GEZICHTSVELDONDERZOEK
KLOPTO 1.4
Pascal van Rossum
,Table of Contents
GEZICHTSVELD ONDERZOEK I ....................................................................................................... 3
GEZICHTSVELD ONDERZOEK II...................................................................................................... 9
GEZICHTSVELD ONDERZOEK III .................................................................................................. 19
GEZICHTSVELD ONDERZOEK IV .................................................................................................. 26
GEZICHTSVELD ONDERZOEK V .................................................................................................... 33
WERKCOLLEGE GEZICHTSVELDEN I .......................................................................................... 38
WERKCOLLEGE GEZICHTSVELDEN II ......................................................................................... 43
,GEZICHTSVELD ONDERZOEK I
STUDIEDOELEN
Artikel 1 – Functional Visual Anatomy
Cranial Nerves – Nervus Opticus
Is bekend met de anatomie van de gezichtsbanen en met kenmerkende eigenschappen
van de structuren
Heeft kennis opgedaan over de vascularisatie van de verschillende structuren.
GEZICHTSVELD ONDERZOEK
Wanneer?
Doe bij elke patiënt een screening (GGB)
Indicaties (extra onderzoek)
Onverklaarbare visusdaling
Afwijkende GGB
Proptosis
Afwijkende pupilreacties
Motiliteitsproblemen
Afwijkende papil
o Gezwollen papil
o Bleke papil
Retinale / choroidiale afwijkingen
Glaucoom gerelateerde problemen zoals:
o Oculaire hypertensie
o C/D assymmetrie
o Notching
o Bloeding op de papil
o Defecten in de zenuwvezellaag
o Pigment dispersiesyndroom
o Exfoliationsyndroom
GEZICHTSVELD ILLUSTRATIES
Island of Vision
Flaggetje – Macula (Gele Vlek)
Bottomless pit – Papil (Blinde Vlek)
De verschilllende hoogten van het eiland
corresponderen met de visus op het
desbetreffende punt.
o Maximale visus in de macula (0º)
o Een lager gelegen punt heeft een
lagere visus.
Bijvoorbeeld in de periferie
o De visus is gerelateerd aan de
visuele sensitiviteit
Hoe hoger de gevoeligheid,
de te hoger de visus
,Hill of Vision
Gerelateerd aan de verdeling van de fotoreceptoren in de retina
Minder fotoreceptoren in de periferie
o Lagere gevoeligheid
o Stimulus moet groter en helderder zijn om gezien te worden
HET GEZICHTSVELD
Elk zichtbaar punt in de ruimte correspondeert met een punt op de retina. Al deze punten
samen worden het gezichtsveld genoemd.
Begrenzing
Als een constante stimulus vanuit het
centrale fixatiepunt richting de periferie
verplaatst wordt, dan is het punt
uiteindelijk niet meer te zien.
Het punt waarop het onzichtbaar wordt, is
voor de desbetreffende stimulus de
begrenzing.
,Monoculaire Begrenzing
Temporaal: 100º
o Einde retina
o Pupilgrootte
Hoe groter de
pupil, hoe groter
het gezichtsveld
Nasaal & Superior: 60º
o Neus
o Wenkbrauw
Inferior: 75º
o Juckbeen
Binoculaire Begrenzing
Overlap tussen gezichtsveld OD en OS
Horizontaal: 200º
o Centrale 120º is binoculair
o Perifere 40º aan beide
zijden is monoculair
Verticaal: 135º
De Blinde Vlek
Nervus Opticus
o Geen fotoreceptoren
o Stimuli zijn niet zichtbaar
o ‘Put’ in de hill of vision
Grootte
o Horizontaal: 5,5º
o Verticaal: 7,5º
Locatie
o 15º temporaal (in gezichtsveld) ten opzichte van fixatie.
Positie
o Net onder de horizontale middenlijn
Gezichtvelddefect
Een gezichtsvelddefect ontstaat door een laesie in het oog, de oogzenuw, chiasma, of de
hersenen.
,VISUELE BAAN
Bestaat Uit
Retinal (Outer) en Choroidea
Ganglioncellen, zenuwvezellaag en nervus opticus
Chiasma Opticum
Post-Chiasmale Structuren
o Tractus opticus
o Corpus geniculatum laterale
o Radiatio optica
o Visuele cortex
Note: Hoe dichter bij de visuele cortex, hoe gestructureerder de zenuwvezels worden.
Zenuwvezellaag = Horizontale Splitsing (1)
Er is een horizontale splitsing in de zenuwvezellaag doordat de zenuwvezels in een boog lopen.
Als er een duidelijke gezichtdefect boven of onder is, dan is het probleem waarschijnlijk in de
zenuwvezellaag van de netvlies.
Superiore boogvormige (arcuate) bundels verzamelen zich bovenin de oogzenuw.
Deze verplaatsen zich later naar temporaal.
Inferiore boogvormige (arcuate) bundels verzamelen zich onderin de oogzenuw.
