1 Preventie van functieverlies
1.1 Functionele mogelijkheden in kaart brengen
ADL: activiteiten van het dagelijks leven
IADL: instrumentele activiteiten van het dagelijks leven
ADL IADL
Van belang voor zelfredzaamheid Complexere activiteiten waarvoor planning
- Aan- en uitkleden nodig is
- Eten - Boodschappen doen
- Naar toilet gaan - Koken
- Transfer - Medicatiebeheer
- Wassen - Financieel beheer
- Continentie - Telefoneren, …
Opvolging nodig om functieverlies op te volgen
VPK:
- Observeren en bevragen aan PT en MZ
- Oorzaken onderzoeken
2 Beoordelingsschalen:
- Katz-schaal ADL
- Lawton en Brody IADL
1.1.1 Katz-schaal
= bevraagt de mate waarin een persoon hulp nodig heeft bij
1. Wassen
2. Kleden
3. Verplaatsen
4. Toiletbezoek
5. Continentie
6. Eten
1960: Dr. Katz ontwikkelde dit meetinstrument om de evolutie van de functionele status op te volgen
voor en na de operatieve behandeling van een femurhalsfractuur.
België: gebruik voor financiering van de zorgkost in WZC en thuisVPK
WZC: ook mate van oriëntatie in tijd en ruimte, ook aan de hand MMSE (mini mental state
examintation). 5 zorgprofielen:
- O: bijna geen zorg/hulp nodig
- A: lichte zorg: beperkte hulp nodig
- B: zorgafhankelijk: uitgebreide hulp nodig van derden
- C: zwaar fysiek zorgafhankelijk:
o Cd: zwaar fysiek zorgafhankelijk en gedesoriënteerd in tijd en ruimte
o CC: comateuze bewoners
- D: diagnose dementie vastgesteld adhv een diagnostisch bilan
1
,De zorgondersteuning is vaak groter dan de ondersteuning die we afleiding uit de katz-schaal.
Bijvoorbeeld:
- Bij visuele beperkingen zal er meer tijd nodig zijn voor de (I)ADL
- Bij mensen met dementie die gedragsmatige of psychologische symptomen zal de nood aan
ondersteuning groter zijn
De katz-schaal kijkt enkel naar ADL en heeft een beperkte beschrijving van de zorgbehoefte
BELRAI maakt een globale beoordeling van fysieke, cognitieve, psychische en sociale noden
(beter om zorgbehoeftes in kaart te brengen)
1.1.2 BELRAI
RAI: resident assessment instrument
1980: ontwikkeling in de VS
- Doel: gezondheids- en welzijnssituatie van kwetsbare ouderen in instellingen op een
gestandaardiseerde en gestructureerde manier in kaart te brengen en een kwalitatieve
zorgplanning en monitoring te realiseren.
2005: interRAI-consortium: internationale onderzoeksgrope die werkt rond beoordelings-
instrumenten met al doel de levenskwaliteit en kwaliteit van zorg voor kwetsbare personen te
verbeteren.
- interRAI long-term care facilities: voor personen in een verzorgingsinstelling met complexe
zorgbehoeften
- interRAI acute care: voor personen in een acuut ziekenhuis
- interRAI palliative care: voor personen met palliatieve zorgbehoeften
- interRAI mental health: voor personen in instelling voor geestelijke gezondheidszorg
- interRAI community mental health: voor thuiswonende personen met complexe geestelijke
gezondheidsbehoeften
BelRAI: belgische versie, werd omgezet en vertaald vanuit wetenschappelijk gevalideerde
instrumenten van interRAI.
Brengt zorgbehoefte van kwetsbare personen of personen in complexe zorgsituaties in kaart.
- Uitgebreide set aan gegevens:
Cognitief functioneren, communicatie- en gezichtsvermogen, stemming en gedrag,
psychosociaal welbevinden, lichamelijk functioneren, continentie, diagnosen van ziekten,
gezondheidsproblemen, toestand van mond en gebit, voedingstoestand, conditie van de
huid, activiteitenpatroon, medicatiegebruik
- Kwaliteitsvoller zorgproces:
Functioneren, gezondheid, behoeften, voorkeuren en welzijn van kwetsbare persoon, sociale
steun, gebruik van diensten op een systematische, gestandaardiseerde en consistente
manier vast te leggen.
