Diagnostiek in de klinische psychologie
(200300176)
Samenvatting boek
‘Psychologische diagnostiek in de gezondheidszorg’
Frans Luteijn en Dick Barelds (4e druk)
Universiteit Utrecht
10.05.2023
Daphne Psychologie (2023)
DIAGNOSTIEK IN DE KLINISCHE PSYCHOLOGIE - SAMENVATTING BOEK 1
,Inhoudsopgave
H1: Het diagnostisch proces
H2: Kwaliteit van diagnostiek
H3: Het gesprek
H4: Gedragsobservatie
H5: Indirecte methoden
H6: Intelligentie en intelligentietests
H7: Neuropsychologische vragen en methoden
H8: Persoonlijkheidsvragenlijsten
H9: Vragenlijsten voor het meten van probleemgebieden
H11: Ethische aspecten en rapportage van diagnostiek
DIAGNOSTIEK IN DE KLINISCHE PSYCHOLOGIE - SAMENVATTING BOEK 2
,H1: Het diagnostisch proces
Over diagnostiek bestaan uiteenlopende meningen. Zo profileren sommige psychologen
zich liever niet als diagnosticus, omdat het saai werk zou zijn, waarbij mensen in hokjes
geplaatst worden op een onbetrouwbare manier. Toch is het voorwaarde voor adequate
hulpverlening.
Klinische psychodiagnostiek is een professionele activiteit bestaande uit 3 elementen:
1. Theorievorming over problemen/klachten en problematische gedragingen
2. Operationalisatie en meting
3. Toepassing van diagnostische methoden
Het diagnostisch proces bestaat uit fasen dat gebaseerd is op wetenschappelijke
bevindingen, zodat verantwoorde uitspraken over de cliënt gedaan kunnen worden.
Stappen van het diagnostisch proces
Meestal wordt de cliënt eerst doorverwezen naar de diagnosticus, die de hulpvraag van de
cliënt en de aanvraag van de verwijzer analyseert. Deze twee bronnen vormen het
vertrekpunt, evenals vragen die bij de diagnosticus omhoog komen tijdens het
kennismakingsgesprek. De analyse van de diagnosticus dient uit te gaan van drie vragen:
- Van welke stoornis is sprake? Of niet?
- Welke factoren hebben de stoornis veroorzaakt/in stand gehouden?
- Welke behandeling is aangewezen?
Hieruit wordt een voorlopige theorie gevormd, die vervolgens getoetst zal worden aan de
hand van 5 diagnostische handelingen:
1. De theorie wordt omgezet in hypothesen
2. Er wordt een onderzoeksinstrument gekozen dat de hypothesen kan
ondersteunen/verwerpen
3. Er worden voorspellingen gedaan over de uitkomsten, zodat bepaald kan worden
wanneer de hypothesen wel of niet verworpen kunnen worden
4. Instrumenten worden afgenomen en verwerkt
5. De hypothesen worden aanvaard/verworpen
Hieruit volgt een diagnostische conclusie.
Dus:
- Aanmelding
- Aanvraag + hulpvraag
- Reflectie van de diagnosticus
DIAGNOSTIEK IN DE KLINISCHE PSYCHOLOGIE - SAMENVATTING BOEK 3
, - Diagnostisch scenario (formuleren theorie)
- Hypothesen vormen en toetsen
- Rapportering
Vijf basisvragen in de klinische psychodiagnostiek
De meeste vragen van cliënten verwijzers en diagnostici komen terug op 5 basisvragen. De
knowledge base van de psychologie draagt eraan bij dat de diagnosticus de vragen
wetenschappelijk en professioneel kan beantwoorden.
1. Onderkenning - Wat zijn de problemen? Hiervoor moeten de klachten en
gedragingen van de cliënt en omgeving in kaart worden gebracht. Het bestaat uit:
a. Inventarisatie en beschrijving
b. Ordening en categorisering in disfunctionele gedragsclusters of stoornissen
c. Inschatting ernst
Je kunt onderkennen door de klachten/gedrag te vergelijken met een vooraf
bepaalde standaard - ook wel criteriumgericht meten. Je kunt ook vergelijken met
een representatieve vergelijkingsgroep - ook wel normgericht meten. Ook kun je
vergelijken met het individu zelf - ook wel ipsatief meten. Verder wordt onderscheid
gemaakt tussen een classificatie, waarbij het klinische beeld wordt ondergebracht
bij een type problemen op basis van het alles-of-niets principe, en een
diagnostische formulering, waarbij het unieke klinische beeld van de cliënt centraal
staat op basis van een holistische theorie. Classificatie leidt tot labeling en
comorbiditeit en is beperkt, terwijl het ook de communicatie tussen deskundigen
makkelijker maakt. Diagnostische formulering doet recht aan de uniciteit van de
cliënt, wat helpt bij therapieplanning, terwijl het vaak ontbreekt aan empirische
ondersteuning. Ook is een verschil dat classificatie alleen onderkent, en
diagnostische formulering daarnaast ook verklaart.
2. Verklaring - Waarom zijn problemen ontstaan en hoe worden ze in stand
gehouden? Het bevat:
a. Het (deel)probleem
b. Condities die het optreden van het probleem verklaren
c. De relatie tussen 1 en 2 in termen van omdat of doordat
Verklaringen kunnen ingedeeld worden volgens:
- De locus > Of de verklaring bij de persoon of de situatie ligt.
