Materiaalleer II
Les 1: Inleiding
Inleiding
Hout heeft verschillende nuttige eigenschappen
- Beschikbaarheid & transporteerbaarheid
- Bewerkbaarheid
- Relatief sterk t.o.v. zijn gewicht -> is goed bruikbaar voor grote overspanningen.
- Relatief goedkoop, omdat er een groot aanbod + het is dichtbij (het is zowat overal)
is.
- Natuurlijk materiaal + hernieuwbaar
- Restwaarde na de sloop, want het materiaal kan hergebruikt worden (alleen al als
brandstof).
➔ Het is een alleskunner -> het is multi-inzetbaar
Hout is te gebruiken als:
- Vol hout
• Er zijn 3 groepen hout:
▪ Naaldhout NH
▪ Loofhout LH
▪ Tropisch hardhout THH
- Afgeleide materialen
Duurzaam bosbeheer en certificering
- 1970
• ‘Grenzen aan de groei’ bezorgdheid over de uitputting van de natuurlijke
energiebronnen -> de duurzaamheidsbewegingen komen op gang. Men begon
te beseffen dat er grenzen zijn aan onze consumptie.
• In deze periode was THH nog erg populair.
- Eind 1980
• Besef dat bescherming en behoud van het milieu van gezamenlijk belang is.
• Duurzaam bosgebruik in tropische bossen -> THH werd not done in het westen.
- 2000
• Duurzaam bosbeheer voor alle bossen.
SAMENVATTING MATERIAALLEER II 1 LOUISE DESCHEEMAEKER
, ➔ Wanneer is het hout duurzaam? Dit heeft natuurlijk verschillende facetten:
1. Het moet ecologisch verantwoord zijn.
2. Er moet respect zijn voor sociaal-culturele aspecten -> ook voor inheemse
volkeren.
3. Het moet economisch haalbaar zijn.
➔ Er is een integrale aanpak met meerdere facetten.
➔ Hoe kunnen wij zien of hout al dan niet duurzaam is?
➢ Keurmerken, labels, certificaten…
- Keurmerken en certificaten
• FSC
= Forest Stewardship Council
= Een internationale organisatie, opgericht in 1993 door milieu- en
mensenrechtenorganisaties, inheemse bevolkingsgroepen en bedrijven
uit de houthandel.
▪ Dit is het meest gebruikte certificaat bij ons.
➔ Certificering van bossen.
➔ Labelen van houtsoorten dat uit die bossen afkomstig zijn.
• De 10 principes van FSC voor goed bosbeheer.
1. Het bosbeheer moet de nationale wetten, internationale
afspraken/overeenkomsten en de principes en criteria van FSC
respecteren.
2. Gebruik en eigendom van het bos moeten zijn vastgelegd en
rechtsgeldig zijn.
3. De rechten en gebruiksrechten van inheemse volkeren moeten erkend
en gerespecteerd worden.
4. Het bosbeheer moet gericht zijn op het handhaven of verbeteren van
het lange termijn sociale en economische welzijn van bosarbeiders en
lokale gemeenschappen.
5. De bosproducten en diensten moeten efficiënt worden gebruikt, omdat
de economische, ecologische en sociale voordelen worden veiliggesteld.
6. De ecologische functies en biodiversiteit van het bosgebied moeten
worden beschermd.
7. Er moet een duidelijk beheerplan op schrift staan, waarin de doelen en
middelen uiteengezet zijn.
8. De sociale, economische en ecologische gevolgen van de activiteiten in
het bos moeten regelmatig worden gecontroleerd.
9. Bossen met hoge natuurwaarde moeten behouden en op hun waarde
ingeschat worden.
10. Plantages moeten een aanvulling vormen op natuurlijke bossen, maar
mogen deze niet vervangen. Ze moeten worden beheerd in
overeenstemming met principes 1 tot 9.
Het is niet de bedoeling dat we deze kunnen aframmelen.
Examenvraag: Het kan zijn dat er een uitleg wordt gegeven en dat wij moeten zeggen of
dit goed/ slecht bosbeheer is. Maar dan zal het een erg duidelijk voorbeeld zijn.
