Anatomie en fysiologie
Hoofdstuk 1: inleiding
Levende organismen:
• Leven wordt gekenmerkt door:
– Reactievermogen
– Groei en differentiatie
– Reproductie
– Metabolisme-en stofwisselingsprocessen
– (Beweging)
Anatomie en fysiologie:
• Op niveau van organisme, orgaanstelsel of orgaan:
– Anatomie= bouw
– Fysiologie= functie/werking
– Pathologie
– Genetica
• Op weefselniveau:
– Histologie/weefselleer
Organisatieniveaus:
• Bij anatomie en fysiologie worden weefsels, organen en orgaanstelsels bekeken
Orgaanstelsels:
• Huidlaag: thermoregulatie
• Beenderstelsel: beweging
• Spierstelsel
• Zenuwstelsel: prikkels geleiden
• Hormoonstelsel
• Hart-en bloedvatenstelsel
• Lymfestelsel
• Ademhalingsstelsel
• Spijsverteringsstelsel
• Urinaire stelsel
• Voortplantingsstelsel
→ Alle orgaanstelsels werken samen, de grenzen ertussen zijn niet absoluut
Homeostase:
• Homeostase= het vermogen om chemische en fysische parameters binnen nauwe
grenzen constant te houden onafhankelijk van variaties in de omgeving
• Behoudt stabiel inwendig milieu:
– Temperatuur
– Ionenconcentraties
– pH
– bloedsuikerspiegel
• Gebruikt voornamelijk negatieve feedbackmechanismen
1
, • Acidose= te zuur milieu
• Alkadose= te basisch milieu
→Niet goed voor werking
• Model terugkoppeling/negatieve feedback is een begrip in de regeltechniek en is
gebasseerd op dat van biologische systemen
• Regulering afhankelijk van:
– Receptor die gevoelig is voor bepaalde stimulus
– Controlecentrum dat regeling doet
– Effector die dezelfde stimulus beïnvloedt
– Homeostase → normale toestand verstoord → receptor →informatie beïnvloedt
controlecentrum →stuurt seintje naar effector → normale toestand hersteld
Negatieve en positieve terugkoppeling:
• Regeling door homeostase-negatieve feedback:
– Variaties buiten normale grenzen starten automatische corrigerende reactie
– Reactie doet de verstoring teniet
• Regeling door homeostase-positieve feedback:
– Stimulus produceert reactie die de stumulus versterkt
– Reactie voltooit snel een kritisch proces
– → vb. bloedstolling: schade maakt chemische stoffen vrij die bloedstolling in gang
zetten, stoffen zorgen voor reactie die zorgt voor de vorming van stolsel, er komen
meer stoffen vrij die het proces versnellen, bloeding wordt gestopt.
• Verstoring van de homeostase:
– Ziekten:
→Falen van regulering door homeostase
→ Symptomen treden op
→ Slecht functioneren van orgaanstelsel
→ Herstel mogelijk of niet mogelijk (dood)
→ Waar homeostatische systemen te kort schieten, funnctioneren orgaanstelsels niet meer
goed en ervaart de betrokkene symptomen van ziekte = pathologische toestand
• Fysiologiesche systemen werken samen om stabiel inwendig milieu in stand te houden →
controleren inwendige milieu en stellen het bij
Anatomische termen en topografie:
• Termen:
– Anterior = ventraal (ventre = buik) = voorzijde, buikzijde
– Posterior = dorsaal (dos= rug) = achterzijde, rugzijde
– Superior = Boven, op een hoger niveau (mens: in richting van hoofd)
– Inferior = Onder, op een lager niveau
– Lateraal = zijkant, buitenwaartse richting weg van lengteas van lichaam
– Mediaal = midden, in richtinv van de lengsteas van het lichaam
– Proximaal = dichtbij core, in rihcting van aanhechtingspunt
– Distaal (long distance) = ver weg van core, weg van aanhechtingspunt
– Craniaal (cranum = hoofd) = hoofd
– Caudaal (cauda = staart) = staart
– Oppervlakkig gelegen = bij, nabij of dicht bij buitenkant van lichaam
2
, – Diep gelegen = verder verwijderd van buitenkant van lichaam
• Anatomische doorsneden:
– Frontale/coronale doorsnede: scheid voor en achterkant
– Transversale/horizonale doorsnede: scheidt boven en onderkant van lichaam
– Sagittale doorsnede: scheidt linker- en rechterhelft, parallel aan lengteas
– Midsagittaal = doorsnede loopt door de middenlijn
Holten van de romp:
• Ventrale lichaamsholte is onderverdeeld in:
– Thorax = borstholte
– Abdomen = buikholte
– Pelvis = bekkenholte
• Beschermt tere organen
• Laat groei en beweging van organen toe
• Omringt:
– Ademhalingsorganen
– Hart-en bloedvaten
– Verteringsstelsel
Hoofdstuk 4: het weefselniveau
4 basale weefseltypen:
• Epitheelweefsel (bedekkingsweefsel, klierweefsel)
• Bindweefsel
• Spierweefsel
• Zenuwweefsel
Weefsels = groepen cellen en extracellulaire stoffen die een spicifieke, maar beperkte reeks functies
vervullen
→ Alle structueren in menselijke lichaam zijn opgebouwd uit verschillende combinaties van de 4
weefseltypen bv. aan binnenkant darm (lumen) bevindt zich epitheelweefsel
In maag bevinden alle 4 weefseltypen zich:
• Spierweefsel → kneden
• Lumen afgelijnd met epitheelweefsel
• Alles voorzien van bloed (bindweefsel)
• Zenuwen
Maken van histologische coupes:
• Specimen verzamelen en fixeren
• Inbedding in paraffine
• Snijden van 3-8µm dikke coupes met microtoom
• Ontwateren met ethanolbaden en ‘clearing’ met xyleen
• Contrasteren = kleuren met basische en/of zure kleurstoffen
3
, Epitheelweefsel
Bedekkend/dekepitheel:
• Avasculaire laag cellen die een barrièrre vormen en die in- en uitwendige oppervlakken
bedekken
• Niet rond bloedvaten, aders, slagaders
Klierephitheel:
• Structuren die van epitheelweefsel zijn afgeleid en producten afscheiden
• Endocrien en exocrien
Functies epitheelweefsel:
• Fysieke bescherming
• Reguleren doorlaatbaarheid → maakt diffusie doorheen cellen mogelijk
• Zintuigfunctie
• Gespecialiseerde klierproducten vormen
Kenmerken dekepitheel:
• Cellen liggen dicht opeengepakt
• Cellen met vrij (apicaal) oppervlak blootgesteld aan in-of uitwendig oppervlak
• Cellen verbonden aan basaalmembraan
• Bevat geen bloedvaten (=avasculair)
• Cellen worden voortdurend vervangen
(Tekening dia 21)
Oppervlakten van epitheel:
• Aan specifieke functies aangepast
4
Hoofdstuk 1: inleiding
Levende organismen:
• Leven wordt gekenmerkt door:
– Reactievermogen
– Groei en differentiatie
– Reproductie
– Metabolisme-en stofwisselingsprocessen
– (Beweging)
Anatomie en fysiologie:
• Op niveau van organisme, orgaanstelsel of orgaan:
– Anatomie= bouw
– Fysiologie= functie/werking
– Pathologie
– Genetica
• Op weefselniveau:
– Histologie/weefselleer
Organisatieniveaus:
• Bij anatomie en fysiologie worden weefsels, organen en orgaanstelsels bekeken
Orgaanstelsels:
• Huidlaag: thermoregulatie
• Beenderstelsel: beweging
• Spierstelsel
• Zenuwstelsel: prikkels geleiden
• Hormoonstelsel
• Hart-en bloedvatenstelsel
• Lymfestelsel
• Ademhalingsstelsel
• Spijsverteringsstelsel
• Urinaire stelsel
• Voortplantingsstelsel
→ Alle orgaanstelsels werken samen, de grenzen ertussen zijn niet absoluut
Homeostase:
• Homeostase= het vermogen om chemische en fysische parameters binnen nauwe
grenzen constant te houden onafhankelijk van variaties in de omgeving
• Behoudt stabiel inwendig milieu:
– Temperatuur
– Ionenconcentraties
– pH
– bloedsuikerspiegel
• Gebruikt voornamelijk negatieve feedbackmechanismen
1
, • Acidose= te zuur milieu
• Alkadose= te basisch milieu
→Niet goed voor werking
• Model terugkoppeling/negatieve feedback is een begrip in de regeltechniek en is
gebasseerd op dat van biologische systemen
• Regulering afhankelijk van:
– Receptor die gevoelig is voor bepaalde stimulus
– Controlecentrum dat regeling doet
– Effector die dezelfde stimulus beïnvloedt
– Homeostase → normale toestand verstoord → receptor →informatie beïnvloedt
controlecentrum →stuurt seintje naar effector → normale toestand hersteld
Negatieve en positieve terugkoppeling:
• Regeling door homeostase-negatieve feedback:
– Variaties buiten normale grenzen starten automatische corrigerende reactie
– Reactie doet de verstoring teniet
• Regeling door homeostase-positieve feedback:
– Stimulus produceert reactie die de stumulus versterkt
– Reactie voltooit snel een kritisch proces
– → vb. bloedstolling: schade maakt chemische stoffen vrij die bloedstolling in gang
zetten, stoffen zorgen voor reactie die zorgt voor de vorming van stolsel, er komen
meer stoffen vrij die het proces versnellen, bloeding wordt gestopt.
• Verstoring van de homeostase:
– Ziekten:
→Falen van regulering door homeostase
→ Symptomen treden op
→ Slecht functioneren van orgaanstelsel
→ Herstel mogelijk of niet mogelijk (dood)
→ Waar homeostatische systemen te kort schieten, funnctioneren orgaanstelsels niet meer
goed en ervaart de betrokkene symptomen van ziekte = pathologische toestand
• Fysiologiesche systemen werken samen om stabiel inwendig milieu in stand te houden →
controleren inwendige milieu en stellen het bij
Anatomische termen en topografie:
• Termen:
– Anterior = ventraal (ventre = buik) = voorzijde, buikzijde
– Posterior = dorsaal (dos= rug) = achterzijde, rugzijde
– Superior = Boven, op een hoger niveau (mens: in richting van hoofd)
– Inferior = Onder, op een lager niveau
– Lateraal = zijkant, buitenwaartse richting weg van lengteas van lichaam
– Mediaal = midden, in richtinv van de lengsteas van het lichaam
– Proximaal = dichtbij core, in rihcting van aanhechtingspunt
– Distaal (long distance) = ver weg van core, weg van aanhechtingspunt
– Craniaal (cranum = hoofd) = hoofd
– Caudaal (cauda = staart) = staart
– Oppervlakkig gelegen = bij, nabij of dicht bij buitenkant van lichaam
2
, – Diep gelegen = verder verwijderd van buitenkant van lichaam
• Anatomische doorsneden:
– Frontale/coronale doorsnede: scheid voor en achterkant
– Transversale/horizonale doorsnede: scheidt boven en onderkant van lichaam
– Sagittale doorsnede: scheidt linker- en rechterhelft, parallel aan lengteas
– Midsagittaal = doorsnede loopt door de middenlijn
Holten van de romp:
• Ventrale lichaamsholte is onderverdeeld in:
– Thorax = borstholte
– Abdomen = buikholte
– Pelvis = bekkenholte
• Beschermt tere organen
• Laat groei en beweging van organen toe
• Omringt:
– Ademhalingsorganen
– Hart-en bloedvaten
– Verteringsstelsel
Hoofdstuk 4: het weefselniveau
4 basale weefseltypen:
• Epitheelweefsel (bedekkingsweefsel, klierweefsel)
• Bindweefsel
• Spierweefsel
• Zenuwweefsel
Weefsels = groepen cellen en extracellulaire stoffen die een spicifieke, maar beperkte reeks functies
vervullen
→ Alle structueren in menselijke lichaam zijn opgebouwd uit verschillende combinaties van de 4
weefseltypen bv. aan binnenkant darm (lumen) bevindt zich epitheelweefsel
In maag bevinden alle 4 weefseltypen zich:
• Spierweefsel → kneden
• Lumen afgelijnd met epitheelweefsel
• Alles voorzien van bloed (bindweefsel)
• Zenuwen
Maken van histologische coupes:
• Specimen verzamelen en fixeren
• Inbedding in paraffine
• Snijden van 3-8µm dikke coupes met microtoom
• Ontwateren met ethanolbaden en ‘clearing’ met xyleen
• Contrasteren = kleuren met basische en/of zure kleurstoffen
3
, Epitheelweefsel
Bedekkend/dekepitheel:
• Avasculaire laag cellen die een barrièrre vormen en die in- en uitwendige oppervlakken
bedekken
• Niet rond bloedvaten, aders, slagaders
Klierephitheel:
• Structuren die van epitheelweefsel zijn afgeleid en producten afscheiden
• Endocrien en exocrien
Functies epitheelweefsel:
• Fysieke bescherming
• Reguleren doorlaatbaarheid → maakt diffusie doorheen cellen mogelijk
• Zintuigfunctie
• Gespecialiseerde klierproducten vormen
Kenmerken dekepitheel:
• Cellen liggen dicht opeengepakt
• Cellen met vrij (apicaal) oppervlak blootgesteld aan in-of uitwendig oppervlak
• Cellen verbonden aan basaalmembraan
• Bevat geen bloedvaten (=avasculair)
• Cellen worden voortdurend vervangen
(Tekening dia 21)
Oppervlakten van epitheel:
• Aan specifieke functies aangepast
4
