Diversiteit
Van caleidoscoop naar kruispuntdenken
Een caleidoscoop zoals wij die normaal kennen bestaat uit een buis met allemaal
verschillende steentjes in, door de positie en de lichtinval krijg je een bepaald beeld. Als je
eraan draait dan nemen de steentjes een andere positie aan en geeft de lichtinval een ander
beeld.
Dit principe gaan we ook gebruiken bij de identiteit van een persoon. In
dit geval zijn de steentjes de verschillende dimensies, deze verschuiven
afhankelijk van de context, de situatie en interacties met anderen. Zo
krijg je steeds nieuwe ‘beelden’ van een bepaald persoon. Dit houdt ook
in dat de dimensies interdynamisch (binnen 1 persoon, tussen
verschillende dimensies) en intradynamisch (binnen 1 dimensie) zijn.
Dit zijn de 8 dimensies waar we het hoofdzakelijk over hebben en die belangrijk zijn om te
weten. Het is wel belangrijk dat je deze sensitief bevraagt.
- Etniciteit
- Klasse
- Levensfase
- Talent/handicap
- Religie
- Sekse (gender)
- Seksuele oriëntatie
- (beroeps)socialisatie
Het is belangrijk om ook de sociale achtergrond mee te
rekenen in de gezondheidstoestand van de patiënt. Anders
krijg je nooit een volledig beeld van hem/haar. Je moet
holistisch denken.
De sociale achtergrond bepaalt ook of iemand bepaalde
privileges heeft of niet. Privileges moet niet altijd
noodzakelijk slecht zijn maar je moet je er wel bewust van
zijn en zien dat je die kan gebruiken om anderen te helpen.
Elk individu bestaat uit een kruispunt van identiteiten en elke identiteit kan bepaalde voor-
of nadelen geven in onze samenleving. Mensen die in maatschappelijk kwetsbare situaties
zitten hebben aspecten van identiteiten die negatief op elkaar inwerken. Deze mensen zijn
,niet alleen maatschappelijk kwetsbaar. Identiteiten kunnen ook evolueren en de waarde die
we aan ze hechten is cultureel bepaald.
Individuele ervaringen die verbonden zijn met deze kruispunten tonen de onderdrukking en
de privileges in de samenleving.
Kruispuntdenken:
- Stuurt ons gedrag en denken
- Dynamisch en context gebonden
- Reële impact
- Voordelen/nadelen
- Multidimensioneel perspectief hoe dimensies op elkaar inspelen
Van ijsberg tot kijken naar ziekte/gezondheid
Onze identiteit is als een ijsberg. Een deel laten we zien maar het gedrag dat we tonen komt
vanuit verschillende waarden en normen die we niet te zien krijgen. Het is belangrijk om te
weten vanuit wat voor referentiekader een persoon handelt. Als je dit weet kan je daar op
inspelen om o.a. therapietrouw te bevorderen. Het bepaalt hoe je omgaat met problemen
en emoties.
Ziekte/gezondheid is afhankelijk van gebruiken, waarden en normen van een bepaalde
groep, op een bepaalde plaats, in een bepaalde tijd. Het is dus cultuurgebonden. Daarbij is
het ook heel dynamisch.
De concepten van ziekte-gezondheid worden door
iedereen ander beken en benoemd. De dokter/arts
kan je disease bepalen, de patiënt die de disease
beleeft ziet het als een illness en de maatschappij
bepaald of je echt ziek (sickness) bent of niet. Hoe
meer de perspectieven verschillen, hoe groter de
kloof tussen de zorgverlener en de patiënt kan
worden. Maar daarbij is het ook belangrijk dat je je
eigen referentiekader niet gaat verloochenen maar
dat je zeker ook zorgt voor een laagdrempeligheid.
Verklaringsmodellen: model van Kleinman
Dit wordt ook wel een ICE-model genoemd en komt uit 1980. Deze modellen zouden inzicht
moeten kunnen verwerven in wat het meest belangrijk is voor de persoon in gezondheid,
ziekte en ziektezorg. Het geeft een zicht op het wereldzicht van de patiënt, zijn cultuur, zijn
, sociale context en spiritualiteit. Als je erachter komt wat het belangrijkste is voor hem/haar
dan kan dat helpen om een betrouwbare relatie op te bouwen.
- Wat noem je jouw probleem?
- Wat veroorzaakt je probleem?
- Waarom denk je dat het begonnen is?
- Hoe werkt het?
- Wat gebeurt er in je lichaam?