Algoritmen zorgen voor gefundeerde evaluatie van gezondheidsrisico’s en de
opportuniteiten.
- BELRAI- screener
Kort screeningsinstrument die bepaald welke personen een volledige belRAI-beoordeling
nodig heeft.
- Verschillende zorgsettings en geven een evolutie in tijd aan
2
, 2021: belRAI voor diensten voor gezinszorg en de diensten maatschappelijk werk van de
ziekenfondsen.
2022: voor residentiële ouderzenzorg
2023: voor alle nieuwe bewoners in WZC binnen de maand na opname
Elektronisch patientendossier neemt de belRAI op, waardoor deze met respect voor privacy en
persoon via ehealth kan gedeeld worden tss zorgverleners.
1.1.3 De IADL-schaal van Lawton en Brody
= beoordeeld de bekwaamheid om instrumentele dagelijkse activiteiten uit te voeren en geeft inzicht
in functionele zorgbehoefte.
1960: ontwikkeld
Evalueert: Telefoneren, Winkelen, Voedselbereiding, Huishouden, Was, Vervoer, Medicatie,
Financieel beheer
1.2 Klinisch redeneren als proactieve methodiek
Klinisch redeneren: een continu en cyclisch proces van gegevensverzameling en analyse gericht op de
vragen en problemen van het individu en diens naasten, in relatie tot ziekte en gezondheid.
Biedt een tegenwicht tegen onderbehandeling
Bevat risico-inschatting, vroeg signalering, probleemanalyse, interventie en opvolging
1.3 Het comprehensive geriatric assessment als hefboom
CGA: comprehensive geriatric assessment globale geriatrische benadering
- Multidisciplinair onderzoek
- 3 stappen:
1. Het opsporen van ZO met een kwetsbare gezondheidstoestand
2. Het evalueren van de gedetecteerde personen
3. Het uitvoeren van de aanbeveling die uit die evaluatie voortvloeien.
- Enkel van toepassing voor personen met een combinatie van volgende kenmerken:
o Hoge leeftijd
o Lichamelijke ziekte
o Geriatrisch syndroom
o Functieverlies
o Sociale problematiek
- NIET voor autonome, terminale, dementerende personen
1.4 Ziekenhuisgerelateerd functieverlies
Cijfers:
- 35% vd 70plussers vertoont achteruitgang tijdens ZHopname
- 50% vd 80plussers vertoont functieverlies
Riskant voor kwetsbare ouderen
Ziekenhuisopnames:
- Complicaties (vermijdbare): infecties, incontinentie, verlies spierkracht, valaccidenten,
overlijden
- Verlies zelfredzaamheid ADL en IADL
- Kan leiden tot ondervoeding, vallen, delier
3
, Gevoeligheid voor functieverlies bij opname wordt verhoogt door:
- Pre-existente factoren die invloed hebben op functieverlies (leeftijd, mobiliteit, cognitieve
stoornissen)
- Omgevingsfactoren
- Ontslagplannen
- Nazorg
Aanpak:
- Preventie! Bij opname, tijdens en na ontslag!
- CGA helpt om risicofactoren tijdens de ZHopnamete identificeren.
