Samenvatting keuzemodule Gezinnen in transitie

GEZINNEN IN TRANSITIE
SWARTELE
SAMENLEVINGSVORMEN

 Voor 1960
o huwelijk en gezin zijn onaantastbare instellingen
 Vanaf de jaren ‘60 doet zich een graduele verschuiving in het waardepatroon voor
o De individualisering van de samenleving
 loskomen van traditionele instituties zoals de religie (de-traditionalisering)
 keuzevrijheid
 nadruk op zelfontplooiing
o de globalisering

GEVOLGEN VAN DE INDIVIDUALISERING EN GLOBALISERING

Het doorbreken van de klassieke viereenheid liefde, seksualiteit, huwelijk en voortplanting (seksuele revolutie)

 huwelijk blijft belangrijk, maar naast het huwen winnen de feitelijke en de wettelijke samenwoning
terrein;
 uitstel van het eerste huwelijk;
 geslacht is irrelevant geworden;
 gemengde partnerrelaties (ras, leeftijd, religie…..);
 het huwelijk is niet meer tot de dood ons scheidt maar zolang de liefde duurt;
o seriële monogamie
o nieuw samengestelde gezinnen
o een-ouder gezinnen – vnl. alleenstaande moeders (kwetsbare groep)
 Polyamorie
 Niet partner samenlevingsvormen – cohousing

GEVOLGEN VAN DEZE VERSCHUIVING VAN WAARDEN

 Een nieuwe betekenis van relaties en ouderschap (zie verder ouderschap)
o Liefde, seksualiteit en huwelijk worden losgekoppeld van voortplanting
 De relatie staat – gezinseconomie wordt gewijzigd (zie verder gezin en arbeid)
o herintrede van de vrouw op de arbeidsmarkt vanaf de jaren ’70
o evolutie van een kostwinnaarsmodel naar een tweeverdienersmodel
o anders denken over genderrollen
o balans werk-gezin
 Demografische veranderingen (zie verder vergrijzing)
o Van baby-boom (hoogtepunt in 1964) tot babybust (daling v/h vruchtbaarheidscijfer)

 Relaties zijn niet langer voor eeuwig

 relationele conflicten stijgen en escaleren
 relaties staan onder druk:
o allerlei stressfactoren
o relatiebekwaamheid
o (intra)familiaal geweld

, De bëindiging van samenlevingsvormen brengt grote uitdagingen met zich mee.

 vechtscheidingen, armoede, uitsluiting, ..
 aantal singles – alleenstaanden neem toe…
 aantal éénoudergezinnen neemt toe

OUDERSCHAP

Gezinsrecht bevat twee lijnen:

 Horizontale lijn o.b.v. seksualiteit en paarvorming
 Verticale lijn o.b.v. voortplanting en het ouderschap

1987
Afstamming wordt losgekoppeld van het huwelijk

Tot 1987 gecombineerd in één instelling nl. “ het burgerlijk huwelijk”

 Horizontale lijn
o Heteroseksuele relatie
o Tussen 1 man en 1 vrouw, onderworpen aan de grondvoorwaarden qua leeftijd, monogamie,
geen incestueuze relaties, toestemming tot leefgemeenschap/stabiliteit van de paarvorming
waarbij de ontbinding van het huwelijk door echtscheiding beperkt wordt door sterke
vormelijke en inhoudelijke bepalingen
 Verticale lijn:
o Kinderen binnen huwelijk = wettige kinderen
o Kinderen buiten huwelijk (waaronder ook overspelige kinderen): andere minder gunstige
regels voor de totstandkoming van de afstammingsband.

1987 FUNDAMENTELE WIJZIGINGEN de lijnen WORDEN ONTKOPPELD

 Alle kinderen gelijke rechten, of ze nu binnen of buiten het huwelijk geboren worden
 Moederlijke afstamming voortaan gevestigd in de geboorteakte :
o Vrouw vermeld in geboorteakte = de mama
o Anoniem bevallen kan in België niet
 Vaderlijke afstamming : onderscheid geboren binnen of buiten het huwelijk
o kinderen geboren binnen het huwelijk:
 Echtgenoot = automatisch de vader, als het kind geboren tijdens huwelijk of binnen
300 dagen na ontbinding/nietigverklaring van het huwelijk.
 Dat vermoeden is wel weerlegbaar. Sinds 2006 kan ook de vermoedelijke verwekker
het vermoeden betwisten
o kinderen geboren buiten het huwelijk:
 De vaderschapsregel geldt niet.
 Het vaderschap kan komen vast te staan door erkenning. Dat hoeft niet noodzakelijk
door de biologische vader te zijn. Voorwaarde is wel dat nog geen vaderlijke
afstamming vaststaat.

