Werk en welzijn
Werkgeluk
Namen: Marx, Jahoda
Cijfers: trends en de specifieke %'s van tevredenheid, werkplezier, actief engagement en zinvolheid (dus de
antwoorden op de vragen gelijkaardig aan de vragen die jullie beantwoordden rond studiegeluk)
1. GESCHIEDENIS VAN WERKGELUK (DE PRINS, 2021)
Werk was nooit gericht om gelukkig te zijn
➔ je doet dit voor iemand anders
Vroeger voor heersers: leenheren, bazen, mensen die touwtjes in handen hadden… => deden dit
voor de baas en kregen hier weinig voor
1.1 Prehistorie
Jager-verzamelaars die rondtrekken
Verzamelen eten op de plek waar we dingen nodig hadden: geen sprake van werk, je deed
dingen in groep om te overleven (‘ik heb honger, ik jaag’)
Werk = leven
➔ Niet opdelen vn hobby’s of werken
Alles delen
➔ je deelt alles waar je voor jaagt (nu: mijn loon, ik deel wat ik zelf wil)
Geen verwachting van geluk
➔ niet van ‘ik moet dit doen om gelukkig te zijn’, verwachting was om te overleven
Gewoon doen
1.2 Landbouwrevolutie
Sedentair + domesticeren, opslag voor winter…
Ergens blijven wonen, beesten vangen en domesticeren (trainen, bij ons houden… niet meer
op moeten jagen), opslag onder de grond zodat je in winter kan opeten
Meer opbrengst & voedseloverschotten
Gevolg: succes voor biologisch overleven: enorme bevolkingstoename (je moet alles afstemmen op
grootte van groep. = familie, dorp… kan uitbreiden)
Hoewel… QOL daalt
➔ uw quality of life neemt af= bij skeletten waren die volledig versleten (gewrichten op) door
minder medische zorg en enorm werken om te kunnen overleven
1
,Psychologische nederlaag
➔ Angst en onzekerheid over het weer, oogst…
➔ Moeten, plannen, hopen, werken…= nadenken om te overleven (opsplitsing van ‘doe jij dit
en ik dit’)
Werk = straf of vernedering Betere systemen, ploegen…
• werk en geluk worden gescheiden Werk werd meer gezien als vernedering of straf:
• wel geluk: buiten werken, oogst kasteelheer/ jonkvrouw/… werken niet, die
zien groeien, planten en dieren konden zich permitteren om anderen voor hen te
verzorgen laten werken en degene die moesten werken dat
werd als vernedering gezien
Aristoteles: ‘als je moet werken dan kan je niet
gelukkig zijn’
Morele en religieuze geboden
als je lui bent dan ben je slecht bezig. Dit zie je in op opvoeding ook
soms.
1.3 Steden en ambachten
➔ Minder mensen nodig om iets te bereiken. In steden zoeken naar werk (industrialisatie)
Naar de stad
- Gilden : vereniging rond bakkers, ijzer smeden…
- Werken voor geld blijft een vorm van straf of slavernij: grote baas werkt niet
- Waarschijnlijk wel vorm van trots, tevredenheid, bestaanszekerheid: begint er nu ook in te
sluipen
Karl Marx (19e E)
Verlichtingsfilosoof: uit werk waardigheid en geluk halen
Je kan uit werk geluk halen -> 1e keer dat dit wordt gezegd
Wel voorwaarden voor nodig
Randvoorwaarden:
- Goede arbeidsomstandigheden: veilig, aangename omstandigheden…
- Eerlijk loon
- Afwisselend werk: Niet jarenlang hetzelfde, uitgedaagd worden…
- Werk dat betekenis heeft doordat ze het leed van anderen verzacht of hun genot vergroot:
Link tussen werknemer en waarom je het doet
➔ Hoop op gelukkig werkleven sijpelt door
2
, 1.4 Industriële revolutie (1800-1920)
Opdeling in kleine stapjes, iedereen is radartje in groot Stoommachines, aan band werken…
geheel heel snel dingen kunnen bereiken
- Eindproduct niet zichtbaar ➔ persoon A doet iets, persoon
- Weinig ambachtelijke kennis of vaardigheden, B doet vervolg… uiteindelijk
saai, repetitief, gespecialiseerd, hoge tijdsdruk kom je tot 1 geheel (wat niet
iedereen kan betalen)
➔ niet heel gelukkig: doen heel
6 op 7, shiften van 10 à 14u, geen vakantie de tijd hetzelfde en kennen