o Delier, incontinentie, ondervoeding, vallen
- Vorming over kwetsbare ouderen
KCE: Federaal kenniscentrum voor gezondheidszorg
- Geriatrische zorg aantrekkelijk maken
- Voldoende bestaffing
- Vroegtijdige mobilisatie
- PT en mantelzorger inspraak geven
- Expertise op spoed uitbreiden
1.5 Geriatrische kennis draagt bij tot goede zorg
Goede zorg:
- Gericht observeren
- Continu actief in dialoog gaan met pt en omgeving
- Gebruik gevalideerde meetinstrumenten systematisch gegevens verzamelen
Complicaties reduceren en functieverlies beperken
4
1.1 Functionele mogelijkheden in kaart brengen
ADL: activiteiten van het dagelijks leven
IADL: instrumentele activiteiten van het dagelijks leven
ADL IADL
Van belang voor zelfredzaamheid Complexere activiteiten waarvoor planning
- Aan- en uitkleden nodig is
- Eten - Boodschappen doen
- Naar toilet gaan - Koken
- Transfer - Medicatiebeheer
- Wassen - Financieel beheer
- Continentie - Telefoneren, …
Opvolging nodig om functieverlies op te volgen
VPK:
- Observeren en bevragen aan PT en MZ
- Oorzaken onderzoeken
2 Beoordelingsschalen:
- Katz-schaal ADL
- Lawton en Brody IADL
1.1.1 Katz-schaal
= bevraagt de mate waarin een persoon hulp nodig heeft bij
1. Wassen
2. Kleden
3. Verplaatsen
4. Toiletbezoek
5. Continentie
6. Eten
1960: Dr. Katz ontwikkelde dit meetinstrument om de evolutie van de functionele status op te volgen
voor en na de operatieve behandeling van een femurhalsfractuur.
België: gebruik voor financiering van de zorgkost in WZC en thuisVPK
WZC: ook mate van oriëntatie in tijd en ruimte, ook aan de hand MMSE (mini mental state
examintation). 5 zorgprofielen:
- O: bijna geen zorg/hulp nodig
- A: lichte zorg: beperkte hulp nodig
- B: zorgafhankelijk: uitgebreide hulp nodig van derden
- C: zwaar fysiek zorgafhankelijk:
o Cd: zwaar fysiek zorgafhankelijk en gedesoriënteerd in tijd en ruimte
o CC: comateuze bewoners
- D: diagnose dementie vastgesteld adhv een diagnostisch bilan
1
,De zorgondersteuning is vaak groter dan de ondersteuning die we afleiding uit de katz-schaal.
Bijvoorbeeld:
- Bij visuele beperkingen zal er meer tijd nodig zijn voor de (I)ADL
- Bij mensen met dementie die gedragsmatige of psychologische symptomen zal de nood aan
ondersteuning groter zijn
De katz-schaal kijkt enkel naar ADL en heeft een beperkte beschrijving van de zorgbehoefte
BELRAI maakt een globale beoordeling van fysieke, cognitieve, psychische en sociale noden
(beter om zorgbehoeftes in kaart te brengen)
1.1.2 BELRAI
RAI: resident assessment instrument
1980: ontwikkeling in de VS
- Doel: gezondheids- en welzijnssituatie van kwetsbare ouderen in instellingen op een
gestandaardiseerde en gestructureerde manier in kaart te brengen en een kwalitatieve
zorgplanning en monitoring te realiseren.
2005: interRAI-consortium: internationale onderzoeksgrope die werkt rond beoordelings-
instrumenten met al doel de levenskwaliteit en kwaliteit van zorg voor kwetsbare personen te
verbeteren.
- interRAI long-term care facilities: voor personen in een verzorgingsinstelling met complexe
zorgbehoeften
- interRAI acute care: voor personen in een acuut ziekenhuis
- interRAI palliative care: voor personen met palliatieve zorgbehoeften
- interRAI mental health: voor personen in instelling voor geestelijke gezondheidszorg
- interRAI community mental health: voor thuiswonende personen met complexe geestelijke
gezondheidsbehoeften
BelRAI: belgische versie, werd omgezet en vertaald vanuit wetenschappelijk gevalideerde
instrumenten van interRAI.
Brengt zorgbehoefte van kwetsbare personen of personen in complexe zorgsituaties in kaart.
- Uitgebreide set aan gegevens:
Cognitief functioneren, communicatie- en gezichtsvermogen, stemming en gedrag,
psychosociaal welbevinden, lichamelijk functioneren, continentie, diagnosen van ziekten,
gezondheidsproblemen, toestand van mond en gebit, voedingstoestand, conditie van de
huid, activiteitenpatroon, medicatiegebruik
- Kwaliteitsvoller zorgproces:
Functioneren, gezondheid, behoeften, voorkeuren en welzijn van kwetsbare persoon, sociale
steun, gebruik van diensten op een systematische, gestandaardiseerde en consistente
manier vast te leggen.
