AVV blok 8: Zorg en Welzijn
Samenvatting van de colleges, kennisclips en literatuur &
uitwerkingen van de tutorgroepen van AVV
In dit document kun je de volgende onderdelen terugvinden:
Literatuur
- Mortelmans. (2020). Handboek kwalitatieve onderzoeksmethoden:
Hoofdstuk 1: Wat is kwalitatief onderzoek?
Hoofdstuk 4: De probleemstelling en de onderzoeksvraag
Hoofdstuk 5: Ethiek van het onderzoek
Hoofdstuk 13: Kwalitatieve analyse
Hoofdstuk 15: Kwaliteitsvereisten bij kwalitatief onderzoek
- Timmermans & Tavory. (2012). Theory construction in qualitative research: From grounded
theory to abductive analysis.
Colleges / kennisclips
- 2.3 College: Discourseanalyse
- 5.3 College: Abductieve analyse
Tutorgroepen / begeleid werken
- 1.3 Begeleid werken: Hoe schrijf je een probleemanalyse
- 2.4 Tutorgroep: Discoursanalyse
- 3.3 Tutorgroep: Omgaan met rechtspraak, regelgeving en literatuur
- 4.3 Tutorgroep: Kwaliteitscriteria en ethiek
- 5.4 Tutorgroep: Het leggen van een abductieve puzzel
[1]
,1.3 Begeleid werken: Hoe schrijf je een probleemanalyse?
LITERATUUR: Mortelmans. (2020). Handboek kwalitatieve onderzoeksmethoden. Hoofdstuk 1.
Kenmerken van kwalitatief onderzoek
1. De vraagstelling en het doel van het onderzoek
- Vraagstellingen gaan over complexe thema’s of betreffen sociale processen.
- De dagelijkse werkelijkheid van de onderzochten staan centraal.
2. Het onderzoeksdesign
- Flexibel.
- Gericht op studie in een natuurlijke omgeving.
- Gericht op een ‘holistisch’ begrijpen van de context.
Het onderzoeksdesign moet in staat zijn om het onderzoeksontwerp op een
systematische, alomvattende en geïntegreerde manier te benaderen.
3. De dataverzamelingsmethode
- Er is een uitgebreid gamma aan dataverzamelingsmethoden ter beschikking.
- Er wordt vaak een beroep gedaan op meerdere methoden in één onderzoek (bijvoorbeeld
observaties en interviews).
- Het gebruik van methoden is flexibel.
- De dataverzameling impliceert vaak een intens en/of langdurig contact met het veld.
4. De analyse
- Gebeurt (eerder) op basis van teksten dan op basis van cijfers.
- Doel: betekenis van mensen achterhalen en inzicht te verwerven in sociale processen.
- In de diepte begrijpen en niet representatief beschrijven.
5. Rapportering
- De onderzochten worden betrokken bij de resultaten.
- De rapportering probeert de context van het geheel weer te geven. Uitgebreide beschrijving
van het verzamelde materiaal.
- De invloed van de onderzoeker op zijn onderzoeksopzet wordt expliciet in rekening genomen.
Herhaling AVV Blok 1
Doel Betekenissen onderzoeken – exploratief
Onderzoeksvraag Wat? Hoe?
Rol van theorie (Meestal) inductief
Hypothesen (Meestal) niet
Data Focus op woorden
Instrument Onderzoeker is zelf het instrument
Analyse Thema’s
Rapportage Tekstueel, interpretatief, citaten.
LITERATUUR: Mortelmans. (2020). Handboek kwalitatieve onderzoeksmethoden. Hoofdstuk 4.
De probleemstelling
Probleemstelling: een tekst die de onderzoeker schrijft waarin het onderzoek waarvan hij (later) de
resultaten zal presenteren, aangekondigd en voorgesteld wordt. In rapporten en artikelen is dat
doorgaans ook de inleidende paragraaf. Een probleemstelling bestaat uit:
1. Een situering van het onderzoeksdomein
2. Een maatschappelijke en/of wetenschappelijke verantwoording
3. Het onderzoeksdoel
4. De onderzoeksvraag en de deelvragen in het onderzoek
5. Het conceptueel kader
[2]
,Het onderzoeksdomein
Er zijn drie verschillende redenen om te kiezen voor een bepaalde onderzoeksvraag:
1. Intellectuele redenen: redenen die vanuit de wetenschap zelf aangedragen worden om te
kiezen voor een bepaald onderzoeksprobleem. De onderzoeker wil een fenomeen begrijpen.
