Samenvatting Ontwikkelingspsychologie
Boek 1
Baby’s
Geboorte → foetus verlaat de baarmoeder via de baarmoederhals en passeert de vagina
om het lichaam van de moeder volledig te verlaten. Pasgeborenen huilen vaak bij de
geboorte doordat ze hun longen vrijmaken en zelfstandig gaan ademen in plaats van via
de placenta.
Perinatale zorg = de medische zorg aan zwangeren en kinderen rondom de geboorte.
Een pasgeboren baby krijgt eerst een visuele inspectie → Apgar-score = een standaard
meetsysteem waarmee de gezondheid van een pasgeboren baby kan worden bepaald aan de hand
van verschillende factoren:
1. huidskleur
2. hartslag
3. reflexen
4. spierspanning
5. ademhaling
Lage scores kunnen wijzen op problemen of geboorteafwijkingen die al aanwezig waren, maar ook
tijdens de geboorte zoals zuurstofgebrek (anoxia) → voor langere tijd schadelijk, kan leiden tot
hersenbeschadiging en hersenbloedingen.
Na de geboorte is een baby bedekt met verix/ huidsmeer: witte, vettige substantie die de doorgang
door het geboortekanaal makkelijker maakt. Vernix heeft antibacteriële en temperatuurregulerende
eigenschappen. Soms is het babylichaam bedekt met lanugo: fijn, donker donshaar. Als de baby is
schoongemaakt wordt hij meestal teruggebracht naar de ouders. Vlak na de geboorte is er een
periode van hechting = het intieme fysieke en emotionele contact tussen ouder/verzorger en kind.
Het is belangrijk dat een pasgeboren baby vlak na de geboorte gestreeld en gemasseerd wordt, want
lichamelijke stimulans leidt tot de aanmaak van chemicaliën in de hersenen die de groei in werking
zetten en is het begin van de communicatie met het kind.
Fysieke groei:
- Bij geboorte → 50 cm lang, 7 pond
- Eerste jaar → lengte +⅓ (75 cm), gewicht 3x zo zwaar (10 kg)
Vier principes van groei:
1. Cefalocaudale principe = groei volgt een patroon dat begint met het hoofd en de bovenste
lichaamsdelen en zich vervolgens uitstrekt naar de rest van het lichaam. Onze visuele
vermogens ontwikkelen zich veel eerder dan ons vermogen om te lopen.
2. Proximodistale principe = de ontwikkeling voltrekt zich van vanuit het centrum van het
lichaam naar buiten toe.
3. Principe van hiërarchische integratie = eenvoudige vaardigheden ontwikkelen zich
doorgaans afzonderlijk en onafhankelijk van elkaar en worden later geïntegreerd in
complexere vaardigheden.
4. Principe van de onafhankelijkheid van systemen = verschillende lichaamssystemen
kennen een verschillende groeitempo.
Cefalocaudaal principe van boven naar beneden Eerst het hoofd, dan de de romp
Eerst de benen, dan de voeten
Proximodistaal principe Vanuit het centrum naar buiten Eerst de romp, dan de ledematen
Eerst de armen, dan de handen
Principe van hiërarchische integratie Van eenvoudig naar complex Eerst afzonderlijke vingerbewegingen, dan het
grijpen
Principe van onafhankelijkheid van Verschillende systemen kennen een Lichaamsomvang, zenuwstelsel en seksuele
systemen verschillend groeitempo rijpheid kennen verschillende groeipatronen.
,Zenuwstelsel → complex netwerk dat bestaat uit de hersenen en de zenuwen die zich
door het hele lichaam heen bevinden.
Neuronen = basiscellen van het zenuwstelsel
- dendrieten: ontvangen boodschappen van andere
cellen
- axon: deel dat boodschappen bevat die bestemd zijn voor
andere neuronen
⤷ communiceren via neurotransmitters = chemische
boodschappers die door ruimten tussen neuronen
reizen (synapsen) → terugsnoeien zodat
geactiveerde neuronen uitgebreidere
communicatienetwerken kunnen vormen met andere
neuronen en het zenuwstelsel efficiënter wordt. Axonen
zijn bedekt met myeline = vettige substantie die
bescherming biedt en de overdracht van zenuwsignalen
versnelt.