SAMENVATTING MATERIAALLEER II 2 LOUISE DESCHEEMAEKER
, • FSC en duurzaam bosbeheer zijn niet beperkt tot controle van het bos.
➔ Controle van verschillende partijen betrokken in chain of custody.
= handelstraject bos-zagerij-eindproduct -> de hele keten van het bos.
➔ Beheersplan opstellen met regels, begeleiding en controle.
o Uitgekiend wegennet
o Inventarisatie
o Scholing bosarbeiders
o Eerlijke verloning
o Veiligheidsmaatregelen en werkomstandigheden
o Rechten van de belanghebbenden
o Bescherming van kwetsbaren en unieke bosgebieden
➢ FSC is niet verplicht, maar er is een grote vraag naar duurzame producten.
En je zou als bedrijf eigenlijk niet meer wegkomen met hout dat geen
certificaten heeft.
(FCS is niet gebonden aan een bepaalde plaats, maar geld voor de
eigenschappen van een product.)
➢ In België was in 2016 ca 33,3% van primaire houtproducten dat op de markt
verscheen het FSC-label had. (Dit was een verdubbeling sinds 2012 -> gaat
heel snel!)
• PEFC
= Programme for endorsement of forest certification schemes
▪ Dit is grotendeels hetzelfde als FSC.
▪ Dit is zelf groter dan FSC
- Chain of custody
• Bos van oorsprong
• Bosexploitant
• Verwerking
• Houthandel
• Schrijnwerker
• Nabewerking
- Duurzaam bosbeheer en certificering
• We zien op de kaart dat er al heel erg veel bossen zijn gelabeld, maar in Afrika
hebben we niet veel gegevens (dit komt door hun economische toestand
(mensen zijn er armer -> gaan bossen kappen om aan landbouw te kunnen
doen)).
SAMENVATTING MATERIAALLEER II 3 LOUISE DESCHEEMAEKER
, Hout: houtstructuur
- Groei van een boom
Een boom is een op druk en buiging1 belaste kolom -> het zijn spanningen waaraan
hout goed kan weerstaan.
• Trek loodrecht op lengterichting (dwars op vezels) treedt zelden op in de
natuur -> minder weerstand.
➔ Hout is een anisotroop 2(belangrijkste eigenschap)
= eigenschappen zijn richtingsafhankelijk.
Hier wordt eigenlijk bedoeld dat hout een materiaal is dat goed is in
trek, maar alleen in de lengte, want als er trek optreedt in de breedte
dan zullen de vezels uit elkaar worden getrokken.
- Naaldhout (Softwood) = Coniferous3 -> = consus (Latijn)-> kegeldragers
• Overleven in bar klimaat en weinig vruchtbare grond.
• Vaak dunne rechte stam, kruin in kegelvorm, open takkenstructuur.
• Gaan zuinig om met water -> weinig vochtverlies.
▪ Kleverige naalden met klein manteloppervlak.
▪ Afstoten van lager liggende takken.
• Enkele voorbeelden van naaldhout:
▪ Vuren
▪ Grenen
▪ Oregon
▪ Lariks/ Lork
▪ …
- Loofhout (Hardwood) = Decious = de + cadere (Latijn)-> afvallen
• Overleven in meer gematigde klimaten
• Weelderige bolvormige kruin met veel bladeren
• Dikkere minder rechte stam
• Laten bladeren vallen in de winterperiode als bescherming tegen overgewicht
door sneeuw + er is minder vochtverlies).
• Enkele voorbeelden van loofhout:
▪ Eik
▪ Berk
▪ Beuk
▪ Esdoorn
▪ Kastanje
▪ Linde
▪ Populieren
▪ Notelaar
1
Hij wordt belast op buiging door de wind -> de boom moet daaraan kunnen weerstaan.
2
Dit komt doordat de deellagen in verschillende richtingen (composiet) liggen en de vezelrichting.
3
Het is hierbij belangrijk om ook de Engelse namen te kennen, want de initialen komen daarvan en die moeten
we ook kennen.
