Hoofdstuk 1: een helikopterblik
op onze GGZ
Inhoud
7 periodes evolutie van de psychiatrie...................................................................................................1
Periode 1: de préhistorie en de oudheid............................................................................................1
Periode 2: vanaf 300 n.C. tot 1600......................................................................................................2
Periode 3: 1600-1800.........................................................................................................................2
Periode 4: 19e eeuw (jaren 1800).......................................................................................................2
Periode 5: 1ste helft 20e eeuw (jaren 1900).........................................................................................2
Periode 6: 2de helft 20e eeuw (jaren 1950-2010).................................................................................3
Periode 7: 2010-nu.............................................................................................................................3
Psychiatrie vandaag................................................................................................................................3
Paradigmashift....................................................................................................................................3
Ervaringsdeskundigheid......................................................................................................................4
Artikel 107..........................................................................................................................................4
ICD en DSM.........................................................................................................................................5
Biopsychosociale benadering.............................................................................................................5
Onderscheid psychisch normaal en abnormaal..................................................................................5
4 criteria van psychiatrische aandoening............................................................................................5
Onrustwekkende toename van psychische problemen toelichten.....................................................5
Markante vaststellingen op vlak van GGZ...........................................................................................6
7 periodes evolutie van de psychiatrie
Periode 1: de préhistorie en de oudheid
De prehistorische mens legde de oorzaak van ziektes bij geesten die men had beledigd. Vroeger werd
er gezorgd voor zieke en zwakke stamleden, ook voor hen die opvielen door hun vreemd gedrag. De
medicijnman wilde met schedelboringen de boze geesten uit de gekwelde lichamen bevrijden.
Oudheid waren 2 personen belangrijk: Hippocrates en Galenus van Pergamon.
- Hippocrates ziekte werd veroorzaakt door een onjuiste mengeling van de 4 belangrijkste
lichaamsvochten: bloed, slijm, gele en zwarte gal.
- Galenus van Pergamon hij verdeelde de mensen in 4 types naargelang de overheersing
van 1 van de lichaamsvochten: overheersing van bloed (sanguinisch type), overheersing van
slijm (flegmatisch type), overheersing van gele gal (cholerisch type), overheersing van zwarte
gal (melancholisch type)
, Periode 2: vanaf 300 n.C. tot 1600
Depressie (toen treurigheid of melancholie) werd beschouwd als een slechte gedachte of bekoring.
Mensen met een geestelijke stoornis werden zotten genoemd en kregen een plaats in de gesloten
agrarische maatschappij.
Er werden dranken gebruikt om te braken, gaven purgeermiddelen en pasten aderlatingen toe. Om
de kwade stoffen te laten wegvloeien.
Met de opkomst van de kerk kregen geesteszieken meer recht op leven. Een aantal kloosteroorden
stonden in voor de opname en verzorging.
Periode 3: 1600-1800
Het was voor de onrustige of razende krankzinnigen, gekken of dollen een donkere tijd, gekenmerkt
door een interneringsgolf en gestichten met erbarmelijke leefomstandigheden. De opsluiting in
dolhuizen, gasthuizen en godshuizen vanuit een liefdadige ingesteldheid maakte plaats voor een
brutale afsluiting van de samenleving.
De invloed van René Descartes was erg belangrijk. Denken is volgens Descartes onze essentie en
daarom moet onze geest onderscheiden worden van ons lichaam. Deze scheiding van geest en
lichaam (cartesiaans dualisme) heeft de visie op de organisatie van de GGZ sterk beïnvloed.
Periode 4: 19e eeuw (jaren 1800)
Geesteszieken werden beschouwd als lichamelijk zieke personen met recht op specifieke medische
verzorging. De band tussen religie en psychiatrie hield definitief op met bestaan. Er kwam kritiek op
de onmenselijke praktijken.
Bepaalde dokters kregen belangstelling voor de behandeling van geesteszieken. Zo bevrijdde Philippe
Pinel een aantal geesteszieken van hun boeien en eindigde hij de behandelingen. Hij ontwikkelde
ideeën over de aard en behandeling van psychiatrische aandoeningen.
In België was dokter Jozef Guislain een pionier. Hij specialiseerde zich als 1 van de 1 ste in België in het
behandelen van geesteszieken. Voor zijn therapie baseerde hij zich op Pinel. Hij bevrijdde
geesteszieken die in mensonterende omstandigheden waren opgesloten.
Freud zei dat een neurose het gevolg van belevingen die verdrongen werden naar het onderbewuste
waren. Zij legde de basis voor de psychoanalyse.
Het valt op dat vooral de kerk via religieuze congregaties in meerdere Europese landen initiatieven
ontwikkelde op gebied van de zorg voor patiënten met een psychiatrische aandoening.
Periode 5: 1ste helft 20e eeuw (jaren 1900)
Patiënten met een psychiatrische aandoening konden enerzijds terecht in steeds groter wordende
instelling in de hoop spontaan te herstellen. Anderzijds beschikten psychiaters over de mogelijkheden
van psychoanalyse. Omdat deze behandeling te duur was voor de gewone mens gingen psychiaters
op zoek naar alternatieven: koortskuren, slaapkuren, shockkuren en coma’s, lobotomieën,
bedverpleging, elektroshocks, …
Psychofarmaca begon te ontstaan. Door toedienen van elektroshocks bleken hallucinaties te
verminderen. Hans Berger ontdekte het elektro-encefalogram (EEG). Hij beschouwde het als een
soort spiegel van de hersenen.