Tijdens de groei gaan neuronen zich groeperen
naar functie → verplaatsing naar de hersenschors (bovenste laag hersenen) en subcorticale
niveaus (verantwoordelijk voor ademhaling en hartslag).
Shakenbabysyndroom: als een verzorger een baby hardhandig door elkaar schudt waardoor het
hoofdje wild heen en weer beweegt en kan leiden tot beschadigingen van de hersenen, bloedvaten en
zenuwen en soms de dood.
De ontwikkeling van de hersenen is gevoelig voor omgevingsinvloeden → plasticiteit = de
mate waarin een zich ontwikkelend gedragspatroon of fysieke structuur veranderbaar is.
De zintuiglijke ervaringen van een kind hebben invloed op de neuronen en de structuur van hun
onderlinge verbindingen. Omgevingen die niet stimulerend zijn kunnen de ontwikkeling van de
hersenen belemmeren.
Gevoelige periode = een afgebakende tijd, meestal vroeg in het leven, waarin mensen
extra gevoelig zijn voor omgevingsinvloeden en sterk gevoelig zijn voor het leren van
specifieke vaardigheden → verbonden met de ontwikkeling van specifieke delen van
zintuigen of van een structuur van het lichaam.
- Kritieke periode: wanneer een kind in de ontwikkeling van bepaalde capaciteiten niet wordt
blootgesteld aan bepaalde omgeving stimulansen.
,Reflex = niet-aangeleerde, gestructureerde, onvrijwillige respons die automatisch
optreedt in de aanwezigheid van bepaalde stimuli → basis voor toekomstige en
complexere gedragspatronen. Pasgeboren baby’s hebben een repertoire aan
gedragspatronen die hen beschermen en helpen zich aan hun omgeving aan te passen.
Reflexen dienen vaak om te overleven en het welzijn te verzekeren → kunnen ook
verdwijnen wanneer de baby meer controle krijgt over zijn bewegingen.
Gemiddelde leeftijd (in maanden) Vaardigheid
3 hand openen
3,5 rammelaar grijpen
8,5 met duim en wijsvinger grijpen
11 potlood op de juiste manier vasthouden
14 toren bouwen van twee blokken
16 stokjes in gaatjes plaatsen
24 lijnen imiteren op papier
33 cirkel kopiëren
Non-motorische vaardigheden ontwikkelen
zich tegelijk met de motorische
vaardigheden → dynamische
systeemtheorie = theorie die de ontwikkeling
van een kind ziet als een dynamisch systeem;
alles ontwikkelt zich tegelijk en hangt nauw
samen met de ervaringen die het kind opdoet.
Baby’s moeten gemotiveerd zijn om iets wat
buiten hun bereik ligt te willen pakken anders
ontwikkelen ze niet de vaardigheden om
ernaartoe te kruipen.
, De timing van de motorische vaardigheden is gebaseerd op normen = het gemiddelde functioneren
van een grote steekproef van kinderen van een bepaalde leeftijd.
Bayley Scales of Infant Development (BSID-lll-NL) = instrument om de ontwikkeling van
kinderen vanaf 16 dagen tm 42 maanden en 15 dagen in kaart te brengen → cognitief,
talig en motorisch deel → normen zijn gemiddelden en verbergen grote individuele
verschillend in de tijdstippen waarop kinderen bepaalde mijlpalen bereiken.
Sensatie = de eerste gewaarwording van een stimulus opgevangen door de zintuigen →
zintuigen reageren op stimulatie.
Perceptie = het proces van betekenisgeving of interpretatie van zintuiglijke informatie door de
hersenen → stimulatie wordt geïnterpreteerd.
⤷ processen die belangrijk zijn voor de manier waarop een baby de wereld interpreteert.
Zien:
● na 1 week scherp zien op ongeveer 20/30 cm.
● na 1 maand scherper zien, geen details.