2. Praktische redenen: hebben te maken met het doel dat de onderzoeker met zijn
onderzoeksvraag voor ogen heeft. De onderzoeker wil iets bereiken. Evaluatieonderzoek is
een voorbeeld van onderzoek waarbij een praktisch doel aan de basis ligt van een onderzoek.
3. Persoonlijke redenen: redenen vanuit de onderzoeker zelf, al dan niet onbewust. Een thema
raakt een onderzoeker en maakt dat hij er een intrinsieke motivatie in vindt om over dat
thema of naar die bepaalde vraag onderzoek te doen.
De verantwoording van het onderzoek
Met de relevantie van het onderzoek beschrijft de onderzoeker het belang van het soort onderzoek
dat hij gaat doen of het thema dat gekozen wordt. Het soort onderzoek vertelt immers tegelijk iets
over de aard van de resultaten die het onderzoek zal opleveren en over het belang van die
resultaten. Bijkomend moet de onderzoeker verantwoorden voor wie het onderzoek bedoeld is. De
volgende drie doelgroepen die belang hebben bij kwalitatief onderzoek kunnen worden
onderscheiden:
1. Wetenschappelijke gemeenschap: de onderzoeker wil met zijn wetenschappelijk onderzoek
bijdragen aan de stand van kennis over een bepaald onderwerp. Het is vaak de belangrijkste
doelgroep voor het onderzoek.
2. Beleidsmakers: de onderzoeker wil onderzoeken hoe bepaald beleid het beste
geoptimaliseerd kan worden. Beleidsrelevant onderzoek heeft doorgaans twee vormen:
explorerend en evaluerend onderzoek.
Explorerend onderzoek: nieuwe gegevens verzamelen op domeinen waar tot nu toe
weinig kennis voorhanden is.
Evaluerend onderzoek: bestaande beleidsmaatregelen worden onderzocht. De
onderzoeker gaat na of doelstellingen van genomen maatregelen in de praktijk
gerealiseerd worden.
3. Praktijk: de onderzoeker wil een praktijkvraagstuk oplossen. Onderzoek met een praktische
relevantie heeft in de meeste gevallen een evaluerende inslag met het doel tot verbetering
te komen van een ongewenste situatie.
Het onderzoeksdoel
Het onderzoeksdoel formuleert de manier waarop het onderzoek zal trachten een antwoord te
formuleren op de onderzoeksvraag. De vier meest voorkomende doelen van een onderzoek:
1. Exploratief onderzoek
- Doel: te komen tot inzichten op een domein waarover tot nu toe weinig geweten is. Het kan
ook zijn dat de onderzoeker een domein waarover wel al heel veel geweten is, gebruikt om
een nieuwe onderzoeksdoelgroep te bestuderen.
2. Verklarend onderzoek
- Doel: expliciet op zoek gaan naar het ontdekken van oorzaken in de betekenisgeving van
personen.
- Zeldzame vorm van kwalitatief onderzoek omwille van de meestal beperkte omvang van de
onderzoekspopulatie.
3. Beschrijvend onderzoek
- Doel: aanleveren van een gedetailleerde beschrijving van een bepaalde case die bestudeerd
wordt.
[3]
, - Zeker wanneer de case een uniek geval is, is een nauwkeurige wetenschappelijke beschrijving
een belangrijke meerwaarde.
4. Emancipatorisch onderzoek
- Doel: een bijdrage leveren in sociale actie
- Niet alleen kennis opdoen, maar ook samen met de onderzochten een sociaal probleem
aanpakken of de betrokken instrumenten aanrijken om een probleem aan te pakken.
De onderzoeksvraag
Onderzoeksvraag: het hart van de probleemstelling. Deze vraag moet beantwoord worden aan het
einde van het onderzoek. Er zijn vijf soorten vragen die een onderzoeker zich kan stellen: wie, wat,
waar, waarom en hoe?
Kritisch kijken naar je onderzoeksvraag:
Zelfevaluatie van de onderzoeksvraag bestaat in feite uit het beantwoorden van vier vragen.
