Klinische psychologie
Abnormaliteit: op bepaalde manier anders zijn en rekening houden met context (cultuur)
Inleiding in de klinische psychologie
Het aantal mensen dat ooit een psychische stoornis te maken krijgt is eerder klein
➔ onwaar, 42%
Psychische problemen zoals depressie kunnen door mensen uit verschillende culturen verschillend worden
beleefd
➔ waar. Bv depressie (westers: psychisch, oosters: somatisch)
Onderzoek toont aan dat mannen en vrouwen even vatbaar zijn voor het ontwikkelen van angststoornis en
depressie
➔ onwaar. Komt vaker voor bij vrouwen
1. DEFINIËRING
1.1. De term klinisch
subdiscipline: verschillende disciplines naast elkaar
klinische psychologie: tak van de psychologie die zich bezighoudt met de beschrijving,
oorzaken en behandeling van psychische stoornissen om het geestelijk welzijn te bevorderen
andere subdisciplines
- arbeids – en organisatie psychologie: mensen en werk
- school – en pedagogische psychologie: begeleiding van jongeren/ kinderen op school en
gezin
grootste groep: 50% (helft van de psychologen zijn klinisch)
verkeerde indruk: niet al deze mensen werken in kliniek, zijn bij verschillende sectoren van
geestelijke gezondheidszorg
1.2. Definitie
➔ Meer nadruk op wetenschappelijk karakter en meer aandacht op taken
afwijkend, slecht aangepast gedrag
Kern = psychische problemen en (klinische) stoornissen waar klinische psychologen zich op focussen
Wat met problemen op somatisch vlak?
- gezondheidsproblemen = klinische psychologie: want we zien dit bij somatische klachten dat
psychische factoren hier ook een grote rol bij spelen (als je positief in het leven staat heb je
minder last van fysieke problemen)
- gezondheidsproblemen = gezondheidspsychologie: als je problemen hebt is het logisch dat je
u minder goed voelt. ‘fout’ om hier op in te zetten
➔ beide visies bestaan naast elkaar
1
,Hoge gezondheidsraad:
wetenschappelijk orgaan om de gezondheid te verbeteren
De autonome ontwikkeling en toepassing van theorieën, methoden en technieken van de
psychologie als wetenschap in de bevordering van de gezondheid, de screening, psychologische
diagnose en assessment van gezondheidsproblemen en de preventie van en interventie bij deze
problemen bij mensen (vaardigheden en competenties opgesomd die een psycholoog moet hebben)
Handboek:
De tak van de psychologie die zich bezighoudt met de beschrijving, de oorzaken en de behandeling
van psychische stoornissen om het geestelijk welzijn te bevorderen -> levenskwaliteit zou men
moeten verbeteren (behandeling en diagnose= ons doel)
Probleem:
Met welk afwijkend gedrag houden we ons bezig?
- Psychische problemen en stoornissen zet men op een continuüm
- Mensen die stoornis kunnen ontwikkelen
- Psychische stoornis= moet worden vastgesteld
- Complex= verschillende stoornissen of in grote mate aanwezig
- Chronisch= niet meer te genezen maar wel stabiel proberen te krijgen
- Eenvoudige kant: PC kan hier zelfstandig aan werken MAAR bij psychische stoornissen:
samenwerken met klinisch psycholoog of psychiater
- Opdeling is niet altijd duidelijk te maken
2. NORMAAL – ABNORMAAL
Belangrijk stuk! Vaak vragen uit (bv een casus ‘is hier sprake van afwijkend gedrag, is hier
nood aan begeleiding’)
2.1. Onderscheid
Wat is afwijkend?
- 3 gevalsbeschrijvingen
- terrein van de psychopathologie
- wie komt ermee in aanraking?
Cijfers vanuit NL
- wanneer is iets afwijkend?
• opsomming van symptomen: ziektetekens van stoornis (signalen/kenmerken die er
zijn, gedragingen die men stelt/ emoties die er zijn) -> al deze symptomen samen=
syndroom
• diagnostische criteria: allerlei symptomen die aan bepaalde voorwaarden moeten
doen om te kunnen spreken van een stoornis (mag ook niet voorkomen als het als
gevolg is van bepaalde medicatie)
2
,Nevid: 6 factoren
Als je moet beslissen of iemand begeleiding nodig heeft, dan kan je deze criteria te gebruiken MAAR je moet niet alle 6
hebben om te kunnen spreken van afwijkend gedrag! Meestal wel een combinatie.
