PERSOONLIJKHEIDSPSYCHOLOGIE
Inhoudsopgave
zelfbeeld en zelfwaardering........................................................................................................................... 4
wat is zelfbeeld.....................................................................................................................................................4
veel gerelateerde begrippen.................................................................................................................................4
zelfhandhaving..................................................................................................................................................5
theoretisch kader – persoonsmodel......................................................................................................................5
6 BEELDEN/ CONSTRUCTIES VAN ONS ZELF: BASISSTRUCTUUR......................................................................6
IN DE PRAKTIJK..................................................................................................................................................6
informatiebronnen bij de opbouw van ons zelfbeeld...........................................................................................6
ontwikkeling van ZB en ZW...................................................................................................................................7
ontwikkeling 2 – babytijd..................................................................................................................................7
ontwikkeling 3...................................................................................................................................................7
ontwikkeling 4...................................................................................................................................................7
ontwikkeling 5...................................................................................................................................................8
zelfwaardering uitgediept: model harter.............................................................................................................8
zelfwaardering theoretisch – verschillende visies............................................................................................8
zelfwaarderingsmodel van harter.....................................................................................................................8
Meetinstrumenten............................................................................................................................................9
zelfbeeldversterkende technieken...................................................................................................................9
behoefte aan zelfwaardering............................................................................................................................9
mechanismen van zelfverheerlijking..............................................................................................................10
zelfpresentatie....................................................................................................................................................12
persoonlijkheid............................................................................................................................................ 13
persoonlijkheid....................................................................................................................................................13
onderscheid begrippen (zie dia 9 pwp)...............................................................................................................14
karkater...............................................................................................................................................................14
geschiedenis........................................................................................................................................................14
wanneer is de eerste persoonlijkheidspsychologie ontstaan.........................................................................14
waardoor is de persoonlijkheidspsychologie beïnvloed.................................................................................15
vraagstukken...................................................................................................................................................16
ideografische en nomothetische benaderingen.................................................................................................16
meten van persoonlijkheidskenmerken..............................................................................................................17
psychometrische methode.............................................................................................................................17
factoranalytische methode.............................................................................................................................17
big five.................................................................................................................................................................18
de vijf persoonlijkheidsdimensies...................................................................................................................18
geschiedenis van deze 5 begrippen................................................................................................................19
de “lexicale hypothese”..................................................................................................................................19
, Relevantie.......................................................................................................................................................20
meetinstrumenten..............................................................................................................................................20
persoonlijkheid van kinderen..............................................................................................................................20
emoties en emotionele intelligentie............................................................................................................. 21
definiëring en omkadering van het begrip emotie.............................................................................................21
emoties: de reactie van een heel systeem.....................................................................................................21
definitie...........................................................................................................................................................22
Eigenschappen van emotie.............................................................................................................................22
Onderscheid van begrippen............................................................................................................................22
waar dienen emoties voor..............................................................................................................................24
primaire en secundaire emoties.....................................................................................................................24
emoties als cultuurgebonden of aangeboren.....................................................................................................25
onderzoek van Paul Ekman.............................................................................................................................25
uitingsregels van emotie.................................................................................................................................26
kan men leugenaars ontmakseren.................................................................................................................26
theorieën over het tot stand komen van emoties..............................................................................................27
james- lange theorie.......................................................................................................................................27
cannon-bard theorie.......................................................................................................................................28
schachter en singer (2-factorentheorie).........................................................................................................29
theorie van Ledoux.........................................................................................................................................29
componentiële emotietheorie........................................................................................................................29
conclusie emotietheorieën.............................................................................................................................30
emotionele intelligentie......................................................................................................................................30
kennis van eigen emotie.................................................................................................................................30
het reguleren van emotie...............................................................................................................................30
zelfmotivatie...................................................................................................................................................30
het onderkennen van andermans emotie......................................................................................................31
het omgaan met relaties.................................................................................................................................31
Stress, burn out en coping............................................................................................................................ 32
wat is stress........................................................................................................................................................32