SAMENVATTING MATERIAALLEER II 4 LOUISE DESCHEEMAEKER
Les 1: Inleiding
Inleiding
Hout heeft verschillende nuttige eigenschappen
- Beschikbaarheid & transporteerbaarheid
- Bewerkbaarheid
- Relatief sterk t.o.v. zijn gewicht -> is goed bruikbaar voor grote overspanningen.
- Relatief goedkoop, omdat er een groot aanbod + het is dichtbij (het is zowat overal)
is.
- Natuurlijk materiaal + hernieuwbaar
- Restwaarde na de sloop, want het materiaal kan hergebruikt worden (alleen al als
brandstof).
➔ Het is een alleskunner -> het is multi-inzetbaar
Hout is te gebruiken als:
- Vol hout
• Er zijn 3 groepen hout:
▪ Naaldhout NH
▪ Loofhout LH
▪ Tropisch hardhout THH
- Afgeleide materialen
Duurzaam bosbeheer en certificering
- 1970
• ‘Grenzen aan de groei’ bezorgdheid over de uitputting van de natuurlijke
energiebronnen -> de duurzaamheidsbewegingen komen op gang. Men begon
te beseffen dat er grenzen zijn aan onze consumptie.
• In deze periode was THH nog erg populair.
- Eind 1980
• Besef dat bescherming en behoud van het milieu van gezamenlijk belang is.
• Duurzaam bosgebruik in tropische bossen -> THH werd not done in het westen.
- 2000
• Duurzaam bosbeheer voor alle bossen.
SAMENVATTING MATERIAALLEER II 1 LOUISE DESCHEEMAEKER
, ➔ Wanneer is het hout duurzaam? Dit heeft natuurlijk verschillende facetten:
1. Het moet ecologisch verantwoord zijn.
2. Er moet respect zijn voor sociaal-culturele aspecten -> ook voor inheemse
volkeren.
3. Het moet economisch haalbaar zijn.
➔ Er is een integrale aanpak met meerdere facetten.
➔ Hoe kunnen wij zien of hout al dan niet duurzaam is?
➢ Keurmerken, labels, certificaten…
- Keurmerken en certificaten
• FSC
= Forest Stewardship Council
= Een internationale organisatie, opgericht in 1993 door milieu- en
mensenrechtenorganisaties, inheemse bevolkingsgroepen en bedrijven
uit de houthandel.
▪ Dit is het meest gebruikte certificaat bij ons.
➔ Certificering van bossen.
➔ Labelen van houtsoorten dat uit die bossen afkomstig zijn.
• De 10 principes van FSC voor goed bosbeheer.
1. Het bosbeheer moet de nationale wetten, internationale
afspraken/overeenkomsten en de principes en criteria van FSC
respecteren.
2. Gebruik en eigendom van het bos moeten zijn vastgelegd en
rechtsgeldig zijn.
3. De rechten en gebruiksrechten van inheemse volkeren moeten erkend
en gerespecteerd worden.
4. Het bosbeheer moet gericht zijn op het handhaven of verbeteren van
het lange termijn sociale en economische welzijn van bosarbeiders en
lokale gemeenschappen.
5. De bosproducten en diensten moeten efficiënt worden gebruikt, omdat
de economische, ecologische en sociale voordelen worden veiliggesteld.
6. De ecologische functies en biodiversiteit van het bosgebied moeten
worden beschermd.
7. Er moet een duidelijk beheerplan op schrift staan, waarin de doelen en
middelen uiteengezet zijn.
8. De sociale, economische en ecologische gevolgen van de activiteiten in
het bos moeten regelmatig worden gecontroleerd.
9. Bossen met hoge natuurwaarde moeten behouden en op hun waarde
ingeschat worden.
10. Plantages moeten een aanvulling vormen op natuurlijke bossen, maar
mogen deze niet vervangen. Ze moeten worden beheerd in
overeenstemming met principes 1 tot 9.
Het is niet de bedoeling dat we deze kunnen aframmelen.
Examenvraag: Het kan zijn dat er een uitleg wordt gegeven en dat wij moeten zeggen of
dit goed/ slecht bosbeheer is. Maar dan zal het een erg duidelijk voorbeeld zijn.
