samenvatting - gehechtheidsstoornissen

psychodiagnostiek bij kinderen en jongeren les 11




Gehechtheid en gehechtheidsstoornissen
1. Normale ontwikkeling van gehechtheid
1.1.Kenmerken en functies van gehechtheid
gehechtheid = affectieve band tussen jezelf en specifieke ander, die jullie over tijd en ruimte met
elkaar verbindt
gehechtheidsgedrag = toenaderingsgedrag naar je gehechtheidsfiguur bij stress
 kan w geactiveerd door interne prikkels zoals ziekte of pijn, of door externe prikkels zoals
enge, onbekende of gevaarlijke situatie
 gaat om het reguleren van stressvolle situaties, wat kinderen als stress ervaren is
afhankelijk van leeftijd
2 dynamieken bij het reguleren van stress:
 veilige haven: vertrouwen in beschikbaarheid van zorgfiguren bij stress
 veilige basis: vertrouwen om wereld te gaan verkennen en uiteindelijk autonomie te
verwerven
o autonomie ontstaat vanuit veilige gehechtheid, wanneer kind ervaart dat het w
ervaren
mentale representaties: onze ervaringen met gehechtheidsfiguren slaan we op in intern werkmodel
(gedachten) omtrent gehechtheid
 invloed op onze kijk naar nieuwe relaties (mate van vertrouwen in beschikbaarheid van
anderen)
 kan veranderen o.i.v. nieuwe ervaringen → hechting is continu, levenslang proces
bouwen gehechtheidsnetwerk op → kan beschermende factor zijn (gehechtheidsrelaties vormen
samen netwerk)
1.2.Hechtingsprocessen prenataal en in de eerste twee levensjaren
 levenslang proces maar eerste levensjaren (6 à 7m – 2j) zijn sensitieve periode
prenataal:
 kind: brein w beïnvloed door stresshormonen bij de moeder
 zorgfiguren hechten zich (mentaal) al aan ongeboren kind
direct na geboorte:
 kind: schattig uiterlijk vs. afwijkingen bij kind
 zorgfiguren: ‘vallen’ voor schattigheid maar onvoorwaardelijke moederliefde is niet altijd en
overal aanwezig
eerste levensmaanden: matching tussen ouders en kind → attunement/afstemming
 kind: lokgedrag via huilen, glimlachen, zuigen, geluidjes maken, …
 zorgfiguren: stemmen zich af door zich sensitief en responsief op te stellen en door routines
 (voorspelbaarheid) in te bouwen
na eerste halfjaar: éénkennigheid, duidelijke gehechtheid aan zorgfiguren, vreemden- en
scheidingsangst
1.3.Gehechtheid na het tweede levensjaar
< 3 jaar: vooral fysiek gehechtheidsgedrag (vastklampen, opgetild willen worden, ...)
3 jaar:
 steeds meer verbaal gehechtheidsgedrag & visueel checken → exploreren van omgeving en
relaties aangaan met anderen
 verschuiving in situaties die gehechtheidsgedrag uitlokken (scheiding van verzorger →
monster, donker, angstdromen, later: schrik dat zorgfiguren iets overkomt)
 uitbreiding gehechtheidsnetwerk (juf of meester, vriendjes)
lagere school: uitbreiding netwerk, gehechtheid toont zich in ‘vertrouwen hebben in
beschikbaarheid’
adolescentie: vrienden w belangrijk(st)e gehechtheidsfiguren
jong volwassenheid: romantische partners w belangrijk(st)e gehechtheidsfiguren
2. Culturele en maatschappelijke invloeden
gehechtheid en gehechtheidsgedrag zijn universeel
aard van gehechtheidsrelatie varieert naargelang 3 culturele aspecten:
1

, psychodiagnostiek bij kinderen en jongeren les 11


 culturele normen over opvoeding
o bv. Japanse kinderen slapen heel lang bij ouders, Japanse moeder moet jonge kind direct
geruststellen
 aantal opvoeders
 sociaal economische status
3. Indeling van gehechtheid en hechtingsstoornis
3.1.Gehechtheidscategorieën
veilige hechting
= vertrouwen in beschikbaarheid van gehechtheidsfiguur
 verwachting dat gehechtheidsfiguur zal opmerken dat je probleem hebt (= sensitief gedrag)
 verwachting dat je terecht kan bij gehechtheidsfiguur als er probleem is (= voorspelbaar en
betrouwbaar)
 verwachting dat gehechtheidsfiguur je zal steunen, zal helpen zoeken naar oplossing (=
responsief gedrag)
 verwachting dat dit je helpt om je beter te voelen, je probleem op te lossen
= verwachting dat gehechtheidsfiguur zich voorspelbaar, sensitief en responsief opstelt
onveilige hechting
vreemdesituatieprocedure (Ainsworth)
2 subtypes
1. vermijdend = gaan te enthousiast op onderzoek
 kinderen houden zich groot en denken dat ze het alleen moeten opknappen, want
reageren niet op terugkerende opvoeder
 opvoedingsstijl: reageren niet op signalen van kind en weren lichamelijk contact af
2. ambivalente of afwerend = onderzoeken omgeving te weinig
 zoekt contact op met verzorger maar wil niet too close komen = afwenden
 opvoedingsstijl: gedragen zich tegenstrijdig, reageren grillig waardoor ze voor kind
moeilijk voorspelbaar zijn
 andere categorie: gedesorganiseerde of georiënteerde gehechtheid
geen strategie, gedrag lijkt doelloos en tegenstrijdig
 bv. huilen en roepen  vermijden verzorger
3.2.Gehechtheidsrepresentaties bij adolescenten en volwassenen
gehechtheidsbiografisch interview: “hoe kijkt men terug op kindertijd?”
bij adolescenten en volwassenen w gehectheidsorganistatie vastgelegd m.b.v.
gehechtheidsbiografisch interview  daarin w gevraagd hoe zij terugkijken op kindertijd, op
gehectheidservaringen met ouders, en hoe zij die nu waarderen
 vragen zijn gericht op verwerking van concrete ervaringen uit verleden
resulteert in vier gehechtheidsrepresentaties:
1. autonome representatie
 correspondeert met veilige gehechtheid
 respondent heeft gebalanceerde en inlevende kijk op zichzelf en zijn op- voeders
 vertelt en helder en samenhangend verhaal
2. gereserveerde representatie
 correspondeert met vermijdende gehechtheid
 respondent ontkent effecten van vroegere ervaringen, idealiseert ouders, heeft slecht
geheugen, legt nadruk op persoonlijke kracht en vertelt op onsamenhangende en
afstandelijke manier over zijn ervaringen
3. gepreoccupeerde representatie:
 correspondeert met ambivalent gehechtheid
 respondent is nog steeds boos op zijn ouders of probeert nog steeds aan verwachtingen
te voldoen en vertelt onsamenhangend en onhelder verhaal

4. onverwerkte representatie
 correspondeert met gedesorganiseerde gehechtheid
 respondent gelooft niet in realiteit, heeft idee dat het allemaal aan hem ligt, en maakt
psychologisch verwarde opmerkingen over verlies en/of psychotrauma

2