Russische inval in Oekraïne uit zelfverdediging
Veel Nederlanders zullen er tijdens kerst kouder hebben bijgezeten dan voorgaande jaren. De
verwarming zal in menig huis een paar graden lager hebben gestaan vanwege de hoge energieprijzen. 1
De hoge energieprijzen zijn een gevolg van Europese sancties opgelegd tegen Rusland als reactie op de
Russische inval in Oekraïne op 24 februari 2022. Europese landen zijn het er niet mee eens dat Rusland
stelt dat de inval rechtmatig was omdat het land uit zelfverdediging zou hebben gehandeld. Deze
kwestie roept een onderzoeksvraag op: Is het gebruik van geweld door Rusland tegen Oekraïne
rechtmatig op grond van zelfverdediging uit artikel 51 van het VN-Handvest? In dit artikel zal eerst de
algemene regel op het verbod van het gebruik van geweld tussen staten besproken worden. Hierna
volgt een behandeling van de twee uitzonderingen op deze algemene regel; toestemming van de VN-
Veiligheidsraad en zelfverdediging. Daarop volgt een evaluatie waarin de uitzondering van
zelfverdediging wordt toegepast op de Russische inval in Oekraïne en tenslotte een conclusie.
Het verbod op het gebruik van geweld
De algemene regel op het verbod van het gebruik van geweld tussen staten is te vinden in artikel 2 (4)
van het Handvest van de Verenigde Naties (hierna: VN). Hierin is te lezen dat alle lidstaten van de VN in
hun internationale betrekkingen zich dienen te onthouden van het dreigen met of het gebruik van
geweld tegen andere staten. Over het begrip 'geweld' is veel discussie geweest in de internationale
gemeenschap, maar over het algemeen wordt alleen het dreigen met of gebruiken van gewapend
geweld gezien als handelen in strijd met artikel 2 (4) van het VN Handvest.2
Het verbod op het gebruik van geweld tussen staten volgt niet enkel uit het VN-Handvest maar ook uit
de principes van internationaal gewoonterecht, zo blijkt uit de Nicaragua-zaak. In paragraaf 174 zegt het
Internationaal Gerechtshof (IGH) dat principes uit het internationale gewoonterecht, zoals het niet
gebruiken van geweld, nog steeds bindend zijn als ze gereguleerd worden in verdragen.3 Hoewel de
beide verboden op geweld niet identiek zijn qua inhoud, bestaan ze naast elkaar zonder dat één van de
bronnen de ander overstemt.4
De uitzonderingen op artikel 2 (4) VN-Handvest
Zoals eerder benoemd zijn er twee rechtsgeldige uitzonderingen op het verbod op het gebruik van
geweld. De eerste uitzondering is toestemming van de VN-Veiligheidsraad. De raad bestaat uit vijftien
lidstaten, waarvan Rusland en vier andere landen vetorecht hebben. 5 Zij kunnen beslissingen, die met
een meerderheid van de stemmen zijn genomen, verbieden. Uit artikel 24 van het VN Handvest blijkt
dat de primaire verantwoordelijkheid voor de handhaving van internationale vrede bij de VN-
Veiligheidsraad ligt. De VN-Veiligheidsraad moet op basis van artikel 39 van het VN-Handvest bepalen of
1
A. Henriksen, International law, Oxford: Oxford University Press 2021, p. 253.
2
IGH 27 juni 1986, Military and Para Military Activities in and against Nicaragua (Nicaragua/United States of
America), par. 174.
3
IGH 27 juni 1986, Military and Para Military Activities in and against Nicaragua (Nicaragua/United States of
America), par. 181.
4
A. Henriksen, International law, Oxford: Oxford University Press 2021, p. 256.
5
A. Henriksen, International law, Oxford: Oxford University Press 2021, p. 258.
Veel Nederlanders zullen er tijdens kerst kouder hebben bijgezeten dan voorgaande jaren. De
verwarming zal in menig huis een paar graden lager hebben gestaan vanwege de hoge energieprijzen. 1
De hoge energieprijzen zijn een gevolg van Europese sancties opgelegd tegen Rusland als reactie op de
Russische inval in Oekraïne op 24 februari 2022. Europese landen zijn het er niet mee eens dat Rusland
stelt dat de inval rechtmatig was omdat het land uit zelfverdediging zou hebben gehandeld. Deze
kwestie roept een onderzoeksvraag op: Is het gebruik van geweld door Rusland tegen Oekraïne
rechtmatig op grond van zelfverdediging uit artikel 51 van het VN-Handvest? In dit artikel zal eerst de
algemene regel op het verbod van het gebruik van geweld tussen staten besproken worden. Hierna
volgt een behandeling van de twee uitzonderingen op deze algemene regel; toestemming van de VN-
Veiligheidsraad en zelfverdediging. Daarop volgt een evaluatie waarin de uitzondering van
zelfverdediging wordt toegepast op de Russische inval in Oekraïne en tenslotte een conclusie.
Het verbod op het gebruik van geweld
De algemene regel op het verbod van het gebruik van geweld tussen staten is te vinden in artikel 2 (4)
van het Handvest van de Verenigde Naties (hierna: VN). Hierin is te lezen dat alle lidstaten van de VN in
hun internationale betrekkingen zich dienen te onthouden van het dreigen met of het gebruik van
geweld tegen andere staten. Over het begrip 'geweld' is veel discussie geweest in de internationale
gemeenschap, maar over het algemeen wordt alleen het dreigen met of gebruiken van gewapend
geweld gezien als handelen in strijd met artikel 2 (4) van het VN Handvest.2
Het verbod op het gebruik van geweld tussen staten volgt niet enkel uit het VN-Handvest maar ook uit
de principes van internationaal gewoonterecht, zo blijkt uit de Nicaragua-zaak. In paragraaf 174 zegt het
Internationaal Gerechtshof (IGH) dat principes uit het internationale gewoonterecht, zoals het niet
gebruiken van geweld, nog steeds bindend zijn als ze gereguleerd worden in verdragen.3 Hoewel de
beide verboden op geweld niet identiek zijn qua inhoud, bestaan ze naast elkaar zonder dat één van de
bronnen de ander overstemt.4
De uitzonderingen op artikel 2 (4) VN-Handvest
Zoals eerder benoemd zijn er twee rechtsgeldige uitzonderingen op het verbod op het gebruik van
geweld. De eerste uitzondering is toestemming van de VN-Veiligheidsraad. De raad bestaat uit vijftien
lidstaten, waarvan Rusland en vier andere landen vetorecht hebben. 5 Zij kunnen beslissingen, die met
een meerderheid van de stemmen zijn genomen, verbieden. Uit artikel 24 van het VN Handvest blijkt
dat de primaire verantwoordelijkheid voor de handhaving van internationale vrede bij de VN-
Veiligheidsraad ligt. De VN-Veiligheidsraad moet op basis van artikel 39 van het VN-Handvest bepalen of
1
A. Henriksen, International law, Oxford: Oxford University Press 2021, p. 253.
2
IGH 27 juni 1986, Military and Para Military Activities in and against Nicaragua (Nicaragua/United States of
America), par. 174.
3
IGH 27 juni 1986, Military and Para Military Activities in and against Nicaragua (Nicaragua/United States of
America), par. 181.
4
A. Henriksen, International law, Oxford: Oxford University Press 2021, p. 256.
5
A. Henriksen, International law, Oxford: Oxford University Press 2021, p. 258.