Deze verplaatsen zich later naar temporaal.
De papillomaculaire bundels treden temporaal de oogzenuw binnen. Later verlaatsen
ze zich naar het centrum van de nervus opticus.
De nasale vezels treden nasaal de oogzenuw binnen.
,Chiasma Opticum = Verticale Splitsing (2)
Ongeveer de helft van de zenuwvezels kruizen in het chiasma opticum.
Alle temporale zenuwvezels blijven op hun plaats
o Nasale gezichtveld
Alle nasale zenuwvezels kruizen
o Temporale gezichtsveld
o De inferiore nasale zenuwvezels kruisen vlak voor het chiasma opticum.
o De superior nasale zenuwvezels kruisen vlak na het chiasma opticum.
Willebrand’s Knee
o Sommige nasale zenuwbundels gaan de contralaterale oogzenuw in voordat ze
hun weg vervolgen.
o Von Willebrand’s Knee
Anterior: Inferiore zenuwvezels
Posterior: Superiore zenuwvezels
Tractus Opticus & CGL
Tractus opticus bevat zenuwvezels van beide ogen
o Posities van de zenuwvezels is redelijk willekeurig (weinig structuur)
Corpus Geniculatum Laterale (CGL)
o Laatse synaps voor visuele cortex
o Zenuwvezels meer gestructureerd ten opzichte van de tractus opticus
o Elke gedeelte van het CGL correspondeert met een specifiek deel van de retina.
Radiatio Optica = Superior / Inferior Splitsing (3)
In de radiatio optica worden de zenuwvezels verdeeld over de lobus parietalis en lobus
temporalis.
Superiore zenuwvezels lopen door de lobus
parietalis
o Inferiore gezichtsveld
Inferiore zenuwvezels zenuwvezels gaan via de
lobus temporalis richting de visuele cortex (Meyer’s
loop)
o Superiore gezichtsveld
Visuele Cortex
Zenuwvezels extreem gestructureerd!
Bestaat uit 18 gebieden die corresponderen met ‘zien’ in lobus occipitales
Elk gebied is verantwoordelijk voor een specifiek gedeelte van het zien.
, OORZAKEN GEZICHTSVELDDEFECT
Voorbeeld
Stel een patiënt heeft een probleem op de superonasale retinahelft van OD.
Met welk oog en waar in het gezichtsveld neemt de patiënt een scotoom waar?
Hoe is ‘signaalverloop’ door de gezichtsbaan?
KLOPTO 1.4
Pascal van Rossum
,Table of Contents
GEZICHTSVELD ONDERZOEK I ....................................................................................................... 3
GEZICHTSVELD ONDERZOEK II...................................................................................................... 9
GEZICHTSVELD ONDERZOEK III .................................................................................................. 19
GEZICHTSVELD ONDERZOEK IV .................................................................................................. 26
GEZICHTSVELD ONDERZOEK V .................................................................................................... 33
WERKCOLLEGE GEZICHTSVELDEN I .......................................................................................... 38
WERKCOLLEGE GEZICHTSVELDEN II ......................................................................................... 43
,GEZICHTSVELD ONDERZOEK I
STUDIEDOELEN
Artikel 1 – Functional Visual Anatomy
Cranial Nerves – Nervus Opticus
Is bekend met de anatomie van de gezichtsbanen en met kenmerkende eigenschappen
van de structuren
Heeft kennis opgedaan over de vascularisatie van de verschillende structuren.
GEZICHTSVELD ONDERZOEK
Wanneer?
Doe bij elke patiënt een screening (GGB)
Indicaties (extra onderzoek)
Onverklaarbare visusdaling
Afwijkende GGB
Proptosis
Afwijkende pupilreacties
Motiliteitsproblemen
Afwijkende papil
o Gezwollen papil
o Bleke papil
Retinale / choroidiale afwijkingen
Glaucoom gerelateerde problemen zoals:
o Oculaire hypertensie
o C/D assymmetrie
o Notching
o Bloeding op de papil
o Defecten in de zenuwvezellaag
o Pigment dispersiesyndroom
o Exfoliationsyndroom
GEZICHTSVELD ILLUSTRATIES
Island of Vision
Flaggetje – Macula (Gele Vlek)
Bottomless pit – Papil (Blinde Vlek)
De verschilllende hoogten van het eiland
corresponderen met de visus op het
desbetreffende punt.
o Maximale visus in de macula (0º)
o Een lager gelegen punt heeft een
lagere visus.
Bijvoorbeeld in de periferie
o De visus is gerelateerd aan de
visuele sensitiviteit
Hoe hoger de gevoeligheid,
de te hoger de visus
,Hill of Vision
Gerelateerd aan de verdeling van de fotoreceptoren in de retina
Minder fotoreceptoren in de periferie
o Lagere gevoeligheid
o Stimulus moet groter en helderder zijn om gezien te worden
HET GEZICHTSVELD
Elk zichtbaar punt in de ruimte correspondeert met een punt op de retina. Al deze punten
samen worden het gezichtsveld genoemd.
