SAMENVATTING 19DE EEUWSE
KUNST: HOORCOLLEGES
(LES 7-9)
Lieff Mart
2020-2021
,1. Les 7: het pittoreske
a. Inleiding
i. The picturesque
Massatourisme
o cliche dat ook in pittoreske komt
o herhalen van zelfde soort beelden en plat bezoeken van dezelfde plaatsen
o Vb fjord in noorwegen waar een rij is om aan te schuiven om dezelfde
‘originele’ foto te nemen
o Vb ook duitsland haldstadt – nu overspoeld door toeristen , vroeger ook al op
laaat 19de eeuwse postkaarten
J.M.W. Turner, Dinant gezien vanuit het noord-westen, ca. 1839. Goauche met inkt, op blauw
papier. 6 Newcastle-upon-Tyne, Laing Art Gallery
Het pittoresque landschap: Rev. William Gilpin (1724-1804)
o Observations on the River Wye, and several parts of South Wales, etc. relative chiefly
to picturesque beauty; made in the summer of the year 1770 , 1782
o Three essays: On Picturesque Beauty; On Picturesque Travel; and On Sketching
Landscape: to which is Added a Poem, On Landscape Painting, 1792
o vanaf 1790: Uvedale Price & Richard Payne Knight
Dominee die reist doorheen engeland
In reiverslagen zitten esthetische tips voor de vroege toeristen en
illustreert hij ze met aquatints – zo inspireren van Britten
o Dit pittoreske is ook gelinkt aan landschapstuinen,… en ook met reizen ==
goedkoper alternatief in Engeland voor de alpen
o Schetsen in aquarel – techniek die dan steeds meer invloed krijgt
o Daar krijgt het naam picturesque: ‘ looking like a picture’
o Ziet analogie in met 17de eeuwse landschapsschilders : Nicolas Poussin, Claude
Lorrain, Salvator Rosa, Jacob Van Ruisdael,…
Claude Lorrain, Landschap met Paris en Oenone, 1648
in die kunst apprecieert hij variatie, ruigheid, textuur, licht-schaduw,
elementen van imperfectie, plan opbouw ( donker voorstuk en lichter
naar achter uitgestrekt)
o alternatief voor “het sublieme” en “het schone”
esthetische gevoeligheid en smaakoordeel tégen vlakheid en monotonie,
wel:
variatie, contrast (licht – schaduw)
ruigheid (roughness)
imperfectie, wispelturigheid
gilpin apprecieert juist landschap zonder de vlakheid, monotomie van
het schone, maar ook niet het bedreigende, angstaanjagende van het
sublieme
is dus een stroming binnen landschapskunst , maar ook MANIER VAN
KIJKEN
iets subtiel om ook te tonen als iemand die cultuur onderlegd is en
onderscheiden – getrained oog ( beetje elitair)
1
, twee voorbeelden
1 slecht voorbeeld : William Gilpin, pagina uit Three Essays: On
picturesque beauty…, 1794: voorbeeld van categorie “beautiful”
1 goed voorbeeld: slangvormig paadje dat toeschouwer leide,
pittoreske figuurtes
o William Gilpin, Zicht op Downton Park, Herefordshire, eind
18de eeuw, Smith College Museum of Art, Northampton, MA
sporen van menselijke aanwezigheid:
“staffage” (zgn. “banditi” van Salvator Rosa)
ruïne: verstreken tijd • Onthecht, afstandelijk
Verwijzing naar vooruitgaan van tijd
Ruines, koetsen, planken, gotische kathedralen ,…
Ontstaat in VK , maar verspreidt zich dan
Ruige ruines
Michel ‘Angelo’ Rooker (1746-1801), Ruins of the Greyfriars and the
Church, Winchelsea, Sussex, Museum of New Zealand - Te Papa
Tongarewa.
o ruine
o landschap wordt minder kalm, afwisseling tussen ruig
en glad, bouwvalligheid
o afstandelijkheid inherent aan het pittoresek: bedoeld
om gezien te worden van een afstand, geen paden die
echt gebruikt moeten worden
o Later ook turner die ook naar hem opkijkt
Thomas Hearne (1744-1817), figuren bij rotsen, aquarel en potlood,
eind 18de eeuw. Hearne
o puur landschap van ruige rotsen ,met enorm klein
mensje om schaal te tonen (staffage)
o Etsen naar Thomas Hearne (1744-1817), illustraties voor Richard Payne Knight, The
Landscape, 1794.
Standpunt van knight – voor ongeroerde landschap ipv strikt
aangelegde britse ( van lancelot cappablitiy brown)
Net als knight erft price een groot landgoed en doet ook dat ruwere
Theoretische twistpunt: knight en price
knight denkt dat het pittoresqe niet in de natuur zit maar in het
ook van de toeschouwer en je mag kleine aanpassingen,
correcties doen – niet te ver ook
price niet mee eens - topografische correcte landschap
o manier van kijken dat samenhangt met wandelen
hulpmiddel om naar landschap te kijken
claude glass: klein spiegeltje waarmee men naar vervlakte
versie van landscap kijken – ook meer monotone , sepia kleur,
directe kadering
Zgn. “Claude glass”, ca. 1775, Londen, V&A
o = Claude glass – claude lorrain
2
, Bladzijde uit William Gilpin, Observations on the River Wye, 1789.
