Inleiding
- Geschiedschrijver Polybius spreekt in zijn Historiai (Wereldgeschiedenis) over het belang van cultuur
- cultuur = een levensbehoefte, een manier om de hardheid van het bestaan te verzachten en om de
sociale banden tussen mensen te versterken
→ niet nieuw, deze ideeën zien we ook bij antieke schrijvers en denkers
- voorouders hechtten veel belang aan muziek en dans, niet vanuit een hang naar luxe (zie passage)
- de antieke samenlevingen waren doordrongen van religie: veel culturele uitingen (toneel en dans)
waren in de eerste plaats onderdeel van religieuze festivals
- Zie passage uit de beroemde redevoering van de Atheense staatsman Pericles (eind 5de eeuw v.Chr)
→ een lofzang op het machtige Athene van zijn tijd: ‘de leerschool van Griekenland’
- hoge waardering voor cultuur in haar vele verschijningsvormen
- maar die waardering was niet vrijblijvend: in de hele oudheid werd het onderscheid tussen ‘wij’ en
‘zij’ gedefinieerd langs de lijnen van cultuur (waarvan taal een van de belangrijkste manifestaties was)
- niet alleen ‘wij mensen’ als onderscheid met dieren, maar ook Grieken die zich superieur waanden
aan niet-Grieken (barbaroi, ‘brabbelaars’, die de Griekse taal niet machtig waren)
→ het versterken van de eigen groepsidentiteit en het bevorderen van sociale cohesie waren oorzaak
en gevolg van veel van wat wij nu als de culturele verworvenheden van de Griekse en Romeinse
wereld beschouwen
- Dat wordt vooral duidelijk bij de ruimere context (de antieke leefwereld) als uitgangspunt
→ daarom wordt in deze cursus een breed cultuurbegrip gehanteerd
= de leefwereld van mensen in de oudheid en hun wereldbeeld
- veel van die wereld leeft door in de onze: de doorwerking van antieke wereld in de onze
- juist omdat veel cultuuruitingen van de oudheid als exemplarisch golden én gelden, hebben we voor
een ruime invulling van het begrip ‘cultuur’ gekozen
- pas wanneer er zich is op het grotere geheel kan duidelijk worden waarom bepaalde cultuuruitingen
exemplarisch werden
→ de thema’s variëren aldus van de mentaliteitsgeschiedenis en sociale geschiedenis tot analyses van
literatuur, beeldende kunst en architectuur
- Dit boek : een poging om de leefwereld van antieke mensen en hun wereldbeeld op te roepen
→ heel ambitieus
- bestand aan bronnen (geschreven bronnen, inscripties, archeologische resten) zijn gering in aantal
- egodocumenten uit de oudheid zijn zeer schaars (itt tot latere perioden van de geschiedenis)
- de literaire bronnen zijn vaak erg gekleurd: geschreven voor en door de elite (geven vertekend beeld)
- De wereld van de oudheid verschilde fundamenteel van de onze
→ het leven was voor verreweg de meeste mensen bikkelhard: ziektes, kindersterfte, lage
levensverwachting, nauwelijks sociaal vangnet, ..
→ heel wat minder rooskleurig dan de literaire bronnen ons doen geloven, en toch hebben juist deze
een enorme invloed gehad in de westerse cultuurgeschiedenis
→ deze vertekening is de laatste decennia op veel punten gecorrigeerd
- Dit boek is uitdrukkelijk niet bedoeld als een algemeen historisch overzicht
- deze overzichtswerken laten vrijwel altijd de politieke en militaire ontwikkelingen domineren
- dit boek wil de cultuur in de Grieks-Romeinse wereld (in samenhang en diachroon gethematiseert)
laten domineren en zo een lacune opvullen
- er is bewust gekozen voor de Griekse en Romeinse wereld
- de nadruk ligt op de klassieke oudheid: de wereld van de Grieken en Romeinen
- de traditionele scheiding tussen Grieks en Romeins is zoveel mogelijk vermeden: het mediterrane
gebied is een eenheid en gedurende een groot deel van de antieke geschiedenis bestonden de Griekse
en Romeinse wereld naast en vooral door elkaar
- de oudheid wordt gepresenteerd in 12 portretten van steden, geplaatst in een diachroon perspectief
vanaf het einde van het 2de millennium v.Chr. tot in de lade oudheid
→ steeds wordt een voor die stad belangrijke periode uitgelicht, in chronologische volgorde (tijdreis!)