1. Welk type onderzoeksvraag heb ik? De theoretische vragen (1 en 2) problematiseren de
2. Welke beperkingen heeft het onderzoek? reikwijdte en de formulering van je onderzoeksvraag.
3. Is mijn probleemstelling onderzoekbaar? De praktische vragen (3 en 4) doen je nadenken over het
4. Is mijn onderzoek haalbaar? onderzoek dat moet uitgevoerd worden om een
antwoord te vinden op de onderzoeksvraag.
1. Welk type onderzoeksvraag heb ik?
Valkuilen bij het opstellen van je onderzoeksvraag:
1. De simplistisch inductivistische onderzoeksvraag
- Heel vaag en open geformuleerd
- Alles lijkt van belang te zijn
- Er wordt helemaal geen richting gegeven
2. De omnivoor onderzoeksvraag
- Te ruime onderzoeksvraag
- Vaag in de breedte diepgang niet mogelijk
3. De theoretische onderzoeksvraag
- Construeren van te veel theorie
- Niet altijd onderzoekbaar
- Niet altijd haalbaar (tijd, geld, bereikbaarheid)
Ontsnappingsroutes voor de valkuilen in je onderzoeksvraag
1. De simplistisch inductivistische onderzoeksvraag
- Contextualiseer je onderzoek: probeer om de historische achtergrond van je onderzoeksvraag
bloot te leggen of kijk naar de culturele of politieke gekleurdheid van het onderwerp.
- Gebruik eerder onderzoek of theorieën: steun op de ervaringen en de resultaten van anderen
om zelf aan het onderzoek te beginnen.
- Introduceer een derde variabele: voer een nieuw perspectief in, bekijk het vanaf een andere
kant.
2. Omnivoor onderzoeksvraag
- Minder doen maar grondiger.
- Alomvattende onderzoeksvraag opdelen in deelproblemen: stel een prioriteitenlijst op van
onderwerpen die je kan onderzoeken.
- Inzoomen op één groep, één persoon, één organisatie, één dag, één handeling.
3. Theoretische onderzoeksvraag
- Je afvragen of je vraag onderzoekbaar is.
[4]
Samenvatting van de colleges, kennisclips en literatuur &
uitwerkingen van de tutorgroepen van AVV
In dit document kun je de volgende onderdelen terugvinden:
Literatuur
- Mortelmans. (2020). Handboek kwalitatieve onderzoeksmethoden:
Hoofdstuk 1: Wat is kwalitatief onderzoek?
Hoofdstuk 4: De probleemstelling en de onderzoeksvraag
Hoofdstuk 5: Ethiek van het onderzoek
Hoofdstuk 13: Kwalitatieve analyse
Hoofdstuk 15: Kwaliteitsvereisten bij kwalitatief onderzoek
- Timmermans & Tavory. (2012). Theory construction in qualitative research: From grounded
theory to abductive analysis.
Colleges / kennisclips
- 2.3 College: Discourseanalyse
- 5.3 College: Abductieve analyse
Tutorgroepen / begeleid werken
- 1.3 Begeleid werken: Hoe schrijf je een probleemanalyse
- 2.4 Tutorgroep: Discoursanalyse
- 3.3 Tutorgroep: Omgaan met rechtspraak, regelgeving en literatuur
- 4.3 Tutorgroep: Kwaliteitscriteria en ethiek
- 5.4 Tutorgroep: Het leggen van een abductieve puzzel
[1]
,1.3 Begeleid werken: Hoe schrijf je een probleemanalyse?
LITERATUUR: Mortelmans. (2020). Handboek kwalitatieve onderzoeksmethoden. Hoofdstuk 1.
Kenmerken van kwalitatief onderzoek
1. De vraagstelling en het doel van het onderzoek
- Vraagstellingen gaan over complexe thema’s of betreffen sociale processen.
- De dagelijkse werkelijkheid van de onderzochten staan centraal.
2. Het onderzoeksdesign
- Flexibel.
- Gericht op studie in een natuurlijke omgeving.
- Gericht op een ‘holistisch’ begrijpen van de context.
Het onderzoeksdesign moet in staat zijn om het onderzoeksontwerp op een
systematische, alomvattende en geïntegreerde manier te benaderen.
