Hoorcollege 3: van interventieonderzoek naar richtlijnen
Waarom interventieonderzoek?
Als we een behandeling geven, doet die dan ook wel wat willen. Veel interventies hebben
hoge kosten daarom wil je bekijken of het wel echt een effectieve behandeling is.
• Doen wat ze zouden moeten doen?
• Veel interventies
• Veel instellingen met hun eigen visie
• Hoge kosten
1-5% behandelingen zijn evidence based (Veerman & van Yperen, 2006) In de USA, 551
verschillende interventie programma’s (Kazdin, 2000) In Nederland, schatting: ten minste
1500 interventies op het gebied van jongeren en opvoeding (Loeffen et al., 2004)
Er is een klein deel onderzocht op effectiviteit, nog kleiner deel GOED onderzocht op
effectiviteit. Dus van de meeste interventies is het onbekend of ze werken.
Risico’s van het niet doen van interventieonderzoek:
• Verspilling geld, tijd en moeite
• Toename van klachten
• Interventies die niet werken
Interventie spectrum (soorten):
• Je begint basaal bij gezondheidspromotie
• Vervolgens preventie
• Naar behandeling
• Voortgezette zorg
,Interventie spectrum- promotie
• Richt zich op algemene bevolking bijv. schijf van vijf.
• Versterken van positieve factoren en daardoor het verkleinen van het risico op latere
problemen
Interventie spectrum-preventie
Universele preventie:
• Algemene bevolking of gedeelte ervan
o Bijv: schoolprogramma’s over alcoholgebruik
Selectieve preventie
• Hoog risicogroepen
o Bijv: alcoholgebruik bij jongeren van ouders met een middelenprobleem
Geïndiceerde preventie
• Wel symptomen, niet diagnose
o Bijv: jongeren die al overmatig drinken, maar nog niet voldoen aan de
diagnose alcoholmisbruik/- afhankelijkheid
Interventie spectrum-behandeling (stapsgewijs proces, case identification)
Case identificatie
• Vaststellen van diagnose via diagnostiek
Standaardbehandeling
• Aanbieden van effectieve, evidence-based behandeling
Maar in praktijk vaak niet effectief bewezen/evidence-based
Interventie spectrum-voortgezette behandeling
Langdurige behandeling
• Aanvullende behandeling
• Resultaat van de standaardbehandeling te versterken of uit te breiden
• Terugval preventie
Nazorg; bij chronische stoornis, autisme
• Rehabilitatie; sociale en schoolse of beroepsmatige functioneren bevorderen van
cliënten met langdurige problemen (zoals autisme en eetstoornissen)
• Aantal ondersteunende contacten
• Gericht op terugvalpreventie
Zijn interventies effectief?
Dit kunnen we beoordelen met effect size:
• >.80= groot effect
• .50-.80= medium effect
• >.20 = klein effect
Effectsize voor reguliere zorg lijken een
klein effect te hebben. Er zijn echter weinig
studies naar gedaan.
,Traditionele psychotherapie (Weiss et al., 1999) heeft een studie uitgevoerd waarbij achteraf
werd gekeken wat de verandering was t.o.v. voor de behandeling hij kwam op een effect size
van -.08.
Gebrek aan effectiviteit
• ‘effect size’ interventions youth care
Problemen met effectiviteit onderzoek:
• Te veel interventies namelijk 1500, dit zijn er teveel om te onderzoeken.
• Niet goed omschreven
• Niet onderzocht
• Wel onderzocht maar
o Niet goed onderzocht
o Kleine effectsizes
Waar moet een interventie aan voldoen?
Nederlands Jeugdinstituut (NJI) criteria o.b.v.
• Databank Effectieve Jeugdinterventies,
• Landelijke Erkenning Jeugdinterventies
• Erkenningscommissie Gedragsinterventies Justitie
Beschrijving criteria:
• Doel moet duidelijk zijn
• Doelgroep moet duidelijk zijn
• Inhoud werkwijze of methodiek moet beschreven staan
Toepasbaar criteria:
• Uitvoerbaar zijn in de praktjjk
• Overdraagbaar met een training, supervisie en protocol zou je het moeten kunnen leren
• Randvoorwaarden moeten duidelijk zijn (kosten, steun instelling, eisen hulpverlener,
etc.)
Theoretische onderbouwing criteria:
• Analyse van risicofactoren en beschermende factoren
• Theoretisch kader (ontstaan en in standhoudende factoren0
Maakt aannemelijk dat de interventie zou kunnen werken
, Kijken wat voor
factoren samenhangen
met het gedragsprobleem.
Er zijn een aantal die wel
beïnvloed kunnen worden
en een aantal niet, je gaat
kijken waarop je de
interventie inzet.
Landelijke erkenning commissie interventies:
Geen echte criteria. Wel mate van bewijskracht/effectiviteit (kwaliteit onderzoek design hangt
samen met bewijsniveau)
→ Databank effectieve jeugdinterventies + effectladder waarin veel interventies staan
beschreven en of deze wel of niet werken. (Veerman en van Yperen, 2006)
Multidisciplinaire richtlijn ADHD
→ Bewijsniveau: hoogste niveau = minstens 2 RCT’S dubbelblind vergelijkend klinisch
onderzoek
Eisen interventie onderzoek:
• Theoretisch goed onderbouwd: interventie heeft potentie o.b.v. theorie, er is echter
nog geen onderzoek
• Waarschijnlijk effectief: beperkt onderzoek aanwezig dat laat zien dat de interventie
beter werkt dan de gebruikelijke zorg
• Bewezen effectief: voldoende kwalitatief onderzoek dat aantoont dat de interventie
beter werkt dan de gebruikelijke zorg
• Kosteneffectief: effectiviteit voldoende vastgesteld en financieel aantrekkelijk
Waarom interventieonderzoek?