DIAGNOSTIEK IN DE KLINISCHE PSYCHOLOGIE - SAMENVATTING BOEK 4
(200300176)
Samenvatting boek
‘Psychologische diagnostiek in de gezondheidszorg’
Frans Luteijn en Dick Barelds (4e druk)
Universiteit Utrecht
10.05.2023
Daphne Psychologie (2023)
DIAGNOSTIEK IN DE KLINISCHE PSYCHOLOGIE - SAMENVATTING BOEK 1
,Inhoudsopgave
H1: Het diagnostisch proces
H2: Kwaliteit van diagnostiek
H3: Het gesprek
H4: Gedragsobservatie
H5: Indirecte methoden
H6: Intelligentie en intelligentietests
H7: Neuropsychologische vragen en methoden
H8: Persoonlijkheidsvragenlijsten
H9: Vragenlijsten voor het meten van probleemgebieden
H11: Ethische aspecten en rapportage van diagnostiek
DIAGNOSTIEK IN DE KLINISCHE PSYCHOLOGIE - SAMENVATTING BOEK 2
,H1: Het diagnostisch proces
Over diagnostiek bestaan uiteenlopende meningen. Zo profileren sommige psychologen
zich liever niet als diagnosticus, omdat het saai werk zou zijn, waarbij mensen in hokjes
geplaatst worden op een onbetrouwbare manier. Toch is het voorwaarde voor adequate
hulpverlening.
Klinische psychodiagnostiek is een professionele activiteit bestaande uit 3 elementen:
1. Theorievorming over problemen/klachten en problematische gedragingen
2. Operationalisatie en meting
3. Toepassing van diagnostische methoden
Het diagnostisch proces bestaat uit fasen dat gebaseerd is op wetenschappelijke
bevindingen, zodat verantwoorde uitspraken over de cliënt gedaan kunnen worden.
Stappen van het diagnostisch proces
Meestal wordt de cliënt eerst doorverwezen naar de diagnosticus, die de hulpvraag van de
cliënt en de aanvraag van de verwijzer analyseert. Deze twee bronnen vormen het
vertrekpunt, evenals vragen die bij de diagnosticus omhoog komen tijdens het
kennismakingsgesprek. De analyse van de diagnosticus dient uit te gaan van drie vragen:
- Van welke stoornis is sprake? Of niet?
- Welke factoren hebben de stoornis veroorzaakt/in stand gehouden?
- Welke behandeling is aangewezen?
Hieruit wordt een voorlopige theorie gevormd, die vervolgens getoetst zal worden aan de
hand van 5 diagnostische handelingen:
1. De theorie wordt omgezet in hypothesen
2. Er wordt een onderzoeksinstrument gekozen dat de hypothesen kan
ondersteunen/verwerpen
3. Er worden voorspellingen gedaan over de uitkomsten, zodat bepaald kan worden
wanneer de hypothesen wel of niet verworpen kunnen worden
4. Instrumenten worden afgenomen en verwerkt
5. De hypothesen worden aanvaard/verworpen
Hieruit volgt een diagnostische conclusie.
Dus:
- Aanmelding
- Aanvraag + hulpvraag
- Reflectie van de diagnosticus
DIAGNOSTIEK IN DE KLINISCHE PSYCHOLOGIE - SAMENVATTING BOEK 3
, - Diagnostisch scenario (formuleren theorie)
- Hypothesen vormen en toetsen
- Rapportering
Vijf basisvragen in de klinische psychodiagnostiek
De meeste vragen van cliënten verwijzers en diagnostici komen terug op 5 basisvragen. De
knowledge base van de psychologie draagt eraan bij dat de diagnosticus de vragen
wetenschappelijk en professioneel kan beantwoorden.
1. Onderkenning - Wat zijn de problemen? Hiervoor moeten de klachten en
gedragingen van de cliënt en omgeving in kaart worden gebracht. Het bestaat uit:
a. Inventarisatie en beschrijving
b. Ordening en categorisering in disfunctionele gedragsclusters of stoornissen
c. Inschatting ernst
Je kunt onderkennen door de klachten/gedrag te vergelijken met een vooraf
bepaalde standaard - ook wel criteriumgericht meten. Je kunt ook vergelijken met
een representatieve vergelijkingsgroep - ook wel normgericht meten. Ook kun je
vergelijken met het individu zelf - ook wel ipsatief meten. Verder wordt onderscheid
gemaakt tussen een classificatie, waarbij het klinische beeld wordt ondergebracht
bij een type problemen op basis van het alles-of-niets principe, en een
diagnostische formulering, waarbij het unieke klinische beeld van de cliënt centraal
staat op basis van een holistische theorie. Classificatie leidt tot labeling en
comorbiditeit en is beperkt, terwijl het ook de communicatie tussen deskundigen
makkelijker maakt. Diagnostische formulering doet recht aan de uniciteit van de
cliënt, wat helpt bij therapieplanning, terwijl het vaak ontbreekt aan empirische
ondersteuning. Ook is een verschil dat classificatie alleen onderkent, en
diagnostische formulering daarnaast ook verklaart.
2. Verklaring - Waarom zijn problemen ontstaan en hoe worden ze in stand
gehouden? Het bevat:
a. Het (deel)probleem
b. Condities die het optreden van het probleem verklaren
c. De relatie tussen 1 en 2 in termen van omdat of doordat
Verklaringen kunnen ingedeeld worden volgens:
- De locus > Of de verklaring bij de persoon of de situatie ligt.
DIAGNOSTIEK IN DE KLINISCHE PSYCHOLOGIE - SAMENVATTING BOEK 4