● na 3 maanden binoculaire gezichtsvermogen: beelden combineren en diepte en scherp zien.
Horen:
● Begint al in de baarmoeder → blootstelling aan stem moeder voor de geboorte
heeft invloed op de luistervoorkeur.
● Voorkeur stem moeder.
● Beter hoge tonen, dan lage tonen.
Reuk → jonge baby’s kunnen hun moeder herkennen (alleen als ze borstvoeding krijgen)
Smaak → voorkeur voor zoet, op basis wat moeder dronk tijdens zwangerschap.
Tastzin (pijn en aanrakingen):
● Tastzin meest geavanceerde zintuig
● 32 weken na de conceptie is het hele lichaam al gevoelig voor aanrakingen
● Tastzin van belang bij het vinden van de tepel en bij reflexen die nodig zijn om te overleven.
● Zachte aanrakingen zorgen voor groei
● Denk ook aan hechting
Cognitieve ontwikkeling (Piaget theorie) → relatie tussen uitgroeien van de hersenen en de
kwaliteit van het denkvermogen.
De reacties van een baby wijzen op de manier hoe hij de wereld ziet en hoe het in elkaar
zit. Ze vormen een mentaal begrip van de wereld → schema = georganiseerde mentale
structuur en patronen → bouwstenen van de manier waarop wij de wereld zien.
Adaptatie = de neiging van iemand om zich aan te passen aan zijn omgeving.
- Assimilatie = het proces waarbij mensen een nieuwe ervaring interpreteren aan de hand van
hun huidige cognitieve ontwikkelingsstadium en denkwijze.
- Accommodatie = het proces waarbij bestaande manieren van denken of doen veranderen in
reactie op nieuwe stimuli of gebeurtenissen.
De vroegste schema’s zijn voornamelijk sensomotorisch → zintuiglijke waarnemingen zorgen
voor motorische reacties → schema’s worden complexer als baby’s hun motorische
vaardigheden verder ontwikkelen (verdere cognitieve ontwikkeling).
Volgens Piaget doorlopen kinderen vier universele stadia:
Boek 1
Baby’s
Geboorte → foetus verlaat de baarmoeder via de baarmoederhals en passeert de vagina
om het lichaam van de moeder volledig te verlaten. Pasgeborenen huilen vaak bij de
geboorte doordat ze hun longen vrijmaken en zelfstandig gaan ademen in plaats van via
de placenta.
Perinatale zorg = de medische zorg aan zwangeren en kinderen rondom de geboorte.
Een pasgeboren baby krijgt eerst een visuele inspectie → Apgar-score = een standaard
meetsysteem waarmee de gezondheid van een pasgeboren baby kan worden bepaald aan de hand
van verschillende factoren:
1. huidskleur
2. hartslag
3. reflexen
4. spierspanning
5. ademhaling
Lage scores kunnen wijzen op problemen of geboorteafwijkingen die al aanwezig waren, maar ook
tijdens de geboorte zoals zuurstofgebrek (anoxia) → voor langere tijd schadelijk, kan leiden tot
hersenbeschadiging en hersenbloedingen.
Na de geboorte is een baby bedekt met verix/ huidsmeer: witte, vettige substantie die de doorgang
door het geboortekanaal makkelijker maakt. Vernix heeft antibacteriële en temperatuurregulerende
eigenschappen. Soms is het babylichaam bedekt met lanugo: fijn, donker donshaar. Als de baby is
schoongemaakt wordt hij meestal teruggebracht naar de ouders. Vlak na de geboorte is er een
periode van hechting = het intieme fysieke en emotionele contact tussen ouder/verzorger en kind.
Het is belangrijk dat een pasgeboren baby vlak na de geboorte gestreeld en gemasseerd wordt, want
lichamelijke stimulans leidt tot de aanmaak van chemicaliën in de hersenen die de groei in werking
zetten en is het begin van de communicatie met het kind.