3. De dataverzamelingsmethode
- Er is een uitgebreid gamma aan dataverzamelingsmethoden ter beschikking.
- Er wordt vaak een beroep gedaan op meerdere methoden in één onderzoek (bijvoorbeeld
observaties en interviews).
- Het gebruik van methoden is flexibel.
- De dataverzameling impliceert vaak een intens en/of langdurig contact met het veld.
4. De analyse
- Gebeurt (eerder) op basis van teksten dan op basis van cijfers.
- Doel: betekenis van mensen achterhalen en inzicht te verwerven in sociale processen.
- In de diepte begrijpen en niet representatief beschrijven.
5. Rapportering
- De onderzochten worden betrokken bij de resultaten.
- De rapportering probeert de context van het geheel weer te geven. Uitgebreide beschrijving
van het verzamelde materiaal.
- De invloed van de onderzoeker op zijn onderzoeksopzet wordt expliciet in rekening genomen.
Herhaling AVV Blok 1
Doel Betekenissen onderzoeken – exploratief
Onderzoeksvraag Wat? Hoe?
Rol van theorie (Meestal) inductief
Hypothesen (Meestal) niet
Data Focus op woorden
Instrument Onderzoeker is zelf het instrument
Analyse Thema’s
Rapportage Tekstueel, interpretatief, citaten.
LITERATUUR: Mortelmans. (2020). Handboek kwalitatieve onderzoeksmethoden. Hoofdstuk 4.
De probleemstelling
Probleemstelling: een tekst die de onderzoeker schrijft waarin het onderzoek waarvan hij (later) de
resultaten zal presenteren, aangekondigd en voorgesteld wordt. In rapporten en artikelen is dat
doorgaans ook de inleidende paragraaf. Een probleemstelling bestaat uit:
1. Een situering van het onderzoeksdomein
2. Een maatschappelijke en/of wetenschappelijke verantwoording
3. Het onderzoeksdoel
4. De onderzoeksvraag en de deelvragen in het onderzoek
5. Het conceptueel kader
[2]
,Het onderzoeksdomein
Er zijn drie verschillende redenen om te kiezen voor een bepaalde onderzoeksvraag:
1. Intellectuele redenen: redenen die vanuit de wetenschap zelf aangedragen worden om te
kiezen voor een bepaald onderzoeksprobleem. De onderzoeker wil een fenomeen begrijpen.
2. Praktische redenen: hebben te maken met het doel dat de onderzoeker met zijn
onderzoeksvraag voor ogen heeft. De onderzoeker wil iets bereiken. Evaluatieonderzoek is
een voorbeeld van onderzoek waarbij een praktisch doel aan de basis ligt van een onderzoek.
3. Persoonlijke redenen: redenen vanuit de onderzoeker zelf, al dan niet onbewust. Een thema
raakt een onderzoeker en maakt dat hij er een intrinsieke motivatie in vindt om over dat
thema of naar die bepaalde vraag onderzoek te doen.
De verantwoording van het onderzoek
Met de relevantie van het onderzoek beschrijft de onderzoeker het belang van het soort onderzoek
dat hij gaat doen of het thema dat gekozen wordt. Het soort onderzoek vertelt immers tegelijk iets
over de aard van de resultaten die het onderzoek zal opleveren en over het belang van die
resultaten. Bijkomend moet de onderzoeker verantwoorden voor wie het onderzoek bedoeld is. De
volgende drie doelgroepen die belang hebben bij kwalitatief onderzoek kunnen worden
onderscheiden:
1. Wetenschappelijke gemeenschap: de onderzoeker wil met zijn wetenschappelijk onderzoek
bijdragen aan de stand van kennis over een bepaald onderwerp. Het is vaak de belangrijkste
doelgroep voor het onderzoek.
2. Beleidsmakers: de onderzoeker wil onderzoeken hoe bepaald beleid het beste
geoptimaliseerd kan worden. Beleidsrelevant onderzoek heeft doorgaans twee vormen:
explorerend en evaluerend onderzoek.
Explorerend onderzoek: nieuwe gegevens verzamelen op domeinen waar tot nu toe
weinig kennis voorhanden is.
Evaluerend onderzoek: bestaande beleidsmaatregelen worden onderzocht. De
onderzoeker gaat na of doelstellingen van genomen maatregelen in de praktijk
gerealiseerd worden.