- Privé bestaat dus niet (zondag = kerk) vaak het eindresultaat niet
of konden het niet betalen
Gevaarlijke omstandigheden ➔ als je dit niet snel genoeg
deed= buitengesmeten
1.5 Tijdperk van tevredenheid (1950-1995)
Na WO II
Welvaardstaat
Tijdperk van tevredenheid: redelijk stabiel in wereld, gevoel van vrijheid… (compensatie als
je een keer niet kon werken= we zorgen voor elkaar)
Veiliger, minder werkuren, vakanties, hogere lonen
Minder arbeid aan band, diensten aanbieden aan anderen (PC, leerkrachten, taxi’s…=
diensten, geen fysieke arbeid)
Als je stopte met je werk, je moest thuis niet perse gaan werken
Diensteneconomie vanaf ‘70
Werk én privé gescheiden van elkaar (thuis was het werk afgelopen) -> geen laptop/ computer voor
mails
Hoge tevredenheid op werk (MARX: werk maakt tevreden)
Werk is LABOR (inspanning)
Nu ook: Werk is OPUS (uitdaging & zelfverwezenlijking)
Latente deprivatie model (Marie Jahoda - 1982)
- structuur in tijd
- opportuniteiten tot sociaal contact
- gedeeld doel, bijdrage tot de gemeenschap
- sociale identiteit (hoe je naar jezelf kijkt) / sociale status (hoe anderen
naar je kijken)
- zelfrealisatie, betekenisvolle activiteiten
- Inkomen en andere materiële voordelen (manifest)
3
, Grote fabriek in Duitsland dat failliet gingen
➔ veel families werden werkloos
Onderzoek naar die mensen en ontwikkelde model: 2 pijlers die zorgen dat je werk graag doet:
manifeste functie (geld, iets dat je materieel hebt, auto’s…)
Mensen werden ongelukkiger dan ze dacht. Geld was niet enige belangrijke -> latente functies
(lag niet meteen op het oppervlak zoals: een doel hebben, sociale contacten= zelden een job dat
je alleen uitvoert, structuur en tijd, bijdrage gemeenschap= ik draag mijn steentje bij, sociale
identiteit= bv ‘wat studeer je’, zelfrealisatie= het gevoel dat je uzelf kan ontwikkelen, wat wil je
bereiken…)
Werk als eigenaardig medicijn (Achterhuis, 1984)
ziek worden van te gaan werken (gevaarlijk), maar ook als je niet gaat werken (je mist die
latente functies)
Tegenkanting bij latente deprivatiemodel:
➔ je hebt niet altijd de latente zaken: model is te positief
– werk is geen conditio sine qua non voor een goede (mentale) gezondheid
– niet alle werk is fijn of goed: stress, overbelasting, onzekerheid, stigma…
Bandarbeider in ploegensysteem kan ongelukkiger zijn dan de werkloze, maar meestal niet:
– Maar toch: Levenstevredenheid ongewild werkloos <> werkend: 4,9/10 <> 6,6/10 (20%
hoger!) Maar we bekijken wel de algemene noemer: algemeen gezien zijn mensen die
werken gelukkiger dan de mensen die ongewild werkloos zijn
– Angst, woede, onmacht wordt 30% vaker gerapporteerd door werklozen
Als je thuis bent en minder sociale contacten hebt of minder een doel hebt, dan komen die
emoties van angst enz ook naar boven (sterker dan mensen met werk)
Voordeel van werkgeluk voor bedrijf en individu
- Blijven gemiddeld 2j langer bij bedrijf
- Minder absenteïsme
- Broaden-and-build effect (Fredrickson, 2001)
• productiever en creatiever, breder blikveld/gedachten, meer oplossingen, beter
samenwerken: Sta je meer open voor nieuwe dingen, meer inspiratie op doen. Daar krijg je
ook meer positieve emoties van: je vindt het fijn, je krijgt nieuwe ideeën…
opbouw van mentale reserve/veerkracht voor mindere momenten: als je presteert op geluk
bij de mensen dan kan je ook eens een mindere periode hebben als bedrijf
• Gelukkiger zijn op het werk kan dus een positieve ‘loop’ creëren
- Emotional spill-over (rechtstreeks effect)
Negatieve emoties op werk, neem je mee naar huis… positiever voor maatschappij als
mensen positiever zijn (bv minder verkeersongelukken)