Als we een behandeling geven, doet die dan ook wel wat willen. Veel interventies hebben
hoge kosten daarom wil je bekijken of het wel echt een effectieve behandeling is.
• Doen wat ze zouden moeten doen?
• Veel interventies
• Veel instellingen met hun eigen visie
• Hoge kosten
1-5% behandelingen zijn evidence based (Veerman & van Yperen, 2006) In de USA, 551
verschillende interventie programma’s (Kazdin, 2000) In Nederland, schatting: ten minste
1500 interventies op het gebied van jongeren en opvoeding (Loeffen et al., 2004)
Er is een klein deel onderzocht op effectiviteit, nog kleiner deel GOED onderzocht op
effectiviteit. Dus van de meeste interventies is het onbekend of ze werken.
Risico’s van het niet doen van interventieonderzoek:
• Verspilling geld, tijd en moeite
• Toename van klachten
• Interventies die niet werken
Interventie spectrum (soorten):
• Je begint basaal bij gezondheidspromotie
• Vervolgens preventie
• Naar behandeling
• Voortgezette zorg
,Interventie spectrum- promotie
• Richt zich op algemene bevolking bijv. schijf van vijf.
• Versterken van positieve factoren en daardoor het verkleinen van het risico op latere
problemen
Interventie spectrum-preventie
Universele preventie:
• Algemene bevolking of gedeelte ervan
o Bijv: schoolprogramma’s over alcoholgebruik
Selectieve preventie
• Hoog risicogroepen
o Bijv: alcoholgebruik bij jongeren van ouders met een middelenprobleem
Geïndiceerde preventie
• Wel symptomen, niet diagnose
o Bijv: jongeren die al overmatig drinken, maar nog niet voldoen aan de
diagnose alcoholmisbruik/- afhankelijkheid
Interventie spectrum-behandeling (stapsgewijs proces, case identification)
Case identificatie
• Vaststellen van diagnose via diagnostiek
Standaardbehandeling
• Aanbieden van effectieve, evidence-based behandeling
Maar in praktijk vaak niet effectief bewezen/evidence-based
Interventie spectrum-voortgezette behandeling
Langdurige behandeling
• Aanvullende behandeling
• Resultaat van de standaardbehandeling te versterken of uit te breiden
• Terugval preventie
Nazorg; bij chronische stoornis, autisme
• Rehabilitatie; sociale en schoolse of beroepsmatige functioneren bevorderen van
cliënten met langdurige problemen (zoals autisme en eetstoornissen)
• Aantal ondersteunende contacten
• Gericht op terugvalpreventie
Zijn interventies effectief?
Dit kunnen we beoordelen met effect size:
• >.80= groot effect
• .50-.80= medium effect
• >.20 = klein effect
Effectsize voor reguliere zorg lijken een
klein effect te hebben. Er zijn echter weinig
studies naar gedaan.
,Traditionele psychotherapie (Weiss et al., 1999) heeft een studie uitgevoerd waarbij achteraf
werd gekeken wat de verandering was t.o.v. voor de behandeling hij kwam op een effect size
van -.08.
Gebrek aan effectiviteit
• ‘effect size’ interventions youth care
Problemen met effectiviteit onderzoek:
• Te veel interventies namelijk 1500, dit zijn er teveel om te onderzoeken.
• Niet goed omschreven
• Niet onderzocht
• Wel onderzocht maar
o Niet goed onderzocht
o Kleine effectsizes
Waar moet een interventie aan voldoen?
Nederlands Jeugdinstituut (NJI) criteria o.b.v.
• Databank Effectieve Jeugdinterventies,
• Landelijke Erkenning Jeugdinterventies
• Erkenningscommissie Gedragsinterventies Justitie
Beschrijving criteria:
• Doel moet duidelijk zijn
• Doelgroep moet duidelijk zijn
• Inhoud werkwijze of methodiek moet beschreven staan
Toepasbaar criteria:
• Uitvoerbaar zijn in de praktjjk
• Overdraagbaar met een training, supervisie en protocol zou je het moeten kunnen leren
• Randvoorwaarden moeten duidelijk zijn (kosten, steun instelling, eisen hulpverlener,
etc.)
Theoretische onderbouwing criteria:
• Analyse van risicofactoren en beschermende factoren
• Theoretisch kader (ontstaan en in standhoudende factoren0
Maakt aannemelijk dat de interventie zou kunnen werken
, Kijken wat voor
factoren samenhangen
met het gedragsprobleem.
Er zijn een aantal die wel
beïnvloed kunnen worden
en een aantal niet, je gaat
kijken waarop je de
interventie inzet.
Landelijke erkenning commissie interventies:
Geen echte criteria. Wel mate van bewijskracht/effectiviteit (kwaliteit onderzoek design hangt
samen met bewijsniveau)
→ Databank effectieve jeugdinterventies + effectladder waarin veel interventies staan
beschreven en of deze wel of niet werken. (Veerman en van Yperen, 2006)
Multidisciplinaire richtlijn ADHD
→ Bewijsniveau: hoogste niveau = minstens 2 RCT’S dubbelblind vergelijkend klinisch
onderzoek
Eisen interventie onderzoek:
• Theoretisch goed onderbouwd: interventie heeft potentie o.b.v. theorie, er is echter
nog geen onderzoek
• Waarschijnlijk effectief: beperkt onderzoek aanwezig dat laat zien dat de interventie
beter werkt dan de gebruikelijke zorg
• Bewezen effectief: voldoende kwalitatief onderzoek dat aantoont dat de interventie
beter werkt dan de gebruikelijke zorg
• Kosteneffectief: effectiviteit voldoende vastgesteld en financieel aantrekkelijk