Begrenzing
Als een constante stimulus vanuit het
centrale fixatiepunt richting de periferie
verplaatst wordt, dan is het punt
uiteindelijk niet meer te zien.
Het punt waarop het onzichtbaar wordt, is
voor de desbetreffende stimulus de
begrenzing.
,Monoculaire Begrenzing
Temporaal: 100º
o Einde retina
o Pupilgrootte
Hoe groter de
pupil, hoe groter
het gezichtsveld
Nasaal & Superior: 60º
o Neus
o Wenkbrauw
Inferior: 75º
o Juckbeen
Binoculaire Begrenzing
Overlap tussen gezichtsveld OD en OS
Horizontaal: 200º
o Centrale 120º is binoculair
o Perifere 40º aan beide
zijden is monoculair
Verticaal: 135º
De Blinde Vlek
Nervus Opticus
o Geen fotoreceptoren
o Stimuli zijn niet zichtbaar
o ‘Put’ in de hill of vision
Grootte
o Horizontaal: 5,5º
o Verticaal: 7,5º
Locatie
o 15º temporaal (in gezichtsveld) ten opzichte van fixatie.
Positie
o Net onder de horizontale middenlijn
Gezichtvelddefect
Een gezichtsvelddefect ontstaat door een laesie in het oog, de oogzenuw, chiasma, of de
hersenen.
,VISUELE BAAN
Bestaat Uit
Retinal (Outer) en Choroidea
Ganglioncellen, zenuwvezellaag en nervus opticus
Chiasma Opticum
Post-Chiasmale Structuren
o Tractus opticus
o Corpus geniculatum laterale
o Radiatio optica
o Visuele cortex
Note: Hoe dichter bij de visuele cortex, hoe gestructureerder de zenuwvezels worden.
Zenuwvezellaag = Horizontale Splitsing (1)
Er is een horizontale splitsing in de zenuwvezellaag doordat de zenuwvezels in een boog lopen.
Als er een duidelijke gezichtdefect boven of onder is, dan is het probleem waarschijnlijk in de
zenuwvezellaag van de netvlies.
Superiore boogvormige (arcuate) bundels verzamelen zich bovenin de oogzenuw.
Deze verplaatsen zich later naar temporaal.
Inferiore boogvormige (arcuate) bundels verzamelen zich onderin de oogzenuw.
Deze verplaatsen zich later naar temporaal.
De papillomaculaire bundels treden temporaal de oogzenuw binnen. Later verlaatsen
ze zich naar het centrum van de nervus opticus.
De nasale vezels treden nasaal de oogzenuw binnen.
,Chiasma Opticum = Verticale Splitsing (2)
Ongeveer de helft van de zenuwvezels kruizen in het chiasma opticum.
Alle temporale zenuwvezels blijven op hun plaats
o Nasale gezichtveld
Alle nasale zenuwvezels kruizen
o Temporale gezichtsveld
o De inferiore nasale zenuwvezels kruisen vlak voor het chiasma opticum.
o De superior nasale zenuwvezels kruisen vlak na het chiasma opticum.
Willebrand’s Knee
o Sommige nasale zenuwbundels gaan de contralaterale oogzenuw in voordat ze
hun weg vervolgen.
o Von Willebrand’s Knee
Anterior: Inferiore zenuwvezels
Posterior: Superiore zenuwvezels
Tractus Opticus & CGL
Tractus opticus bevat zenuwvezels van beide ogen
o Posities van de zenuwvezels is redelijk willekeurig (weinig structuur)
Corpus Geniculatum Laterale (CGL)
o Laatse synaps voor visuele cortex
o Zenuwvezels meer gestructureerd ten opzichte van de tractus opticus
o Elke gedeelte van het CGL correspondeert met een specifiek deel van de retina.
Radiatio Optica = Superior / Inferior Splitsing (3)
In de radiatio optica worden de zenuwvezels verdeeld over de lobus parietalis en lobus
temporalis.
Superiore zenuwvezels lopen door de lobus
parietalis
o Inferiore gezichtsveld
Inferiore zenuwvezels zenuwvezels gaan via de
lobus temporalis richting de visuele cortex (Meyer’s
loop)
o Superiore gezichtsveld
Visuele Cortex
Zenuwvezels extreem gestructureerd!
Bestaat uit 18 gebieden die corresponderen met ‘zien’ in lobus occipitales
Elk gebied is verantwoordelijk voor een specifiek gedeelte van het zien.
, OORZAKEN GEZICHTSVELDDEFECT
Voorbeeld
Stel een patiënt heeft een probleem op de superonasale retinahelft van OD.
Met welk oog en waar in het gezichtsveld neemt de patiënt een scotoom waar?
Hoe is ‘signaalverloop’ door de gezichtsbaan?