Fysieke groei:
- Bij geboorte → 50 cm lang, 7 pond
- Eerste jaar → lengte +⅓ (75 cm), gewicht 3x zo zwaar (10 kg)
Vier principes van groei:
1. Cefalocaudale principe = groei volgt een patroon dat begint met het hoofd en de bovenste
lichaamsdelen en zich vervolgens uitstrekt naar de rest van het lichaam. Onze visuele
vermogens ontwikkelen zich veel eerder dan ons vermogen om te lopen.
2. Proximodistale principe = de ontwikkeling voltrekt zich van vanuit het centrum van het
lichaam naar buiten toe.
3. Principe van hiërarchische integratie = eenvoudige vaardigheden ontwikkelen zich
doorgaans afzonderlijk en onafhankelijk van elkaar en worden later geïntegreerd in
complexere vaardigheden.
4. Principe van de onafhankelijkheid van systemen = verschillende lichaamssystemen
kennen een verschillende groeitempo.
Cefalocaudaal principe van boven naar beneden Eerst het hoofd, dan de de romp
Eerst de benen, dan de voeten
Proximodistaal principe Vanuit het centrum naar buiten Eerst de romp, dan de ledematen
Eerst de armen, dan de handen
Principe van hiërarchische integratie Van eenvoudig naar complex Eerst afzonderlijke vingerbewegingen, dan het
grijpen
Principe van onafhankelijkheid van Verschillende systemen kennen een Lichaamsomvang, zenuwstelsel en seksuele
systemen verschillend groeitempo rijpheid kennen verschillende groeipatronen.
,Zenuwstelsel → complex netwerk dat bestaat uit de hersenen en de zenuwen die zich
door het hele lichaam heen bevinden.
Neuronen = basiscellen van het zenuwstelsel
- dendrieten: ontvangen boodschappen van andere
cellen
- axon: deel dat boodschappen bevat die bestemd zijn voor
andere neuronen
⤷ communiceren via neurotransmitters = chemische
boodschappers die door ruimten tussen neuronen
reizen (synapsen) → terugsnoeien zodat
geactiveerde neuronen uitgebreidere
communicatienetwerken kunnen vormen met andere
neuronen en het zenuwstelsel efficiënter wordt. Axonen
zijn bedekt met myeline = vettige substantie die
bescherming biedt en de overdracht van zenuwsignalen
versnelt.
Tijdens de groei gaan neuronen zich groeperen
naar functie → verplaatsing naar de hersenschors (bovenste laag hersenen) en subcorticale
niveaus (verantwoordelijk voor ademhaling en hartslag).
Shakenbabysyndroom: als een verzorger een baby hardhandig door elkaar schudt waardoor het
hoofdje wild heen en weer beweegt en kan leiden tot beschadigingen van de hersenen, bloedvaten en
zenuwen en soms de dood.
De ontwikkeling van de hersenen is gevoelig voor omgevingsinvloeden → plasticiteit = de
mate waarin een zich ontwikkelend gedragspatroon of fysieke structuur veranderbaar is.
De zintuiglijke ervaringen van een kind hebben invloed op de neuronen en de structuur van hun
onderlinge verbindingen. Omgevingen die niet stimulerend zijn kunnen de ontwikkeling van de
hersenen belemmeren.
Gevoelige periode = een afgebakende tijd, meestal vroeg in het leven, waarin mensen
extra gevoelig zijn voor omgevingsinvloeden en sterk gevoelig zijn voor het leren van
specifieke vaardigheden → verbonden met de ontwikkeling van specifieke delen van
zintuigen of van een structuur van het lichaam.
- Kritieke periode: wanneer een kind in de ontwikkeling van bepaalde capaciteiten niet wordt
blootgesteld aan bepaalde omgeving stimulansen.
,Reflex = niet-aangeleerde, gestructureerde, onvrijwillige respons die automatisch
optreedt in de aanwezigheid van bepaalde stimuli → basis voor toekomstige en
complexere gedragspatronen. Pasgeboren baby’s hebben een repertoire aan
gedragspatronen die hen beschermen en helpen zich aan hun omgeving aan te passen.
Reflexen dienen vaak om te overleven en het welzijn te verzekeren → kunnen ook
verdwijnen wanneer de baby meer controle krijgt over zijn bewegingen.