3. Praktijk: de onderzoeker wil een praktijkvraagstuk oplossen. Onderzoek met een praktische
relevantie heeft in de meeste gevallen een evaluerende inslag met het doel tot verbetering
te komen van een ongewenste situatie.
Het onderzoeksdoel
Het onderzoeksdoel formuleert de manier waarop het onderzoek zal trachten een antwoord te
formuleren op de onderzoeksvraag. De vier meest voorkomende doelen van een onderzoek:
1. Exploratief onderzoek
- Doel: te komen tot inzichten op een domein waarover tot nu toe weinig geweten is. Het kan
ook zijn dat de onderzoeker een domein waarover wel al heel veel geweten is, gebruikt om
een nieuwe onderzoeksdoelgroep te bestuderen.
2. Verklarend onderzoek
- Doel: expliciet op zoek gaan naar het ontdekken van oorzaken in de betekenisgeving van
personen.
- Zeldzame vorm van kwalitatief onderzoek omwille van de meestal beperkte omvang van de
onderzoekspopulatie.
3. Beschrijvend onderzoek
- Doel: aanleveren van een gedetailleerde beschrijving van een bepaalde case die bestudeerd
wordt.
[3]
, - Zeker wanneer de case een uniek geval is, is een nauwkeurige wetenschappelijke beschrijving
een belangrijke meerwaarde.
4. Emancipatorisch onderzoek
- Doel: een bijdrage leveren in sociale actie
- Niet alleen kennis opdoen, maar ook samen met de onderzochten een sociaal probleem
aanpakken of de betrokken instrumenten aanrijken om een probleem aan te pakken.
De onderzoeksvraag
Onderzoeksvraag: het hart van de probleemstelling. Deze vraag moet beantwoord worden aan het
einde van het onderzoek. Er zijn vijf soorten vragen die een onderzoeker zich kan stellen: wie, wat,
waar, waarom en hoe?
Kritisch kijken naar je onderzoeksvraag:
Zelfevaluatie van de onderzoeksvraag bestaat in feite uit het beantwoorden van vier vragen.
1. Welk type onderzoeksvraag heb ik? De theoretische vragen (1 en 2) problematiseren de
2. Welke beperkingen heeft het onderzoek? reikwijdte en de formulering van je onderzoeksvraag.
3. Is mijn probleemstelling onderzoekbaar? De praktische vragen (3 en 4) doen je nadenken over het
4. Is mijn onderzoek haalbaar? onderzoek dat moet uitgevoerd worden om een
antwoord te vinden op de onderzoeksvraag.
1. Welk type onderzoeksvraag heb ik?
Valkuilen bij het opstellen van je onderzoeksvraag:
1. De simplistisch inductivistische onderzoeksvraag
- Heel vaag en open geformuleerd
- Alles lijkt van belang te zijn
- Er wordt helemaal geen richting gegeven
2. De omnivoor onderzoeksvraag
- Te ruime onderzoeksvraag
- Vaag in de breedte diepgang niet mogelijk
3. De theoretische onderzoeksvraag
- Construeren van te veel theorie
- Niet altijd onderzoekbaar
- Niet altijd haalbaar (tijd, geld, bereikbaarheid)
Ontsnappingsroutes voor de valkuilen in je onderzoeksvraag
1. De simplistisch inductivistische onderzoeksvraag
- Contextualiseer je onderzoek: probeer om de historische achtergrond van je onderzoeksvraag
bloot te leggen of kijk naar de culturele of politieke gekleurdheid van het onderwerp.
- Gebruik eerder onderzoek of theorieën: steun op de ervaringen en de resultaten van anderen
om zelf aan het onderzoek te beginnen.
- Introduceer een derde variabele: voer een nieuw perspectief in, bekijk het vanaf een andere
kant.
2. Omnivoor onderzoeksvraag
- Minder doen maar grondiger.
- Alomvattende onderzoeksvraag opdelen in deelproblemen: stel een prioriteitenlijst op van
onderwerpen die je kan onderzoeken.
- Inzoomen op één groep, één persoon, één organisatie, één dag, één handeling.
3. Theoretische onderzoeksvraag
- Je afvragen of je vraag onderzoekbaar is.
[4]