4
Werkgeluk
Namen: Marx, Jahoda
Cijfers: trends en de specifieke %'s van tevredenheid, werkplezier, actief engagement en zinvolheid (dus de
antwoorden op de vragen gelijkaardig aan de vragen die jullie beantwoordden rond studiegeluk)
1. GESCHIEDENIS VAN WERKGELUK (DE PRINS, 2021)
Werk was nooit gericht om gelukkig te zijn
➔ je doet dit voor iemand anders
Vroeger voor heersers: leenheren, bazen, mensen die touwtjes in handen hadden… => deden dit
voor de baas en kregen hier weinig voor
1.1 Prehistorie
Jager-verzamelaars die rondtrekken
Verzamelen eten op de plek waar we dingen nodig hadden: geen sprake van werk, je deed
dingen in groep om te overleven (‘ik heb honger, ik jaag’)
Werk = leven
➔ Niet opdelen vn hobby’s of werken
Alles delen
➔ je deelt alles waar je voor jaagt (nu: mijn loon, ik deel wat ik zelf wil)
Geen verwachting van geluk
➔ niet van ‘ik moet dit doen om gelukkig te zijn’, verwachting was om te overleven
Gewoon doen
1.2 Landbouwrevolutie
Sedentair + domesticeren, opslag voor winter…
Ergens blijven wonen, beesten vangen en domesticeren (trainen, bij ons houden… niet meer
op moeten jagen), opslag onder de grond zodat je in winter kan opeten
Meer opbrengst & voedseloverschotten
Gevolg: succes voor biologisch overleven: enorme bevolkingstoename (je moet alles afstemmen op
grootte van groep. = familie, dorp… kan uitbreiden)
Hoewel… QOL daalt
➔ uw quality of life neemt af= bij skeletten waren die volledig versleten (gewrichten op) door
minder medische zorg en enorm werken om te kunnen overleven
1
,Psychologische nederlaag
➔ Angst en onzekerheid over het weer, oogst…
➔ Moeten, plannen, hopen, werken…= nadenken om te overleven (opsplitsing van ‘doe jij dit
en ik dit’)
Werk = straf of vernedering Betere systemen, ploegen…
• werk en geluk worden gescheiden Werk werd meer gezien als vernedering of straf:
• wel geluk: buiten werken, oogst kasteelheer/ jonkvrouw/… werken niet, die
zien groeien, planten en dieren konden zich permitteren om anderen voor hen te
verzorgen laten werken en degene die moesten werken dat
werd als vernedering gezien
Aristoteles: ‘als je moet werken dan kan je niet
gelukkig zijn’
Morele en religieuze geboden
als je lui bent dan ben je slecht bezig. Dit zie je in op opvoeding ook
soms.
1.3 Steden en ambachten
➔ Minder mensen nodig om iets te bereiken. In steden zoeken naar werk (industrialisatie)
Naar de stad
- Gilden : vereniging rond bakkers, ijzer smeden…
- Werken voor geld blijft een vorm van straf of slavernij: grote baas werkt niet
- Waarschijnlijk wel vorm van trots, tevredenheid, bestaanszekerheid: begint er nu ook in te
sluipen
Karl Marx (19e E)
Verlichtingsfilosoof: uit werk waardigheid en geluk halen
Je kan uit werk geluk halen -> 1e keer dat dit wordt gezegd
Wel voorwaarden voor nodig
Randvoorwaarden:
- Goede arbeidsomstandigheden: veilig, aangename omstandigheden…
- Eerlijk loon
- Afwisselend werk: Niet jarenlang hetzelfde, uitgedaagd worden…
- Werk dat betekenis heeft doordat ze het leed van anderen verzacht of hun genot vergroot:
Link tussen werknemer en waarom je het doet
➔ Hoop op gelukkig werkleven sijpelt door
2
, 1.4 Industriële revolutie (1800-1920)
Opdeling in kleine stapjes, iedereen is radartje in groot Stoommachines, aan band werken…
geheel heel snel dingen kunnen bereiken
- Eindproduct niet zichtbaar ➔ persoon A doet iets, persoon
- Weinig ambachtelijke kennis of vaardigheden, B doet vervolg… uiteindelijk
saai, repetitief, gespecialiseerd, hoge tijdsdruk kom je tot 1 geheel (wat niet
iedereen kan betalen)
➔ niet heel gelukkig: doen heel
6 op 7, shiften van 10 à 14u, geen vakantie de tijd hetzelfde en kennen