De wetgeving beperkt zich wel nog steeds tot

 Heteroseksuele koppels
 Huwelijk kan enkel tussen mensen van verschillend geslacht

,  Kind heeft maximaal twee afstammingsbanden, en indien twee dan gaat het om een moederlijke en
een vaderlijke afstamming

1998 DE WET OP DE WETTELIJKE SAMENWONING

 Tussen 1987 - 1998 : bescherming buitenhuwelijkse paarvorming
o door beroep te doen op de leerstukken van non-discriminatie
o door de regels van het huwelijk “analoog” toe te passen



 1998: Invoering van de “wettelijke samenwoning”
o staat ook open voor personen van het zelfde geslacht,
o maar wel nog steeds tot een “twee” relatie
o die weliswaar niet een partnerrelatie moet zijn.

2003 HET HUWELIJK WORDT OPENGESTELD VOOR PERSONEN VAN HETZELFDE GESLACHT

 Maximaal 2 personen (blijft)
 Geslacht wordt irrelevant

Er blijft echter een verschil met het huwelijk afgesloten tussen een man en een vrouw:

 De regels voor het vaststellen van het vaderschap zijn niet van toepassing op een huwelijk tussen
personen van hetzelfde geslacht.
 Dit heeft concreet tot gevolg dat als één van de echtgenoten een kind erkent, of één van de
echtgenotes een kind baart, dat de echtgenoot/echtgenote (van hetzelfde geslacht) niet automatisch
mede-ouder wordt. Slechts één man en één vrouw kunnen vader respectievelijk moeder zijn op grond
van de oorspronkelijke afstamming.

2006 WIJZIGING ADOPTIEWET

 Met de goedkeuring van de Wet van 18 mei kunnen sinds 30 juni 2006 ook paren van het gelijke
geslacht adopteren.
 Voortaan kunnen volgende personen adopteren
o één persoon alleen (alleenstaande, gehuwd, samenwonend, of weduwe, …),
o twee echtgenoten samen al dan niet van het gelijke geslacht,
o twee personen al dan niet van het gelijke geslacht die een verklaring van wettelijke
samenwoning hebben afgelegd,
o twee personen al dan niet van het gelijke geslacht reeds drie jaren op een permanente en
affectieve wijze samenwonen.

Discriminatie in totstandkoming afstamming

 Er ontstaat een feitelijke ongelijkheid tussen het huwelijk aangegaan door personen van verschillend
geslacht en dat aangegaan tussen personen van hetzelfde geslacht.
 Kind geboren uit heterohuwelijk heeft automatisch de echtgenoot tot vader (Art.315 oud BW – VR)
 Kind geboren uit lesbiennehuwelijk heeft juridisch slechts 1 afstamming namelijk een moederlijke
afstamming. De echtgenote van de moeder zal een adoptieprocedure moeten doorlopen en die is
vaak niet eenvoudig.

2015 DE WET OP HET MEE-MOEDERSCHAP

,  De afstammingsband van de meemoeder wordt op dezelfde wijze gevestigd als de afstamming ten
aanzien van de vader.
o Geboren binnen huwelijk geldt het vermoeden van mee-moederschap
o Geboren buiten huwelijk door erkenning (vrijwillig of gedwongen)

LET WEL DEZE WET GELDT ENKEL VOOR HET MEEMOEDERSCHAP

QUID HOMOKOPPELS?

Traditioneel gezin

 Volwassen man en vrouw leven samen en hebben kinderen met elkaar
 Ze zijn biologisch de ouders van de kinderen

Het holebi-gezin

 Twee mannen of twee vrouwen leven samen het hebben kinderen
 Uit een vorige heterorelatie
 Geadopteerd of als pleeggezin
 Een van de twee kan ook biologisch vader of moeder zijn via draagmoederschap of zaaddonatie

Nieuw samengesteld gezin

 Beide ouders brengen kinderen mee in een nieuwe relatie, soms hebben ze ook samen kinderen
 Zorgouder – plusouder – stiefouder

Éénoudergezin

 Een volwassene met kinderen van wie hij of zij de al dan niet de biologische ouder is.

Adoptiegezin

 Een of twee volwassenen zorgen voor niet biologische kind(eren).

Pleegezin

 Pleeg(zorg)ouders zonder biologische band met pleegkind(eren)

Co-oudergezin

 Gezagsco-ouderschap
 Verblijfsregeling - Bilocatie
 Birdnesting

Generatiegezin

 Ouders en kinderen leven in een groter familieverband met grootouders, tantes, ooms, etc….

Mee-oudergezinnen

 Eén of twee volwassenen met een een gezin zorgen, naast de ouders, mee voor de kinderen en zijn
nauw betrokken bij de opvoeding.

Het tienergezin

 Een minderjarige deelt de opvoeding van zijn kind met een volwassene.