SAMENVATTING MATERIAALLEER II 2 LOUISE DESCHEEMAEKER
, • FSC en duurzaam bosbeheer zijn niet beperkt tot controle van het bos.
➔ Controle van verschillende partijen betrokken in chain of custody.
= handelstraject bos-zagerij-eindproduct -> de hele keten van het bos.
➔ Beheersplan opstellen met regels, begeleiding en controle.
o Uitgekiend wegennet
o Inventarisatie
o Scholing bosarbeiders
o Eerlijke verloning
o Veiligheidsmaatregelen en werkomstandigheden
o Rechten van de belanghebbenden
o Bescherming van kwetsbaren en unieke bosgebieden
➢ FSC is niet verplicht, maar er is een grote vraag naar duurzame producten.
En je zou als bedrijf eigenlijk niet meer wegkomen met hout dat geen
certificaten heeft.
(FCS is niet gebonden aan een bepaalde plaats, maar geld voor de
eigenschappen van een product.)
➢ In België was in 2016 ca 33,3% van primaire houtproducten dat op de markt
verscheen het FSC-label had. (Dit was een verdubbeling sinds 2012 -> gaat
heel snel!)
• PEFC
= Programme for endorsement of forest certification schemes
▪ Dit is grotendeels hetzelfde als FSC.
▪ Dit is zelf groter dan FSC
- Chain of custody
• Bos van oorsprong
• Bosexploitant
• Verwerking
• Houthandel
• Schrijnwerker
• Nabewerking
- Duurzaam bosbeheer en certificering
• We zien op de kaart dat er al heel erg veel bossen zijn gelabeld, maar in Afrika
hebben we niet veel gegevens (dit komt door hun economische toestand
(mensen zijn er armer -> gaan bossen kappen om aan landbouw te kunnen
doen)).
SAMENVATTING MATERIAALLEER II 3 LOUISE DESCHEEMAEKER
, Hout: houtstructuur
- Groei van een boom
Een boom is een op druk en buiging1 belaste kolom -> het zijn spanningen waaraan
hout goed kan weerstaan.
• Trek loodrecht op lengterichting (dwars op vezels) treedt zelden op in de
natuur -> minder weerstand.
➔ Hout is een anisotroop 2(belangrijkste eigenschap)
= eigenschappen zijn richtingsafhankelijk.
Hier wordt eigenlijk bedoeld dat hout een materiaal is dat goed is in
trek, maar alleen in de lengte, want als er trek optreedt in de breedte
dan zullen de vezels uit elkaar worden getrokken.
- Naaldhout (Softwood) = Coniferous3 -> = consus (Latijn)-> kegeldragers
• Overleven in bar klimaat en weinig vruchtbare grond.
• Vaak dunne rechte stam, kruin in kegelvorm, open takkenstructuur.
• Gaan zuinig om met water -> weinig vochtverlies.
▪ Kleverige naalden met klein manteloppervlak.
▪ Afstoten van lager liggende takken.
• Enkele voorbeelden van naaldhout:
▪ Vuren
▪ Grenen
▪ Oregon
▪ Lariks/ Lork
▪ …
- Loofhout (Hardwood) = Decious = de + cadere (Latijn)-> afvallen
• Overleven in meer gematigde klimaten
• Weelderige bolvormige kruin met veel bladeren
• Dikkere minder rechte stam
• Laten bladeren vallen in de winterperiode als bescherming tegen overgewicht
door sneeuw + er is minder vochtverlies).
• Enkele voorbeelden van loofhout:
▪ Eik
▪ Berk
▪ Beuk
▪ Esdoorn
▪ Kastanje
▪ Linde
▪ Populieren
▪ Notelaar
1
Hij wordt belast op buiging door de wind -> de boom moet daaraan kunnen weerstaan.
2
Dit komt doordat de deellagen in verschillende richtingen (composiet) liggen en de vezelrichting.
3
Het is hierbij belangrijk om ook de Engelse namen te kennen, want de initialen komen daarvan en die moeten
we ook kennen.
SAMENVATTING MATERIAALLEER II 4 LOUISE DESCHEEMAEKER