professioneel fucntioneren.................................................................................................................................33
bronnen van stress..............................................................................................................................................33
model voor ongezonde stress.............................................................................................................................33
de rol van doelen............................................................................................................................................34
de rol van persoonlijkheid..............................................................................................................................36
beoordelingsprocessen.......................................................................................................................................36
attribuationele en verklarende stijlen............................................................................................................36
perceptie van controle....................................................................................................................................37
optimisme.......................................................................................................................................................37
positieve emoties............................................................................................................................................37
burn-out: langdurige ongezonde stess...............................................................................................................37
stress eigen aan de hulpverlening..................................................................................................................37
, typische burn-out situaties.................................................................................................................................37
burn out: eindfase van langdurig proces........................................................................................................38
wat is burn-out................................................................................................................................................39
beïnvloedende factoren..................................................................................................................................40
organisatorische factoren...............................................................................................................................40
maatschappelijke factoren sociale context...................................................................................................41
gevolgen van stress & burn-out..........................................................................................................................41
voor jezelf........................................................................................................................................................41
voor de omgeving...........................................................................................................................................41
voor je werk....................................................................................................................................................42
coping: omgaan met stress.................................................................................................................................42
stress-beleid........................................................................................................................................................42
tijd voor actie......................................................................................................................................................43
zicht op eigen persoonlijkheid........................................................................................................................43
anders leren denken.......................................................................................................................................43
zorgen voor jezelf............................................................................................................................................44
faalangst bij kinderen en jongeren............................................................................................................... 46
angst...................................................................................................................................................................46
angst als levenstrek.........................................................................................................................................46
angst als toestand...........................................................................................................................................47
wat is faalagnst..................................................................................................................................................47
Begripsomschrijving........................................................................................................................................47
een definitie....................................................................................................................................................47
prevalentie van faalangst................................................................................................................................48
Soorten faalangst............................................................................................................................................48
types van faalangstigen..................................................................................................................................48
factoren die een invloed hebben op faalangst...............................................................................................49
herkennen van faalangst – signalen...................................................................................................................52
Hetzelfbeeld en beeld van de ander...............................................................................................................52
conceptuele benadring: procesmodel van depreew en lens...............................................................................55
prestatiemotivatie en faalangst......................................................................................................................55
model van faalangst........................................................................................................................................55
hoe kan je faalangst in kaart brengen................................................................................................................58
training of therapie.........................................................................................................................................58
diagnostiek: ETAV...........................................................................................................................................58
diagnostiek: VaSEV..........................................................................................................................................58
hoe faalanst aanpakken.....................................................................................................................................59
anders leren denken.......................................................................................................................................59
helpen omgaan met lichamelijke spanning....................................................................................................61
faalangsttraining in groep...............................................................................................................................61
ouders en faalangst............................................................................................................................................62
hoe kunnen ouders een veilig klimaat scheppen voor hun kinderen............................................................62
zorgen voor een evenwichtige communicatie................................................................................................62
samenwerking tussen school en ouders.........................................................................................................62
, ZELFBEELD EN ZELFWAARDERING
WAT IS ZELFBEELD
Zelfbeeld is een zelfconcept of zelfschema waarbij we van jongs af aan een beeld
vormen (ontwikkelen) van ons eigen persoon (alle eigenschappen) en functioneren.
We maken dit beeld zowel inhoudelijk als gestructureerd.
- Inhoud: welke dingen zeg je om jezelf te beschrijven bv: sportief, grappig,
zelfzeker, onzeker, …
- Gestructureerd: hoe zijn die zaken met elkaar verbonden/ georganiseerd.
Spreken zaken zich tegen passen ze totaal niet samen, …? Hangt het schema
samen?
Cognitieve component van jezelf
Een positief zelfbeeld is een tegenpool van faalangst, onzekerheid, stress, angst, ….
Gekoppeld aan het zelfbeeld hebben we nog twee zaken
- Zelfwaardering – ben ik blij met mijn zelfbeeld, hoe graag zie ik het zelfbeeld
over mezelf
- Zelfpresentatie – hoe je je opstelt naar anderen toen, bepaald de manier
waarop je jezelf toont aan anderen en reageert. Wordt ook je sociale identiteit
genoemd - hoe je relaties aangaat, …
Staat in een driehoeksrelatie met elkaar
VEEL GERELATEERDE BEGRIPPEN
Begrip Uitleg
Zelfwaardering Emotioneel component van onszelf hoe
tevreden ben ik met mezelf.
De waarde die je aan je zelfbeeld toekent.
Zelfpresentatie Extern zelfbeeld hoe laten we ons zien
aan de buitenwereld. Soms gelinkt aan
ons ideaalbeeld.
Heeft een invloed op hoe kinderen naar
zichzelf kijken.
Zelfbeschikking Het verklaren van ons eigen gedrag/
oorzaken van ons eigen gedrag
attributies. We maken interne of externe
attributies.
Gaan we ook gebruiken om ons zelfbeeld
hoog te houden.
Zelfhandhaving Dit is ons coping gedrag, wat gaan we
doen als ons zelfbeeld bedreigd wordt.
We gaan deze dingen gebruiken om ons
zelfbeeld te beschermen, vaak omdat we
niet met de realiteit in aanraking willen
komen.
