijkheid
Hoofdstuk 2: Het verlicht depotisme in de 18de eeuw
Karel II -> laatste Spaanse Habsburgse vorst
