Samenvatting didactiek 2.2

Hoofdstuk 1, Coöperatief leren :
Algemeen :
Omgaan met verschillen tussen leerling Heterogene groepen

Eén van de belangrijkste opdrachten
Werken aan motivatie, leerprofiel en
leerstatus
(Coöperatief leren)

Kernwoorden bij praktische organisatievormen :
Hoekenfic
Projectwe
rk
Takenbo Extra Correctiesle Inhaalcontr Werkbri he Werkeiland
rd taken utel act ef jes Vrije
Werkwink Leerlingenactiv Projectbri Contractwerk Circuitsyste
el iteit ef plan em activiteit
Hoekenw Evaluatiekr Individuele registratie per kind, per hoek of
Atelie erk ing klassikale registratie
Contractwe
rs Zelfcorrigerend Routeplan Klantenkaart van de
materiaal rk ner werkwinkel
Sommige scholen

Hoekenwerk en contractwerk opnemen, teamteaching1 ook aan opmars
bezig

Nieuwe klas Breekt met klassieke opstelling in rijen
→ Werken met hoeken en werkeilandjes
→ Wat doen leerlingen dan in een hoekenwerk?

Werken aan opdrachtenkaarten of -fiches
Wat bij contractwerk?
→ Leerkracht en leerling stellen samen een activiteitenpakket op, om uit te
voeren over bepaalde tijd
→ Vaak deel van klastijd ter beschikking
→ Leerlingen beslissen zelfstandig over volgorde en duur (zelfsturing)

Hoekenwerk en andere organisatievormen versus
klassikale instructie :
Afschaffen jaarklas en klassikale instructie en leercontext

Liever werken met leeftijdsheterogene groepen (drie leeftijden samen)
Liever zelfsturing en minder lesgeven
Liever verbieden van blijven zitten
…
Sterk individualiserend onderwijs

1
= Meerdere leerkrachten op een gestructureerde manier in een gelijkwaardige relatie,
een gedeelde
verantwoordelijkheid dragen voor het onderwijs van een groep leerlingen in eenzelfde
of in twee aanpalende
ruimtes om hen dezelfde of gedifferentieerde onderwijs doelen te laten bereiken

1

, → Extreme differentiatie
→ Klassikale setting met veel ruimte
Hoogstaand onderwijs
→ Interactie leerkracht met leerlingen
Draagt hoekenwerk bij tot differentiatie en zorgverbreding?

Geen eenduidig antwoord
→ Praktische organisatievormen die leerhulp vergroten en die bijdragen tot
beter leerproces
→ Praktische organisatievormen mogen klassikale instructie en interactie
niet bemoeilijken

Zelfstandig werken Veel voordelen
→ Differentiatie naar tempo + Verlengde instructie
Hoekenwerk kan een vorm zijn
→ Extra motivatie
→ Goed alleen of samen kunnen werken met een planning is noodzakelijk

Waarvoor is hoekenwerk minder geschikt?
→ Wiskundevraagstukken die begeleid moeten worden
→ Teamteaching is dan beter

Hoekenwerk en andere organisatievormen moeten kunnen zorgen
voor de extra zorg :
Sommige werkvormen Spelen weinig in op behoeften leerlingen
→ Bv. Zwakke leerlingen krijgen minder hulp

Besluit :
Iedereen ander beeld over differentiatie

Leerkracht moet betrokken zijn en welbevinden hebben Nadenken
over eigen les

Inleiding :
Coöperatief leren… leerlingen leren met en van elkaar

Gestructureerde samenwerking met heterogene groepen
→ Interactie met elkaar en leerkracht
→ Leerlingen actief bezig met leerstof
→ Ontwikkelen samenwerkingsvaardigheden + Elkaar beter leren kennen
→ Korte overlegmomenten (betrokkenheid)

Coöperatief werken Aanvulling bij klassikale activiteiten en
individueel werk
→ Kan de hele lesdag door
Zaak van de hele school
→ Invoeren op schoolniveau