- Geschiedschrijver Polybius spreekt in zijn Historiai (Wereldgeschiedenis) over het belang van cultuur
- cultuur = een levensbehoefte, een manier om de hardheid van het bestaan te verzachten en om de
sociale banden tussen mensen te versterken
→ niet nieuw, deze ideeën zien we ook bij antieke schrijvers en denkers
- voorouders hechtten veel belang aan muziek en dans, niet vanuit een hang naar luxe (zie passage)
- de antieke samenlevingen waren doordrongen van religie: veel culturele uitingen (toneel en dans)
waren in de eerste plaats onderdeel van religieuze festivals
- Zie passage uit de beroemde redevoering van de Atheense staatsman Pericles (eind 5de eeuw v.Chr)
→ een lofzang op het machtige Athene van zijn tijd: ‘de leerschool van Griekenland’
- hoge waardering voor cultuur in haar vele verschijningsvormen
- maar die waardering was niet vrijblijvend: in de hele oudheid werd het onderscheid tussen ‘wij’ en
‘zij’ gedefinieerd langs de lijnen van cultuur (waarvan taal een van de belangrijkste manifestaties was)
- niet alleen ‘wij mensen’ als onderscheid met dieren, maar ook Grieken die zich superieur waanden
aan niet-Grieken (barbaroi, ‘brabbelaars’, die de Griekse taal niet machtig waren)
→ het versterken van de eigen groepsidentiteit en het bevorderen van sociale cohesie waren oorzaak
en gevolg van veel van wat wij nu als de culturele verworvenheden van de Griekse en Romeinse
wereld beschouwen
- Dat wordt vooral duidelijk bij de ruimere context (de antieke leefwereld) als uitgangspunt
→ daarom wordt in deze cursus een breed cultuurbegrip gehanteerd
= de leefwereld van mensen in de oudheid en hun wereldbeeld
- veel van die wereld leeft door in de onze: de doorwerking van antieke wereld in de onze
- juist omdat veel cultuuruitingen van de oudheid als exemplarisch golden én gelden, hebben we voor
een ruime invulling van het begrip ‘cultuur’ gekozen
- pas wanneer er zich is op het grotere geheel kan duidelijk worden waarom bepaalde cultuuruitingen
exemplarisch werden
→ de thema’s variëren aldus van de mentaliteitsgeschiedenis en sociale geschiedenis tot analyses van
literatuur, beeldende kunst en architectuur
- Dit boek : een poging om de leefwereld van antieke mensen en hun wereldbeeld op te roepen
→ heel ambitieus
- bestand aan bronnen (geschreven bronnen, inscripties, archeologische resten) zijn gering in aantal
- egodocumenten uit de oudheid zijn zeer schaars (itt tot latere perioden van de geschiedenis)
- de literaire bronnen zijn vaak erg gekleurd: geschreven voor en door de elite (geven vertekend beeld)
- De wereld van de oudheid verschilde fundamenteel van de onze
→ het leven was voor verreweg de meeste mensen bikkelhard: ziektes, kindersterfte, lage
levensverwachting, nauwelijks sociaal vangnet, ..
→ heel wat minder rooskleurig dan de literaire bronnen ons doen geloven, en toch hebben juist deze
een enorme invloed gehad in de westerse cultuurgeschiedenis
→ deze vertekening is de laatste decennia op veel punten gecorrigeerd
- Dit boek is uitdrukkelijk niet bedoeld als een algemeen historisch overzicht
- deze overzichtswerken laten vrijwel altijd de politieke en militaire ontwikkelingen domineren
- dit boek wil de cultuur in de Grieks-Romeinse wereld (in samenhang en diachroon gethematiseert)
laten domineren en zo een lacune opvullen
- er is bewust gekozen voor de Griekse en Romeinse wereld
- de nadruk ligt op de klassieke oudheid: de wereld van de Grieken en Romeinen
- de traditionele scheiding tussen Grieks en Romeins is zoveel mogelijk vermeden: het mediterrane
gebied is een eenheid en gedurende een groot deel van de antieke geschiedenis bestonden de Griekse
en Romeinse wereld naast en vooral door elkaar
- de oudheid wordt gepresenteerd in 12 portretten van steden, geplaatst in een diachroon perspectief
vanaf het einde van het 2de millennium v.Chr. tot in de lade oudheid
→ steeds wordt een voor die stad belangrijke periode uitgelicht, in chronologische volgorde (tijdreis!)