Inhoudsopgave
zelfbeeld en zelfwaardering........................................................................................................................... 4
wat is zelfbeeld.....................................................................................................................................................4
veel gerelateerde begrippen.................................................................................................................................4
zelfhandhaving..................................................................................................................................................5
theoretisch kader – persoonsmodel......................................................................................................................5
6 BEELDEN/ CONSTRUCTIES VAN ONS ZELF: BASISSTRUCTUUR......................................................................6
IN DE PRAKTIJK..................................................................................................................................................6
informatiebronnen bij de opbouw van ons zelfbeeld...........................................................................................6
ontwikkeling van ZB en ZW...................................................................................................................................7
ontwikkeling 2 – babytijd..................................................................................................................................7
ontwikkeling 3...................................................................................................................................................7
ontwikkeling 4...................................................................................................................................................7
ontwikkeling 5...................................................................................................................................................8
zelfwaardering uitgediept: model harter.............................................................................................................8
zelfwaardering theoretisch – verschillende visies............................................................................................8
zelfwaarderingsmodel van harter.....................................................................................................................8
Meetinstrumenten............................................................................................................................................9
zelfbeeldversterkende technieken...................................................................................................................9
behoefte aan zelfwaardering............................................................................................................................9
mechanismen van zelfverheerlijking..............................................................................................................10
zelfpresentatie....................................................................................................................................................12
persoonlijkheid............................................................................................................................................ 13
persoonlijkheid....................................................................................................................................................13
onderscheid begrippen (zie dia 9 pwp)...............................................................................................................14
karkater...............................................................................................................................................................14
geschiedenis........................................................................................................................................................14
wanneer is de eerste persoonlijkheidspsychologie ontstaan.........................................................................14
waardoor is de persoonlijkheidspsychologie beïnvloed.................................................................................15
vraagstukken...................................................................................................................................................16
ideografische en nomothetische benaderingen.................................................................................................16
meten van persoonlijkheidskenmerken..............................................................................................................17
psychometrische methode.............................................................................................................................17
factoranalytische methode.............................................................................................................................17
big five.................................................................................................................................................................18
de vijf persoonlijkheidsdimensies...................................................................................................................18
geschiedenis van deze 5 begrippen................................................................................................................19
de “lexicale hypothese”..................................................................................................................................19
, Relevantie.......................................................................................................................................................20
meetinstrumenten..............................................................................................................................................20
persoonlijkheid van kinderen..............................................................................................................................20
emoties en emotionele intelligentie............................................................................................................. 21
definiëring en omkadering van het begrip emotie.............................................................................................21
emoties: de reactie van een heel systeem.....................................................................................................21
definitie...........................................................................................................................................................22
Eigenschappen van emotie.............................................................................................................................22
Onderscheid van begrippen............................................................................................................................22
waar dienen emoties voor..............................................................................................................................24
primaire en secundaire emoties.....................................................................................................................24
emoties als cultuurgebonden of aangeboren.....................................................................................................25
onderzoek van Paul Ekman.............................................................................................................................25
uitingsregels van emotie.................................................................................................................................26
kan men leugenaars ontmakseren.................................................................................................................26
theorieën over het tot stand komen van emoties..............................................................................................27
james- lange theorie.......................................................................................................................................27
cannon-bard theorie.......................................................................................................................................28
schachter en singer (2-factorentheorie).........................................................................................................29
theorie van Ledoux.........................................................................................................................................29
componentiële emotietheorie........................................................................................................................29
conclusie emotietheorieën.............................................................................................................................30
emotionele intelligentie......................................................................................................................................30
kennis van eigen emotie.................................................................................................................................30
het reguleren van emotie...............................................................................................................................30
zelfmotivatie...................................................................................................................................................30
het onderkennen van andermans emotie......................................................................................................31
het omgaan met relaties.................................................................................................................................31
Stress, burn out en coping............................................................................................................................ 32
wat is stress........................................................................................................................................................32