Groot aantal werkvormen kan worden ingebouwd Routine

2

,Wat is coöperatief leren? :
Dit is een onderwijsleersituatie waarin de leerlingen in kleine groepjes
op een gestructureerde manier samenwerken aan een leertaak met
een gezamenlijk doel. De leerlingen die samenwerken zijn niet enkel
gericht op eigen leren, maar ook op dat van hun groepsgenoten.
Leerlingen leren van en met elkaar.
Wat zijn de vijf basiskenmerken van coöperatief leren?
1. Positieve wederzijdse afhankelijkheid:
→ Leerlingen zijn afhankelijk van elkaar om leerdoel te bereiken
→ Samenwerken met ieder groepslid is cruciaal
→ Positieve afhankelijkheid met gezamenlijke inspanningen
→ Afhankelijkheid levert zaken op
 Leerlingen profiteren van eigen en anderen hun inzet
 Samen kunnen we meer dan alleen
 Kunnen niet zonder elkaar
 Elk groepslid is belangrijk
 Trots zijn op elkaars prestatie
2. Individuele verantwoordelijkheid
3. Directe interactie
4. Samenwerkingsvaardigheden
5. Evaluatie van het groepsproces

Waarom is coöperatief leren belangrijk? :
 Coöperatief leren is een basis voor later (positief effect op
ontwikkeling)
 Kinderen zijn positiever naar elkaar en willen samenwerken
 Kinderen met mindere resultaten, kunnen nu ook goede resultaten
halen
 Coöperatief leren is praktisch (werkvormen)
 Coöperatief leren kost in het begin veel tijd, maar wordt een routine
 Coöperatief leren biedt vele toepassingsmogelijkheden
 Sfeer in groep verbeterd

Basiskenmerken van coöperatief leren :
Positieve wederzijdse afhankelijkheid :
Welke drie manieren zijn er om dit te structureren?
1. Resultaat-afhankelijkheid:
→ Doel
→ Beloning
→ Externe factoren
2. Middel-afhankelijkheid:
→ Materiaal
→ Rol
→ Volgorde
3. Afhankelijkheid tussen leerlingen:
→ Identiteit


3

, Welke zeven vormen van afhankelijkheid zijn er?
1. Positieve wederzijdse doelafhankelijkheid:
→ Groep werkt samen aan groepsdoel (geformuleerd)
→ Beoordeling groepswerk en individueel werk



2. Positieve wederzijdse beloningafhankelijkheid:
→ Groepsleden krijgen beloning als het groepsdoel bereikt is
→ Product als samenwerken wordt beoordeeld
→ Verbale waardering en materiële beloningen
→ Afhankelijkheid wordt sterker als succes afhangt van leden
3. Positieve wederzijdse rolafhankelijkheid:
→ Kan ontstaan door toekennen rollen aan leden groep
→ Rollen vullen elkaar aan en weten welke taken bij rol hoort
→ Ze weten dat hun rol onmisbaar is
4. Positieve wederzijdse externe factoren-afhankelijkheid:
→ Groepen werken samen als gevolg van externe factor
→ Bv. Groep wilt het beter doen dan een andere groep
5. Positieve wederzijdse materiaalafhankelijkheid:
→ Niet alle groepsleden hebben het materiaal, dan moet je zeker
samenwerken
→ Geschikt wanneer kinderen nog maar net met coöperatief leren
beginnen
6. Positieve wederzijdse volgorde-afhankelijkheid:
→ Grote groepsopdracht opsplitsen in deelactiviteiten
→ Opdrachten in bepaalde volgorde + Elk groepslid
verantwoordelijk
→ Volledige groep akkoord gaan met onderdelen
7. Positieve identiteit-afhankelijkheid:
→ Motivatie wanneer ze zich op hun gemak voelen

Onderscheid Sterke en zwakke vormen van positieve
wederzijdse afhankelijkheid

Positieve wederzijdse afhankelijkheid
→ Opdracht zo geformuleerd dat inzet betrokken vereist is voor
resultaat
→ Leerkracht moet bepalen welke taken geschikt zijn voor
groepswerk

Wat als leerlingen weinig ervaring hebben met coöperatief leren?
→ Positieve wederzijdse afhankelijkheid expliciet structuren

Hoe?
 Taakstructuur aanpassen
 Beperkte informatiebronnen
 Regels invoeren (je mag pas verder tot iedereen klaar is met eigen
onderdeel)
 Gezamenlijk product
4