- Privé bestaat dus niet (zondag = kerk) vaak het eindresultaat niet
of konden het niet betalen
Gevaarlijke omstandigheden ➔ als je dit niet snel genoeg
deed= buitengesmeten
1.5 Tijdperk van tevredenheid (1950-1995)
Na WO II
Welvaardstaat
Tijdperk van tevredenheid: redelijk stabiel in wereld, gevoel van vrijheid… (compensatie als
je een keer niet kon werken= we zorgen voor elkaar)
Veiliger, minder werkuren, vakanties, hogere lonen
Minder arbeid aan band, diensten aanbieden aan anderen (PC, leerkrachten, taxi’s…=
diensten, geen fysieke arbeid)
Als je stopte met je werk, je moest thuis niet perse gaan werken
Diensteneconomie vanaf ‘70
Werk én privé gescheiden van elkaar (thuis was het werk afgelopen) -> geen laptop/ computer voor
mails
Hoge tevredenheid op werk (MARX: werk maakt tevreden)
Werk is LABOR (inspanning)
Nu ook: Werk is OPUS (uitdaging & zelfverwezenlijking)
Latente deprivatie model (Marie Jahoda - 1982)
- structuur in tijd
- opportuniteiten tot sociaal contact
- gedeeld doel, bijdrage tot de gemeenschap
- sociale identiteit (hoe je naar jezelf kijkt) / sociale status (hoe anderen
naar je kijken)
- zelfrealisatie, betekenisvolle activiteiten
- Inkomen en andere materiële voordelen (manifest)
3
, Grote fabriek in Duitsland dat failliet gingen
➔ veel families werden werkloos
Onderzoek naar die mensen en ontwikkelde model: 2 pijlers die zorgen dat je werk graag doet:
manifeste functie (geld, iets dat je materieel hebt, auto’s…)
Mensen werden ongelukkiger dan ze dacht. Geld was niet enige belangrijke -> latente functies
(lag niet meteen op het oppervlak zoals: een doel hebben, sociale contacten= zelden een job dat
je alleen uitvoert, structuur en tijd, bijdrage gemeenschap= ik draag mijn steentje bij, sociale
identiteit= bv ‘wat studeer je’, zelfrealisatie= het gevoel dat je uzelf kan ontwikkelen, wat wil je
bereiken…)
Werk als eigenaardig medicijn (Achterhuis, 1984)
ziek worden van te gaan werken (gevaarlijk), maar ook als je niet gaat werken (je mist die
latente functies)
Tegenkanting bij latente deprivatiemodel:
➔ je hebt niet altijd de latente zaken: model is te positief
– werk is geen conditio sine qua non voor een goede (mentale) gezondheid
– niet alle werk is fijn of goed: stress, overbelasting, onzekerheid, stigma…
Bandarbeider in ploegensysteem kan ongelukkiger zijn dan de werkloze, maar meestal niet:
– Maar toch: Levenstevredenheid ongewild werkloos <> werkend: 4,9/10 <> 6,6/10 (20%
hoger!) Maar we bekijken wel de algemene noemer: algemeen gezien zijn mensen die
werken gelukkiger dan de mensen die ongewild werkloos zijn
– Angst, woede, onmacht wordt 30% vaker gerapporteerd door werklozen
Als je thuis bent en minder sociale contacten hebt of minder een doel hebt, dan komen die
emoties van angst enz ook naar boven (sterker dan mensen met werk)
Voordeel van werkgeluk voor bedrijf en individu
- Blijven gemiddeld 2j langer bij bedrijf
- Minder absenteïsme
- Broaden-and-build effect (Fredrickson, 2001)
• productiever en creatiever, breder blikveld/gedachten, meer oplossingen, beter
samenwerken: Sta je meer open voor nieuwe dingen, meer inspiratie op doen. Daar krijg je
ook meer positieve emoties van: je vindt het fijn, je krijgt nieuwe ideeën…
opbouw van mentale reserve/veerkracht voor mindere momenten: als je presteert op geluk
bij de mensen dan kan je ook eens een mindere periode hebben als bedrijf
• Gelukkiger zijn op het werk kan dus een positieve ‘loop’ creëren
- Emotional spill-over (rechtstreeks effect)
Negatieve emoties op werk, neem je mee naar huis… positiever voor maatschappij als
mensen positiever zijn (bv minder verkeersongelukken)
4