professioneel fucntioneren.................................................................................................................................33
bronnen van stress..............................................................................................................................................33
model voor ongezonde stress.............................................................................................................................33
de rol van doelen............................................................................................................................................34
de rol van persoonlijkheid..............................................................................................................................36
beoordelingsprocessen.......................................................................................................................................36
attribuationele en verklarende stijlen............................................................................................................36
perceptie van controle....................................................................................................................................37
optimisme.......................................................................................................................................................37
positieve emoties............................................................................................................................................37
burn-out: langdurige ongezonde stess...............................................................................................................37
stress eigen aan de hulpverlening..................................................................................................................37
, typische burn-out situaties.................................................................................................................................37
burn out: eindfase van langdurig proces........................................................................................................38
wat is burn-out................................................................................................................................................39
beïnvloedende factoren..................................................................................................................................40
organisatorische factoren...............................................................................................................................40
maatschappelijke factoren sociale context...................................................................................................41
gevolgen van stress & burn-out..........................................................................................................................41
voor jezelf........................................................................................................................................................41
voor de omgeving...........................................................................................................................................41
voor je werk....................................................................................................................................................42
coping: omgaan met stress.................................................................................................................................42
stress-beleid........................................................................................................................................................42
tijd voor actie......................................................................................................................................................43
zicht op eigen persoonlijkheid........................................................................................................................43
anders leren denken.......................................................................................................................................43
zorgen voor jezelf............................................................................................................................................44
faalangst bij kinderen en jongeren............................................................................................................... 46
angst...................................................................................................................................................................46
angst als levenstrek.........................................................................................................................................46
angst als toestand...........................................................................................................................................47
wat is faalagnst..................................................................................................................................................47
Begripsomschrijving........................................................................................................................................47
een definitie....................................................................................................................................................47
prevalentie van faalangst................................................................................................................................48
Soorten faalangst............................................................................................................................................48
types van faalangstigen..................................................................................................................................48
factoren die een invloed hebben op faalangst...............................................................................................49
herkennen van faalangst – signalen...................................................................................................................52
Hetzelfbeeld en beeld van de ander...............................................................................................................52
conceptuele benadring: procesmodel van depreew en lens...............................................................................55
prestatiemotivatie en faalangst......................................................................................................................55
model van faalangst........................................................................................................................................55
hoe kan je faalangst in kaart brengen................................................................................................................58
training of therapie.........................................................................................................................................58
diagnostiek: ETAV...........................................................................................................................................58
diagnostiek: VaSEV..........................................................................................................................................58
hoe faalanst aanpakken.....................................................................................................................................59
anders leren denken.......................................................................................................................................59
helpen omgaan met lichamelijke spanning....................................................................................................61
faalangsttraining in groep...............................................................................................................................61
ouders en faalangst............................................................................................................................................62
hoe kunnen ouders een veilig klimaat scheppen voor hun kinderen............................................................62
zorgen voor een evenwichtige communicatie................................................................................................62
samenwerking tussen school en ouders.........................................................................................................62
, ZELFBEELD EN ZELFWAARDERING
WAT IS ZELFBEELD
Zelfbeeld is een zelfconcept of zelfschema waarbij we van jongs af aan een beeld
vormen (ontwikkelen) van ons eigen persoon (alle eigenschappen) en functioneren.
We maken dit beeld zowel inhoudelijk als gestructureerd.
- Inhoud: welke dingen zeg je om jezelf te beschrijven bv: sportief, grappig,
zelfzeker, onzeker, …
- Gestructureerd: hoe zijn die zaken met elkaar verbonden/ georganiseerd.
Spreken zaken zich tegen passen ze totaal niet samen, …? Hangt het schema
samen?
Cognitieve component van jezelf
Een positief zelfbeeld is een tegenpool van faalangst, onzekerheid, stress, angst, ….
Gekoppeld aan het zelfbeeld hebben we nog twee zaken
- Zelfwaardering – ben ik blij met mijn zelfbeeld, hoe graag zie ik het zelfbeeld
over mezelf
- Zelfpresentatie – hoe je je opstelt naar anderen toen, bepaald de manier
waarop je jezelf toont aan anderen en reageert. Wordt ook je sociale identiteit
genoemd - hoe je relaties aangaat, …
Staat in een driehoeksrelatie met elkaar
VEEL GERELATEERDE BEGRIPPEN
Begrip Uitleg
Zelfwaardering Emotioneel component van onszelf hoe
tevreden ben ik met mezelf.
De waarde die je aan je zelfbeeld toekent.
Zelfpresentatie Extern zelfbeeld hoe laten we ons zien
aan de buitenwereld. Soms gelinkt aan
ons ideaalbeeld.
Heeft een invloed op hoe kinderen naar
zichzelf kijken.
Zelfbeschikking Het verklaren van ons eigen gedrag/
oorzaken van ons eigen gedrag
attributies. We maken interne of externe
attributies.
Gaan we ook gebruiken om ons zelfbeeld
hoog te houden.
Zelfhandhaving Dit is ons coping gedrag, wat gaan we
doen als ons zelfbeeld bedreigd wordt.
We gaan deze dingen gebruiken om ons
zelfbeeld te beschermen, vaak omdat we
niet met de realiteit in aanraking willen
komen.