- Wat voor soort behandeling denk je dat je zou moeten krijgen?
- Hoe heeft dit probleem je leven beïnvloed?
- Wat beangstigd of geeft je het meeste bezorgdheid over dit probleem of deze
behandeling?
Het is belangrijk dat de persoon in zijn eigen bewoordingen de ziekte kan beschrijven en ook
de verschillende aspecten ervan. Het is ook belangrijk om de noodzakelijke informatie over
de culturele en contextuele aspecten te onderkennen. Als mensen zich erkend in hun cultuur
voelen gaat dat de therapietrouw ook verhogen. Dit toont dat het belangrijk is om oog te
hebben voor de patiënt.
Van bewustzijn naar een eerlijke gezondheidszorg
Bewustzijn: (unconscious) bias
Het bewustzijn draait rond onbewuste associaties die gevormd worden door omgeving,
ervaringen, maatschappij.
Biases bevinden zich op verschillende terreinen:
- Cognitief: Je kan geen neutrale beslissingen maken
- Sociaal: de manier waarop je het gedrag van anderen beoordeelt
- impliciet: het is eigenlijk iets dat onbewust gebeurt en dat kan lastig zijn. Je moet je
bewust worden van het onbewuste
We kunnen nooit vooroordeel vrij zijn, maar we kunnen er ons wel van bewust zijn
Er zijn ook 2 systemen van denken:
- automatische piloot: je toont een gedrag vanwege onbewuste associaties
- bewuste aandacht: je krijgt meer mentale ruimte, waardoor je meer perspectieven gaat
kunnen zien, meer hypotheses gaat kunnen vormen en je dus
eigenlijk helderder gaat denken. Het gaat je ook meer energie geven.
Biases:
- Confirmation bias: Je blijft in de buurt van mensen met dezelfde ideeën en
overtuigingen. Op deze manier worden je eigen ideeën en
overtuigen steeds opnieuw bevestigd zonder nog bezig te zijn met
anderen.
- Halo/Horn effect: de eerste indruk bepaald hoe wij een persoon gaan zien (eerste
externe factoren)
- Groepsvorming: in-group favoritisme: Je gaat liever de mensen in 1 bepaalde groep
hebben en die bevoordelen, meestal de groep
waar je zelf toe behoort
Van caleidoscoop naar kruispuntdenken
Een caleidoscoop zoals wij die normaal kennen bestaat uit een buis met allemaal
verschillende steentjes in, door de positie en de lichtinval krijg je een bepaald beeld. Als je
eraan draait dan nemen de steentjes een andere positie aan en geeft de lichtinval een ander
beeld.
Dit principe gaan we ook gebruiken bij de identiteit van een persoon. In
dit geval zijn de steentjes de verschillende dimensies, deze verschuiven
afhankelijk van de context, de situatie en interacties met anderen. Zo
krijg je steeds nieuwe ‘beelden’ van een bepaald persoon. Dit houdt ook
in dat de dimensies interdynamisch (binnen 1 persoon, tussen
verschillende dimensies) en intradynamisch (binnen 1 dimensie) zijn.
Dit zijn de 8 dimensies waar we het hoofdzakelijk over hebben en die belangrijk zijn om te
weten. Het is wel belangrijk dat je deze sensitief bevraagt.
- Etniciteit
- Klasse
- Levensfase
- Talent/handicap
- Religie
- Sekse (gender)
- Seksuele oriëntatie
- (beroeps)socialisatie
Het is belangrijk om ook de sociale achtergrond mee te
rekenen in de gezondheidstoestand van de patiënt. Anders
krijg je nooit een volledig beeld van hem/haar. Je moet
holistisch denken.
De sociale achtergrond bepaalt ook of iemand bepaalde
privileges heeft of niet. Privileges moet niet altijd
noodzakelijk slecht zijn maar je moet je er wel bewust van
zijn en zien dat je die kan gebruiken om anderen te helpen.
Elk individu bestaat uit een kruispunt van identiteiten en elke identiteit kan bepaalde voor-
of nadelen geven in onze samenleving. Mensen die in maatschappelijk kwetsbare situaties
zitten hebben aspecten van identiteiten die negatief op elkaar inwerken. Deze mensen zijn
,niet alleen maatschappelijk kwetsbaar. Identiteiten kunnen ook evolueren en de waarde die
we aan ze hechten is cultureel bepaald.
Individuele ervaringen die verbonden zijn met deze kruispunten tonen de onderdrukking en
de privileges in de samenleving.