Gemiddelde leeftijd (in maanden) Vaardigheid
3 hand openen
3,5 rammelaar grijpen
8,5 met duim en wijsvinger grijpen
11 potlood op de juiste manier vasthouden
14 toren bouwen van twee blokken
16 stokjes in gaatjes plaatsen
24 lijnen imiteren op papier
33 cirkel kopiëren
Non-motorische vaardigheden ontwikkelen
zich tegelijk met de motorische
vaardigheden → dynamische
systeemtheorie = theorie die de ontwikkeling
van een kind ziet als een dynamisch systeem;
alles ontwikkelt zich tegelijk en hangt nauw
samen met de ervaringen die het kind opdoet.
Baby’s moeten gemotiveerd zijn om iets wat
buiten hun bereik ligt te willen pakken anders
ontwikkelen ze niet de vaardigheden om
ernaartoe te kruipen.
, De timing van de motorische vaardigheden is gebaseerd op normen = het gemiddelde functioneren
van een grote steekproef van kinderen van een bepaalde leeftijd.
Bayley Scales of Infant Development (BSID-lll-NL) = instrument om de ontwikkeling van
kinderen vanaf 16 dagen tm 42 maanden en 15 dagen in kaart te brengen → cognitief,
talig en motorisch deel → normen zijn gemiddelden en verbergen grote individuele
verschillend in de tijdstippen waarop kinderen bepaalde mijlpalen bereiken.
Sensatie = de eerste gewaarwording van een stimulus opgevangen door de zintuigen →
zintuigen reageren op stimulatie.
Perceptie = het proces van betekenisgeving of interpretatie van zintuiglijke informatie door de
hersenen → stimulatie wordt geïnterpreteerd.
⤷ processen die belangrijk zijn voor de manier waarop een baby de wereld interpreteert.
Zien:
● na 1 week scherp zien op ongeveer 20/30 cm.
● na 1 maand scherper zien, geen details.
● na 3 maanden binoculaire gezichtsvermogen: beelden combineren en diepte en scherp zien.
Horen:
● Begint al in de baarmoeder → blootstelling aan stem moeder voor de geboorte
heeft invloed op de luistervoorkeur.
● Voorkeur stem moeder.
● Beter hoge tonen, dan lage tonen.
Reuk → jonge baby’s kunnen hun moeder herkennen (alleen als ze borstvoeding krijgen)
Smaak → voorkeur voor zoet, op basis wat moeder dronk tijdens zwangerschap.
Tastzin (pijn en aanrakingen):
● Tastzin meest geavanceerde zintuig
● 32 weken na de conceptie is het hele lichaam al gevoelig voor aanrakingen
● Tastzin van belang bij het vinden van de tepel en bij reflexen die nodig zijn om te overleven.
● Zachte aanrakingen zorgen voor groei
● Denk ook aan hechting
Cognitieve ontwikkeling (Piaget theorie) → relatie tussen uitgroeien van de hersenen en de
kwaliteit van het denkvermogen.
De reacties van een baby wijzen op de manier hoe hij de wereld ziet en hoe het in elkaar
zit. Ze vormen een mentaal begrip van de wereld → schema = georganiseerde mentale
structuur en patronen → bouwstenen van de manier waarop wij de wereld zien.
Adaptatie = de neiging van iemand om zich aan te passen aan zijn omgeving.
- Assimilatie = het proces waarbij mensen een nieuwe ervaring interpreteren aan de hand van
hun huidige cognitieve ontwikkelingsstadium en denkwijze.
- Accommodatie = het proces waarbij bestaande manieren van denken of doen veranderen in
reactie op nieuwe stimuli of gebeurtenissen.
De vroegste schema’s zijn voornamelijk sensomotorisch → zintuiglijke waarnemingen zorgen
voor motorische reacties → schema’s worden complexer als baby’s hun motorische
vaardigheden verder ontwikkelen (verdere cognitieve ontwikkeling).
Volgens Piaget doorlopen kinderen vier universele stadia:
