Samenvatting Groepsplan gedrag in het Voortgezet Onderwijs

Groepsplan gedrag in het voortgezet onderwijs

Visie op gedrag

Structurele aandacht voor sociaal-emotioneel leren
Gedrag en leren zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. De Nederlandse overheid heeft een
onderwijsbeleid ontwikkeld dat wordt gekenmerkt door een disbalans tussen sociaal-emotioneel
leren en academisch of schools leren. Het academisch leren krijgt de laatste jaren teveel nadruk. De
druk om te presteren wordt zo erg groot voor de leerlingen waardoor problematisch gedrag zal
ontstaan. De Inspectie van Onderwijs hecht overigens wel waarde aan de sociale opbrengsten van
het onderwijs. Hieronder verstaan ze: ‘De competenties die nodig zijn om in allerlei situaties op een
goede manier met anderen om te gaan en bij te dragen aan de samenleving.’ Er mist nog wel een
emotionele competent. In sociaal contact met anderen spelen kennis over jezelf en vaardigheden als
impulscontrole en het herkennen van stressoren een grote rol.

Opbrengstgericht werken
Naast de sterke aandacht door schools leren, wordt er in het Nederlandse overheidsbeleid veel
belang gehecht aan opbrengstgericht werken (OGW). OGW is het systematisch en doelgericht
werken aan het maximaliseren van de onderwijsprestaties waarbij alle betrokkenen op basis van de
resultaten gericht actie ondernemen om het onderwijs te verbeteren. De meeste publicaties over
OGW gaat over leren, leerprestaties en leerstrategieën en veel minder over gedrag en sociaal-
emotioneel leren. Binnen het OGW bepleit men een planmatige, cyclische aanpak:
 Plannen van activiteiten op basis van de te realiseren einddoelen
 Lesgeven
 Checken van de resultaten en vergelijken met de doelen
 Aanpassen van het handelen in de klas
Bovenstaande cyclus wordt ook wel de PDCA cyclus genoemd. Uit onderzoek blijkt dat OGW in het
VO het beste lukt bij docenten die in de les uitblinken in klassenmanagement en orde houden.

Gedragsproblemen moet je voorkomen
Het is een volkswijsheid dat je problemen beter kunt voorkomen dan ze achteraf oplossen. Preventie
wordt in dit boek gedefinieerd als het voorkomen van psychosociale problematiek, het opsporen van
risicofactoren in de ontwikkeling, en het verminderen en in de hand houden van licht
probleemgedrag. Het begrip is verbonden met veiligheid. Veel onderzoek wijst op het belang van
vroeg signalering als een vorm van preventie. In Nederland zijn we helaas sterk curatief gericht:
achteraf repareren wat er is misgegaan. Er wordt uitgegaan van drie preventieniveaus: Primaire
preventie, secundaire preventie en tertiaire preventie.
Primaire preventie  Bestaat uit een algemene, universele aanpak die bestemd is voor alle
leerlingen uit een klas of school en die de individuele leerlingen niet stigmatiseert. voor 85-90% van
de leerlingen zal deze aanpak meer dan voldoende zijn.
Secundaire preventie  voor 7 tot 10% van de leerlingen is een aanpak op schoolniveau
onvoldoende. Het betreft hier leerlingen die meer dan andere het risico lopen zich problematisch te
ontwikkelen. De interventies op dit niveau richten zich specifiek op het aanpakken van invloedrijke
risicofactoren bij de jongere en omgeving.
Tertiare preventie  Zo’n 3-5% van de leerlingen profiteert in onvoldoende mate van
preventiemaatregelen op primair en secundair niveau. Zij zijn gebaat bij een gedragsfunctieanalyse
en ondersteuning die zeer nauw aansluit bij de ontwikkelingsbehoefte.
Passend onderwijs vraagt om goed onderwijs voor alle leerlingen. Daarom wordt in dit boek veel
aandacht geschonken aan de primaire preventie. Met een goed uitgewerkt programma op dit eerste
niveau, zijn er minder specifieke strategieën nodig op het tweede en derde niveau.