Recht op behandeling is er gekomen doordat de bevoegdheid bij het ministerie van Volksgezondheid
is komen te liggen.
op onze GGZ
Inhoud
7 periodes evolutie van de psychiatrie...................................................................................................1
Periode 1: de préhistorie en de oudheid............................................................................................1
Periode 2: vanaf 300 n.C. tot 1600......................................................................................................2
Periode 3: 1600-1800.........................................................................................................................2
Periode 4: 19e eeuw (jaren 1800).......................................................................................................2
Periode 5: 1ste helft 20e eeuw (jaren 1900).........................................................................................2
Periode 6: 2de helft 20e eeuw (jaren 1950-2010).................................................................................3
Periode 7: 2010-nu.............................................................................................................................3
Psychiatrie vandaag................................................................................................................................3
Paradigmashift....................................................................................................................................3
Ervaringsdeskundigheid......................................................................................................................4
Artikel 107..........................................................................................................................................4
ICD en DSM.........................................................................................................................................5
Biopsychosociale benadering.............................................................................................................5
Onderscheid psychisch normaal en abnormaal..................................................................................5
4 criteria van psychiatrische aandoening............................................................................................5
Onrustwekkende toename van psychische problemen toelichten.....................................................5
Markante vaststellingen op vlak van GGZ...........................................................................................6
7 periodes evolutie van de psychiatrie
Periode 1: de préhistorie en de oudheid
De prehistorische mens legde de oorzaak van ziektes bij geesten die men had beledigd. Vroeger werd
er gezorgd voor zieke en zwakke stamleden, ook voor hen die opvielen door hun vreemd gedrag. De
medicijnman wilde met schedelboringen de boze geesten uit de gekwelde lichamen bevrijden.
Oudheid waren 2 personen belangrijk: Hippocrates en Galenus van Pergamon.
- Hippocrates ziekte werd veroorzaakt door een onjuiste mengeling van de 4 belangrijkste
lichaamsvochten: bloed, slijm, gele en zwarte gal.
- Galenus van Pergamon hij verdeelde de mensen in 4 types naargelang de overheersing
van 1 van de lichaamsvochten: overheersing van bloed (sanguinisch type), overheersing van
slijm (flegmatisch type), overheersing van gele gal (cholerisch type), overheersing van zwarte
gal (melancholisch type)
, Periode 2: vanaf 300 n.C. tot 1600
Depressie (toen treurigheid of melancholie) werd beschouwd als een slechte gedachte of bekoring.
Mensen met een geestelijke stoornis werden zotten genoemd en kregen een plaats in de gesloten
agrarische maatschappij.
Er werden dranken gebruikt om te braken, gaven purgeermiddelen en pasten aderlatingen toe. Om
de kwade stoffen te laten wegvloeien.
Met de opkomst van de kerk kregen geesteszieken meer recht op leven. Een aantal kloosteroorden
stonden in voor de opname en verzorging.
Periode 3: 1600-1800
Het was voor de onrustige of razende krankzinnigen, gekken of dollen een donkere tijd, gekenmerkt
door een interneringsgolf en gestichten met erbarmelijke leefomstandigheden. De opsluiting in
dolhuizen, gasthuizen en godshuizen vanuit een liefdadige ingesteldheid maakte plaats voor een
brutale afsluiting van de samenleving.
De invloed van René Descartes was erg belangrijk. Denken is volgens Descartes onze essentie en
daarom moet onze geest onderscheiden worden van ons lichaam. Deze scheiding van geest en
lichaam (cartesiaans dualisme) heeft de visie op de organisatie van de GGZ sterk beïnvloed.
Periode 4: 19e eeuw (jaren 1800)
Geesteszieken werden beschouwd als lichamelijk zieke personen met recht op specifieke medische
verzorging. De band tussen religie en psychiatrie hield definitief op met bestaan. Er kwam kritiek op
de onmenselijke praktijken.
Bepaalde dokters kregen belangstelling voor de behandeling van geesteszieken. Zo bevrijdde Philippe
Pinel een aantal geesteszieken van hun boeien en eindigde hij de behandelingen. Hij ontwikkelde
ideeën over de aard en behandeling van psychiatrische aandoeningen.
In België was dokter Jozef Guislain een pionier. Hij specialiseerde zich als 1 van de 1 ste in België in het
behandelen van geesteszieken. Voor zijn therapie baseerde hij zich op Pinel. Hij bevrijdde
geesteszieken die in mensonterende omstandigheden waren opgesloten.
Freud zei dat een neurose het gevolg van belevingen die verdrongen werden naar het onderbewuste
waren. Zij legde de basis voor de psychoanalyse.
Het valt op dat vooral de kerk via religieuze congregaties in meerdere Europese landen initiatieven
ontwikkelde op gebied van de zorg voor patiënten met een psychiatrische aandoening.
Periode 5: 1ste helft 20e eeuw (jaren 1900)
Patiënten met een psychiatrische aandoening konden enerzijds terecht in steeds groter wordende
instelling in de hoop spontaan te herstellen. Anderzijds beschikten psychiaters over de mogelijkheden
van psychoanalyse. Omdat deze behandeling te duur was voor de gewone mens gingen psychiaters
op zoek naar alternatieven: koortskuren, slaapkuren, shockkuren en coma’s, lobotomieën,
bedverpleging, elektroshocks, …
Psychofarmaca begon te ontstaan. Door toedienen van elektroshocks bleken hallucinaties te
verminderen. Hans Berger ontdekte het elektro-encefalogram (EEG). Hij beschouwde het als een
soort spiegel van de hersenen.
Recht op behandeling is er gekomen doordat de bevoegdheid bij het ministerie van Volksgezondheid
is komen te liggen.