Algoritmen zorgen voor gefundeerde evaluatie van gezondheidsrisico’s en de
opportuniteiten.
- BELRAI- screener
Kort screeningsinstrument die bepaald welke personen een volledige belRAI-beoordeling
nodig heeft.
- Verschillende zorgsettings en geven een evolutie in tijd aan
2
, 2021: belRAI voor diensten voor gezinszorg en de diensten maatschappelijk werk van de
ziekenfondsen.
2022: voor residentiële ouderzenzorg
2023: voor alle nieuwe bewoners in WZC binnen de maand na opname
Elektronisch patientendossier neemt de belRAI op, waardoor deze met respect voor privacy en
persoon via ehealth kan gedeeld worden tss zorgverleners.
1.1.3 De IADL-schaal van Lawton en Brody
= beoordeeld de bekwaamheid om instrumentele dagelijkse activiteiten uit te voeren en geeft inzicht
in functionele zorgbehoefte.
1960: ontwikkeld
Evalueert: Telefoneren, Winkelen, Voedselbereiding, Huishouden, Was, Vervoer, Medicatie,
Financieel beheer
1.2 Klinisch redeneren als proactieve methodiek
Klinisch redeneren: een continu en cyclisch proces van gegevensverzameling en analyse gericht op de
vragen en problemen van het individu en diens naasten, in relatie tot ziekte en gezondheid.
Biedt een tegenwicht tegen onderbehandeling
Bevat risico-inschatting, vroeg signalering, probleemanalyse, interventie en opvolging
1.3 Het comprehensive geriatric assessment als hefboom
CGA: comprehensive geriatric assessment globale geriatrische benadering
- Multidisciplinair onderzoek
- 3 stappen:
1. Het opsporen van ZO met een kwetsbare gezondheidstoestand
2. Het evalueren van de gedetecteerde personen
3. Het uitvoeren van de aanbeveling die uit die evaluatie voortvloeien.
- Enkel van toepassing voor personen met een combinatie van volgende kenmerken:
o Hoge leeftijd
o Lichamelijke ziekte
o Geriatrisch syndroom
o Functieverlies
o Sociale problematiek
- NIET voor autonome, terminale, dementerende personen
1.4 Ziekenhuisgerelateerd functieverlies
Cijfers:
- 35% vd 70plussers vertoont achteruitgang tijdens ZHopname
- 50% vd 80plussers vertoont functieverlies
Riskant voor kwetsbare ouderen
Ziekenhuisopnames:
- Complicaties (vermijdbare): infecties, incontinentie, verlies spierkracht, valaccidenten,
overlijden
- Verlies zelfredzaamheid ADL en IADL
- Kan leiden tot ondervoeding, vallen, delier
3
, Gevoeligheid voor functieverlies bij opname wordt verhoogt door:
- Pre-existente factoren die invloed hebben op functieverlies (leeftijd, mobiliteit, cognitieve
stoornissen)
- Omgevingsfactoren
- Ontslagplannen
- Nazorg
Aanpak:
- Preventie! Bij opname, tijdens en na ontslag!
- CGA helpt om risicofactoren tijdens de ZHopnamete identificeren.
o Delier, incontinentie, ondervoeding, vallen
- Vorming over kwetsbare ouderen
KCE: Federaal kenniscentrum voor gezondheidszorg
- Geriatrische zorg aantrekkelijk maken
- Voldoende bestaffing
- Vroegtijdige mobilisatie
- PT en mantelzorger inspraak geven
- Expertise op spoed uitbreiden
1.5 Geriatrische kennis draagt bij tot goede zorg
Goede zorg:
- Gericht observeren
- Continu actief in dialoog gaan met pt en omgeving
- Gebruik gevalideerde meetinstrumenten systematisch gegevens verzamelen
Complicaties reduceren en functieverlies beperken
4