Londen: V&A
o in aquatint in tonen, gradaties
o Harsspikkels op de plaat verhit waardoor ze kliene
pitjes gebruikt worden
o Zuur bijt dan rond diie dingen
Thomas Gainsborough, Man die een Claude spiegel hanteert
(zelfportret), ca. 1750, British Museum
o Salvator Rosa, Landschap met banditti, 1655-1660, Knole, National Trust
Aantal schilderijen waarop zgn banditi ( rovers in het bos) – die
figuurtjes komen terug als stoffage in pittoresque landschap
In 17de eeuw—specifieke schilders die bij andere schilders zo’n
figuurtjes aanbrengt
Romantisch idee dat rosa ook zo’n bandiet was
Typische aandacht voor anektdotiek bij oudere kunstenaars
Thomas Cole, Salvator Rosa schetst banditti, 1832 (schets)
Salvator Rosa, Banditti op een rotsachtige kust, 1655-1660, New York, The
Metropolitan Museum of Art
o Marginale personages op werken
Zigeuners, smokkelaars,… – stond morland voor gekend
Zagen er perfect uit zoals theorie van gilpin en price – ruigheid in
kleren,..
Allemaal aanvaardbaar als er afstand is – dissociatie om het
genietbaar te houden
Als kijker detached tov dagelijkse leven
George Morland (1763-1804), Zigeuners in een landschap, ca. 1790, Bristol
Museum and Art Gallery
G. Morland, De smokkelaars, 1792 Cambridge, The Fizwilliam Museum
o Gilpin had ook ideeën over welke dieren goed doorleefd waren
Thomas Hearne, The Pipers, Cornwall (en detail), s.d. Londen: British
Museum.
Sawrey Gilpin, illustratie voor William Gilpin, Observations on several parts
of England, 1808
Goed karrenpaard, koe, geit – doorleefd
Beter dan een arabisch raspaard
Koe nog beter dan paard door botstructuur
Vnl in maanden april en mei – begonnen dan te ruien en botten meer
zichtbaar
Van landbouw wordt ook iets esthetisch gemaakt :magische
bewerking door landbouwer, landbouwer mag wel niet effectief aan
werk zijn op schilderij
Deze specifieke voorschriften maken van hem ook onderwerp van
grappe, satire
o John varley
Zei ook reader
3
KUNST: HOORCOLLEGES
(LES 7-9)
Lieff Mart
2020-2021
,1. Les 7: het pittoreske
a. Inleiding
i. The picturesque
Massatourisme
o cliche dat ook in pittoreske komt
o herhalen van zelfde soort beelden en plat bezoeken van dezelfde plaatsen
o Vb fjord in noorwegen waar een rij is om aan te schuiven om dezelfde
‘originele’ foto te nemen
o Vb ook duitsland haldstadt – nu overspoeld door toeristen , vroeger ook al op
laaat 19de eeuwse postkaarten
J.M.W. Turner, Dinant gezien vanuit het noord-westen, ca. 1839. Goauche met inkt, op blauw
papier. 6 Newcastle-upon-Tyne, Laing Art Gallery
Het pittoresque landschap: Rev. William Gilpin (1724-1804)
o Observations on the River Wye, and several parts of South Wales, etc. relative chiefly
to picturesque beauty; made in the summer of the year 1770 , 1782
o Three essays: On Picturesque Beauty; On Picturesque Travel; and On Sketching
Landscape: to which is Added a Poem, On Landscape Painting, 1792
o vanaf 1790: Uvedale Price & Richard Payne Knight
Dominee die reist doorheen engeland
In reiverslagen zitten esthetische tips voor de vroege toeristen en
illustreert hij ze met aquatints – zo inspireren van Britten
o Dit pittoreske is ook gelinkt aan landschapstuinen,… en ook met reizen ==
goedkoper alternatief in Engeland voor de alpen
o Schetsen in aquarel – techniek die dan steeds meer invloed krijgt
o Daar krijgt het naam picturesque: ‘ looking like a picture’
o Ziet analogie in met 17de eeuwse landschapsschilders : Nicolas Poussin, Claude
Lorrain, Salvator Rosa, Jacob Van Ruisdael,…
Claude Lorrain, Landschap met Paris en Oenone, 1648
in die kunst apprecieert hij variatie, ruigheid, textuur, licht-schaduw,
elementen van imperfectie, plan opbouw ( donker voorstuk en lichter
naar achter uitgestrekt)
o alternatief voor “het sublieme” en “het schone”
esthetische gevoeligheid en smaakoordeel tégen vlakheid en monotonie,
wel:
variatie, contrast (licht – schaduw)
ruigheid (roughness)
imperfectie, wispelturigheid
gilpin apprecieert juist landschap zonder de vlakheid, monotomie van
het schone, maar ook niet het bedreigende, angstaanjagende van het
sublieme
is dus een stroming binnen landschapskunst , maar ook MANIER VAN
KIJKEN
iets subtiel om ook te tonen als iemand die cultuur onderlegd is en
onderscheiden – getrained oog ( beetje elitair)
1
, twee voorbeelden
1 slecht voorbeeld : William Gilpin, pagina uit Three Essays: On
picturesque beauty…, 1794: voorbeeld van categorie “beautiful”
1 goed voorbeeld: slangvormig paadje dat toeschouwer leide,
pittoreske figuurtes
o William Gilpin, Zicht op Downton Park, Herefordshire, eind
18de eeuw, Smith College Museum of Art, Northampton, MA
sporen van menselijke aanwezigheid:
“staffage” (zgn. “banditi” van Salvator Rosa)
ruïne: verstreken tijd • Onthecht, afstandelijk
Verwijzing naar vooruitgaan van tijd
Ruines, koetsen, planken, gotische kathedralen ,…
Ontstaat in VK , maar verspreidt zich dan
Ruige ruines
Michel ‘Angelo’ Rooker (1746-1801), Ruins of the Greyfriars and the
Church, Winchelsea, Sussex, Museum of New Zealand - Te Papa
Tongarewa.
o ruine
o landschap wordt minder kalm, afwisseling tussen ruig
en glad, bouwvalligheid
o afstandelijkheid inherent aan het pittoresek: bedoeld
om gezien te worden van een afstand, geen paden die
echt gebruikt moeten worden
o Later ook turner die ook naar hem opkijkt
Thomas Hearne (1744-1817), figuren bij rotsen, aquarel en potlood,
eind 18de eeuw. Hearne
o puur landschap van ruige rotsen ,met enorm klein
mensje om schaal te tonen (staffage)
o Etsen naar Thomas Hearne (1744-1817), illustraties voor Richard Payne Knight, The
Landscape, 1794.
Standpunt van knight – voor ongeroerde landschap ipv strikt
aangelegde britse ( van lancelot cappablitiy brown)
Net als knight erft price een groot landgoed en doet ook dat ruwere
Theoretische twistpunt: knight en price
knight denkt dat het pittoresqe niet in de natuur zit maar in het
ook van de toeschouwer en je mag kleine aanpassingen,
correcties doen – niet te ver ook
price niet mee eens - topografische correcte landschap
o manier van kijken dat samenhangt met wandelen
hulpmiddel om naar landschap te kijken
claude glass: klein spiegeltje waarmee men naar vervlakte
versie van landscap kijken – ook meer monotone , sepia kleur,
directe kadering
Zgn. “Claude glass”, ca. 1775, Londen, V&A
o = Claude glass – claude lorrain
2
, Bladzijde uit William Gilpin, Observations on the River Wye, 1789.
Londen: V&A
o in aquatint in tonen, gradaties
o Harsspikkels op de plaat verhit waardoor ze kliene
pitjes gebruikt worden
o Zuur bijt dan rond diie dingen
Thomas Gainsborough, Man die een Claude spiegel hanteert
(zelfportret), ca. 1750, British Museum
o Salvator Rosa, Landschap met banditti, 1655-1660, Knole, National Trust
Aantal schilderijen waarop zgn banditi ( rovers in het bos) – die
figuurtjes komen terug als stoffage in pittoresque landschap
In 17de eeuw—specifieke schilders die bij andere schilders zo’n
figuurtjes aanbrengt
Romantisch idee dat rosa ook zo’n bandiet was
Typische aandacht voor anektdotiek bij oudere kunstenaars
Thomas Cole, Salvator Rosa schetst banditti, 1832 (schets)
Salvator Rosa, Banditti op een rotsachtige kust, 1655-1660, New York, The
Metropolitan Museum of Art
o Marginale personages op werken
Zigeuners, smokkelaars,… – stond morland voor gekend
Zagen er perfect uit zoals theorie van gilpin en price – ruigheid in
kleren,..
Allemaal aanvaardbaar als er afstand is – dissociatie om het
genietbaar te houden
Als kijker detached tov dagelijkse leven
George Morland (1763-1804), Zigeuners in een landschap, ca. 1790, Bristol
Museum and Art Gallery
G. Morland, De smokkelaars, 1792 Cambridge, The Fizwilliam Museum
o Gilpin had ook ideeën over welke dieren goed doorleefd waren
Thomas Hearne, The Pipers, Cornwall (en detail), s.d. Londen: British
Museum.
Sawrey Gilpin, illustratie voor William Gilpin, Observations on several parts
of England, 1808
Goed karrenpaard, koe, geit – doorleefd
Beter dan een arabisch raspaard
Koe nog beter dan paard door botstructuur
Vnl in maanden april en mei – begonnen dan te ruien en botten meer
zichtbaar
Van landbouw wordt ook iets esthetisch gemaakt :magische
bewerking door landbouwer, landbouwer mag wel niet effectief aan
werk zijn op schilderij
Deze specifieke voorschriften maken van hem ook onderwerp van
grappe, satire
o John varley
Zei ook reader
3