Kruispuntdenken:
- Stuurt ons gedrag en denken
- Dynamisch en context gebonden
- Reële impact
- Voordelen/nadelen
- Multidimensioneel perspectief hoe dimensies op elkaar inspelen
Van ijsberg tot kijken naar ziekte/gezondheid
Onze identiteit is als een ijsberg. Een deel laten we zien maar het gedrag dat we tonen komt
vanuit verschillende waarden en normen die we niet te zien krijgen. Het is belangrijk om te
weten vanuit wat voor referentiekader een persoon handelt. Als je dit weet kan je daar op
inspelen om o.a. therapietrouw te bevorderen. Het bepaalt hoe je omgaat met problemen
en emoties.
Ziekte/gezondheid is afhankelijk van gebruiken, waarden en normen van een bepaalde
groep, op een bepaalde plaats, in een bepaalde tijd. Het is dus cultuurgebonden. Daarbij is
het ook heel dynamisch.
De concepten van ziekte-gezondheid worden door
iedereen ander beken en benoemd. De dokter/arts
kan je disease bepalen, de patiënt die de disease
beleeft ziet het als een illness en de maatschappij
bepaald of je echt ziek (sickness) bent of niet. Hoe
meer de perspectieven verschillen, hoe groter de
kloof tussen de zorgverlener en de patiënt kan
worden. Maar daarbij is het ook belangrijk dat je je
eigen referentiekader niet gaat verloochenen maar
dat je zeker ook zorgt voor een laagdrempeligheid.
Verklaringsmodellen: model van Kleinman
Dit wordt ook wel een ICE-model genoemd en komt uit 1980. Deze modellen zouden inzicht
moeten kunnen verwerven in wat het meest belangrijk is voor de persoon in gezondheid,
ziekte en ziektezorg. Het geeft een zicht op het wereldzicht van de patiënt, zijn cultuur, zijn
, sociale context en spiritualiteit. Als je erachter komt wat het belangrijkste is voor hem/haar
dan kan dat helpen om een betrouwbare relatie op te bouwen.
- Wat noem je jouw probleem?
- Wat veroorzaakt je probleem?
- Waarom denk je dat het begonnen is?
- Hoe werkt het?
- Wat gebeurt er in je lichaam?
- Wat voor soort behandeling denk je dat je zou moeten krijgen?
- Hoe heeft dit probleem je leven beïnvloed?
- Wat beangstigd of geeft je het meeste bezorgdheid over dit probleem of deze
behandeling?
Het is belangrijk dat de persoon in zijn eigen bewoordingen de ziekte kan beschrijven en ook
de verschillende aspecten ervan. Het is ook belangrijk om de noodzakelijke informatie over
de culturele en contextuele aspecten te onderkennen. Als mensen zich erkend in hun cultuur
voelen gaat dat de therapietrouw ook verhogen. Dit toont dat het belangrijk is om oog te
hebben voor de patiënt.
Van bewustzijn naar een eerlijke gezondheidszorg
Bewustzijn: (unconscious) bias
Het bewustzijn draait rond onbewuste associaties die gevormd worden door omgeving,
ervaringen, maatschappij.
Biases bevinden zich op verschillende terreinen:
- Cognitief: Je kan geen neutrale beslissingen maken
- Sociaal: de manier waarop je het gedrag van anderen beoordeelt
- impliciet: het is eigenlijk iets dat onbewust gebeurt en dat kan lastig zijn. Je moet je
bewust worden van het onbewuste
We kunnen nooit vooroordeel vrij zijn, maar we kunnen er ons wel van bewust zijn
Er zijn ook 2 systemen van denken:
- automatische piloot: je toont een gedrag vanwege onbewuste associaties
- bewuste aandacht: je krijgt meer mentale ruimte, waardoor je meer perspectieven gaat
kunnen zien, meer hypotheses gaat kunnen vormen en je dus
eigenlijk helderder gaat denken. Het gaat je ook meer energie geven.
Biases:
- Confirmation bias: Je blijft in de buurt van mensen met dezelfde ideeën en
overtuigingen. Op deze manier worden je eigen ideeën en
overtuigen steeds opnieuw bevestigd zonder nog bezig te zijn met
anderen.
- Halo/Horn effect: de eerste indruk bepaald hoe wij een persoon gaan zien (eerste
externe factoren)
- Groepsvorming: in-group favoritisme: Je gaat liever de mensen in 1 bepaalde groep
hebben en die bevoordelen, meestal de groep
waar je zelf toe behoort