➔ onderscheid maken aan de hand van deze factoren
1. uitzonderlijk: opvallend hoe uitzonderlijk is dit patroon (bv: dingen horen of zien die je er niet
en onconventioneel zijn= redelijk uitzonderlijk). Soms is er iets uitzonderlijk zonder een
gedrag pathologie (‘uitzonderlijk goed zijn in een sport’)
2. sociaal afwijkend: het belangrijk= gaat niet over sociaal isolement. Gaat om gedrag dat
overtreden van morele iemand stelt of dat dit het overtreden is van morele normen die gelden
normen binnen een bepaalde maatschappij (bv homoseksualiteit is niet
toegestaan binnen bepaalde culturen/ extreme vorm van paranoïde is
bij ons storend bij andere culturen is dit juist handig om over alles
dubbel te denken).
3. foute onze zintuigen zorgen voor een accuraat beeld (gebeurd tegenover
perceptie/interpretatie: iedereen vrij gelijkend), als dit anders loopt bij iemand (bv wanen,
irrationeel/onbegrijpelijk overtuigingen… die niet meer gelinkt zijn aan de realiteit). Iemand
gedrag hoort of ziet dingen die er niet zijn (hallucinaties).
4. aanzienlijk emotioneel belangrijk criterium. Voelen zich niet goed en kunnen niet goed meer
lijden functioneren. Persoonlijk lijden als gevolg van problematische emoties
zoals angst en depressie. (niet per se heftige emoties, tenzij ze lang na
de aanleiding van de emoties nog hevig aanwezig zijn)
5. ongepast of gedrag die mensen stellen waardoor we ons ongemakkelijk voelen of
contraproductief gedrag die er voor zorgen dat ze zelf niet productief meer kunnen zijn (bv:
alcohol gebruik, heel de nacht bezig zijn= niet aandachtig meer kunnen
zijn…). Gedrag dat onprettige gevoelens oproept (= beperkt ons in ons
vermogen om bepaalde rollen te vervullen of ons vermogen om aan de
omgeving te kunnen aanpassen) Het gedrag dat de persoon stelt is niet
per se nuttig maar belemmert iemand in zijn of haar functioneren (bv
overmatig douchen omdat die zich heel de tijd vies voelt)
6. gevaarlijk gedrag als je gevaarlijk wordt voor jezelf of voor anderen. (suïcide, agressie tov
anderen…). Sociale context is ook belangrijk
Casus:
wat wijst op een abnormaal patroon:
- zelfmoordgedachten
- eetlust
- medicatie
- isolement
- overal moeite voor
doen
- alles is een opgave
3
, 2.2. Definitie psychische stoornis
Het gaat altijd om een combinatie van factoren, waarbij…
1. veroorzaakt lijden
zien we niet altijd bij persoon zelf, maar ook in de omgeving
2. tast functioneren aan
kan niet goed functioneren op vlak van sociaal, school, werk…
3. risico op dood, pijn, verlies vrijheid (opname of ontoerekeningsvatbaar…)
- DSM-5-
Een psychische stoornis is een syndroom, gekenmerkt door klinisch significante symptomen op het
gebied van cognitieve functies, de emotieregulatie en het gedrag van een persoon, dat een uiting is
van een disfuncties in psychologische, biologische of ontwikkelingsprocessen die ten grondslag liggen
aan het psychisch functioneren.
Ze gaan gepaard met een significant lijdensdruk en beperkingen in het functioneren
➔ minder goed werken van bepaalde processen
Uitsluitende omstandigheden
in deze omstandigheden niet laten opnemen
1. een te verwachten en cultureel aanvaarde reactie op een bepaalde gebeurtenis
bv: iemand is in rouw
2. langdurig deviant gedrag van politieke, religieuze of seksuele minderheden
bv: mensen die protesteren, mensen die inbreken om dieren te bevrijden…
3. uitvloeisel van conflict tussen individu en maatschappij
bv: kunstenaar die oren afsneed= is als protest/ kunst, kluizenaar leven (bewuste keuze om
af te scheiden van maatschappij)
Culturele aspecten van afwijkend gedrag
- Abnormaal gedrag en psychische stoornissen kunnen in verschillende culturen anders geuit
worden.
o bv. angst in Westerse (constant piekeren) versus Afrikaanse cultuur (angst om niet te
kunnen voort planten/ boze geesten)
- Mogelijks andere termen voor of andere invulling (symptomen) van psychische stoornissen
o bv. depressie in Westerse (laag gevoel eigenwaarde, neerslachtig voelen…) versus
Oosterse cultuur (somatische, lichamelijke manier geuit)
- Symptomen zijn soms erg gelijkend, ondanks culturele verschillen.
o Schizofrenie
Belangrijk oog te hebben voor deze culturele verschillen
Eigen westerse opvatting niet opleggen bij mensen van andere culturen
4
Abnormaliteit: op bepaalde manier anders zijn en rekening houden met context (cultuur)
Inleiding in de klinische psychologie
Het aantal mensen dat ooit een psychische stoornis te maken krijgt is eerder klein
➔ onwaar, 42%
Psychische problemen zoals depressie kunnen door mensen uit verschillende culturen verschillend worden
beleefd
➔ waar. Bv depressie (westers: psychisch, oosters: somatisch)
Onderzoek toont aan dat mannen en vrouwen even vatbaar zijn voor het ontwikkelen van angststoornis en
depressie
➔ onwaar. Komt vaker voor bij vrouwen
1. DEFINIËRING
1.1. De term klinisch
subdiscipline: verschillende disciplines naast elkaar
klinische psychologie: tak van de psychologie die zich bezighoudt met de beschrijving,
oorzaken en behandeling van psychische stoornissen om het geestelijk welzijn te bevorderen
andere subdisciplines
- arbeids – en organisatie psychologie: mensen en werk
- school – en pedagogische psychologie: begeleiding van jongeren/ kinderen op school en
gezin
grootste groep: 50% (helft van de psychologen zijn klinisch)
verkeerde indruk: niet al deze mensen werken in kliniek, zijn bij verschillende sectoren van
geestelijke gezondheidszorg
1.2. Definitie
➔ Meer nadruk op wetenschappelijk karakter en meer aandacht op taken
afwijkend, slecht aangepast gedrag
Kern = psychische problemen en (klinische) stoornissen waar klinische psychologen zich op focussen
Wat met problemen op somatisch vlak?
- gezondheidsproblemen = klinische psychologie: want we zien dit bij somatische klachten dat
psychische factoren hier ook een grote rol bij spelen (als je positief in het leven staat heb je
minder last van fysieke problemen)
- gezondheidsproblemen = gezondheidspsychologie: als je problemen hebt is het logisch dat je
u minder goed voelt. ‘fout’ om hier op in te zetten
➔ beide visies bestaan naast elkaar
1
,Hoge gezondheidsraad:
wetenschappelijk orgaan om de gezondheid te verbeteren
De autonome ontwikkeling en toepassing van theorieën, methoden en technieken van de
psychologie als wetenschap in de bevordering van de gezondheid, de screening, psychologische
diagnose en assessment van gezondheidsproblemen en de preventie van en interventie bij deze
problemen bij mensen (vaardigheden en competenties opgesomd die een psycholoog moet hebben)
Handboek:
De tak van de psychologie die zich bezighoudt met de beschrijving, de oorzaken en de behandeling
van psychische stoornissen om het geestelijk welzijn te bevorderen -> levenskwaliteit zou men
moeten verbeteren (behandeling en diagnose= ons doel)
Probleem:
Met welk afwijkend gedrag houden we ons bezig?
- Psychische problemen en stoornissen zet men op een continuüm
- Mensen die stoornis kunnen ontwikkelen
- Psychische stoornis= moet worden vastgesteld
- Complex= verschillende stoornissen of in grote mate aanwezig
- Chronisch= niet meer te genezen maar wel stabiel proberen te krijgen
- Eenvoudige kant: PC kan hier zelfstandig aan werken MAAR bij psychische stoornissen:
samenwerken met klinisch psycholoog of psychiater
- Opdeling is niet altijd duidelijk te maken
2. NORMAAL – ABNORMAAL
Belangrijk stuk! Vaak vragen uit (bv een casus ‘is hier sprake van afwijkend gedrag, is hier
nood aan begeleiding’)
2.1. Onderscheid
Wat is afwijkend?
- 3 gevalsbeschrijvingen
- terrein van de psychopathologie
- wie komt ermee in aanraking?
Cijfers vanuit NL
- wanneer is iets afwijkend?
• opsomming van symptomen: ziektetekens van stoornis (signalen/kenmerken die er
zijn, gedragingen die men stelt/ emoties die er zijn) -> al deze symptomen samen=
syndroom
• diagnostische criteria: allerlei symptomen die aan bepaalde voorwaarden moeten
doen om te kunnen spreken van een stoornis (mag ook niet voorkomen als het als
gevolg is van bepaalde medicatie)
2
,Nevid: 6 factoren
Als je moet beslissen of iemand begeleiding nodig heeft, dan kan je deze criteria te gebruiken MAAR je moet niet alle 6
hebben om te kunnen spreken van afwijkend gedrag! Meestal wel een combinatie.
➔ onderscheid maken aan de hand van deze factoren
1. uitzonderlijk: opvallend hoe uitzonderlijk is dit patroon (bv: dingen horen of zien die je er niet
en onconventioneel zijn= redelijk uitzonderlijk). Soms is er iets uitzonderlijk zonder een
gedrag pathologie (‘uitzonderlijk goed zijn in een sport’)
2. sociaal afwijkend: het belangrijk= gaat niet over sociaal isolement. Gaat om gedrag dat
overtreden van morele iemand stelt of dat dit het overtreden is van morele normen die gelden
normen binnen een bepaalde maatschappij (bv homoseksualiteit is niet
toegestaan binnen bepaalde culturen/ extreme vorm van paranoïde is
bij ons storend bij andere culturen is dit juist handig om over alles
dubbel te denken).
3. foute onze zintuigen zorgen voor een accuraat beeld (gebeurd tegenover
perceptie/interpretatie: iedereen vrij gelijkend), als dit anders loopt bij iemand (bv wanen,
irrationeel/onbegrijpelijk overtuigingen… die niet meer gelinkt zijn aan de realiteit). Iemand
gedrag hoort of ziet dingen die er niet zijn (hallucinaties).
4. aanzienlijk emotioneel belangrijk criterium. Voelen zich niet goed en kunnen niet goed meer
lijden functioneren. Persoonlijk lijden als gevolg van problematische emoties
zoals angst en depressie. (niet per se heftige emoties, tenzij ze lang na
de aanleiding van de emoties nog hevig aanwezig zijn)
5. ongepast of gedrag die mensen stellen waardoor we ons ongemakkelijk voelen of
contraproductief gedrag die er voor zorgen dat ze zelf niet productief meer kunnen zijn (bv:
alcohol gebruik, heel de nacht bezig zijn= niet aandachtig meer kunnen
zijn…). Gedrag dat onprettige gevoelens oproept (= beperkt ons in ons
vermogen om bepaalde rollen te vervullen of ons vermogen om aan de
omgeving te kunnen aanpassen) Het gedrag dat de persoon stelt is niet
per se nuttig maar belemmert iemand in zijn of haar functioneren (bv
overmatig douchen omdat die zich heel de tijd vies voelt)
6. gevaarlijk gedrag als je gevaarlijk wordt voor jezelf of voor anderen. (suïcide, agressie tov
anderen…). Sociale context is ook belangrijk
Casus:
wat wijst op een abnormaal patroon:
- zelfmoordgedachten
- eetlust
- medicatie
- isolement
- overal moeite voor
doen
- alles is een opgave
3
, 2.2. Definitie psychische stoornis
Het gaat altijd om een combinatie van factoren, waarbij…
1. veroorzaakt lijden
zien we niet altijd bij persoon zelf, maar ook in de omgeving
2. tast functioneren aan
kan niet goed functioneren op vlak van sociaal, school, werk…
3. risico op dood, pijn, verlies vrijheid (opname of ontoerekeningsvatbaar…)
- DSM-5-
Een psychische stoornis is een syndroom, gekenmerkt door klinisch significante symptomen op het
gebied van cognitieve functies, de emotieregulatie en het gedrag van een persoon, dat een uiting is
van een disfuncties in psychologische, biologische of ontwikkelingsprocessen die ten grondslag liggen
aan het psychisch functioneren.
Ze gaan gepaard met een significant lijdensdruk en beperkingen in het functioneren
➔ minder goed werken van bepaalde processen
Uitsluitende omstandigheden
in deze omstandigheden niet laten opnemen
1. een te verwachten en cultureel aanvaarde reactie op een bepaalde gebeurtenis
bv: iemand is in rouw
2. langdurig deviant gedrag van politieke, religieuze of seksuele minderheden
bv: mensen die protesteren, mensen die inbreken om dieren te bevrijden…
3. uitvloeisel van conflict tussen individu en maatschappij
bv: kunstenaar die oren afsneed= is als protest/ kunst, kluizenaar leven (bewuste keuze om
af te scheiden van maatschappij)
Culturele aspecten van afwijkend gedrag
- Abnormaal gedrag en psychische stoornissen kunnen in verschillende culturen anders geuit
worden.
o bv. angst in Westerse (constant piekeren) versus Afrikaanse cultuur (angst om niet te
kunnen voort planten/ boze geesten)
- Mogelijks andere termen voor of andere invulling (symptomen) van psychische stoornissen
o bv. depressie in Westerse (laag gevoel eigenwaarde, neerslachtig voelen…) versus
Oosterse cultuur (somatische, lichamelijke manier geuit)
- Symptomen zijn soms erg gelijkend, ondanks culturele verschillen.
o Schizofrenie
Belangrijk oog te hebben voor deze culturele verschillen
Eigen westerse opvatting niet opleggen bij mensen van andere culturen
4
