cultuurgeschiedenis
Overzicht
1. De cultuur ten tijde van de barok
2. Het interieur als zelfprojectie. Adellijke architectuur in de zeventiende eeuw.
3. De Romantiek en de late negentiende eeuw.
4. De psychologische ruimte. Van impressionisme naar post-impressionisme, expressionisme en de
abstractie
5. Interieurs zonder exterieur. Het burgerlijke interieur en de lege grootstad.
6. De nieuwe publieke economische ruimte van de consumptiemaatschappij. Play Time
0. inleiding
cultuurgeschiedenis
= specifiek gebied binnen geschiedschrijving
= biedt samenhangend beeld v/e historische periode of evolutie
= gegevens uit zeer diverse gebieden vd cultuur (kunst, literatuur, politiek, economie,
architectuur) worden samengebracht in gemeenschappelijk verband
= anders dan bv. economische geschiedenis > beperkt zich tot geschiedenis vd economie
cultuurgeschiedenis, architectuur, ruimte en beeld
betrekking op bebouwde omgeving + voorgesteld in kunst of literatuur
bebouwde ruimte als voorstelling van ruimte en architectuur (= imaginaire ruimte) leert ons
veel over het individu en SL in historische context
architectuur/ruimte > niet alleen over materiële bebouwde omgeving, ook over ruimte zoals
die wordt voorgesteld in kunst/literatuur
cultuurgeschiedenis, architectuur, ruimte, beeld en SL in context
bestuderen van bebouwde omgeving en voorstellingen van architectuur en ruimte in eerste
plaats ivm concrete individu in maatschappelijke context
> beter begrijpen van bewoner > zien burger als bewoner van interieur terugkomen > relatie
tussen bewoner en interieur
,voorbeelden
1. de bebouwde ruimte: Otto Wagner, psychiatrische instelling, Am Steinhof
(1901-1909)
> 1 vd belangrijkste vb vd modernistische architectuur toegepast op psychiatrische instelling
psychiatrie = situeren in visie van zonde
visie verandert > patiënt is ziek en moet genezen
worden
VOORBEELD VAN BEBOUWDE RUIMTE BINNEN
CULTUURHISTORISCH KADER (materiële
architectuur)
logica van optische transparantie
m.a.w. ruimtelijke logica, ruimtelijke concept van
transparantie > beperkt zich niet tot architecturale
logica
reflecteert ook transparantie over gehele arch > wat is
de psychiatrie?/de patiënt in die tijd?
patiënt niet meer gevangene, maar iemand die ziek is
en genezen kan worden
genezen van iemand = onderdeel van gezonde SL die
hygiënisch en transparant is
foto’s:
- geordende ruimte
- moet zoveel mogelijk uitzien als
normale/gezonde SL
m.a.w. architecturale compositie = compositie vd
cultuur (niet alleen gebouw)
belangrijke elementen;
gebouw vormt architecturale compositie die
alomvattende blik en optische transparantie verbergt
> kijker controleert: zien = controle
> gebouw is geconstrueerd vanuit fictie van kijker die
volledig mogelijk overzicht heeft
deze architecturale compositie kan ons veel leren over:
> opvattingen in psychiatrie > hygiëne, controle,
decriminalisering, ordening (foto slaapzaal: orde, lucht,
transparantie)
>opvattingen over patiënt: geen gevangene/misdadiger
>opvattingen over wat ‘gezonde’ SL is: SL die niet
verborgen is: hygiënisch/gecontroleerd = wordt gezien
, 2. de imaginaire ruimte: Antoine Watteau, Les plaisirs du bal (ca. 1715-1717)
London
> vb vd rococo schilderkunst, aansluiting bij thema vd ‘pastorale literatuur’ (=herders en
geïdealiseerde boerenbestaan speelt centrale rol), populair in adellijke kringen > wereld van
Watteau
stuk arch staat er niet zomaar (sfeer):
onderscheid tussen voorplan en alles erachter
vaag/mistig (suggestie van landschap)
suggestie = iets architecturaal > soort afbakening vd
bekende wereld en wereld daarbuiten waar ze weinig
voeling mee hadden
pastoraal leven: herders, landelijke leven (imaginaire
wereld buiten bekende wereld > meer literair)
VOORBEELD VAN RUIMTE ALS IMAGINAIR
KADER > ruimte zoals in kunst
architecturale constructie die ordening brengt
voorgrond:
- sociaal gebeuren vh adellijke leven in scène
gezet
achtergrond:
- typisch wazige achtergrond, waarbij je doorkijk
krijgt op geïdealiseerd landschap (pastorale
sfeer)
- reflectie door doorkijkboog architetuur op
imaginaire/literaire wereld
- weergave literair landschap sterk verweven met
wereld die adel voorstelt > anders dan fictieve
wereld
- hoe hele sociale klasse op wereld kijkt
grenzen afscheiding > grenzen van wereld van
verbeelding
gewelf > weergave vd verbeelding
mentaal afgescheiden van wereld vd echte herders
veel info over hoe bepaalde SL functioneert > adel zag
wereld als soort van projectie van verhalen uit literatuur
die werden voorgelezen in adellijke kringen
ruimte = projectie van verbeelding
belangrijke elementen:
> voorstelling van arch als belichaming van kunst,
verbeelding van fantasie
verbeelde pastorale landschap zoals bestond in literat
verbeelde wereld doorheen fictieve gewelf
> manier waarop arch wordt voorgesteld > projectie
van verbeelding: grenzen doek = grenzen pastorale
verbeelding/gewelf
beide voorbeelden = evenwaardige info/gegevens om iets te kunnen vertellen/begrijpen over
SL in gegeven tijd
, 1. de cultuur van de barok
17e eeuw, opkomst vd cultuur vd barok
16/17e eeuw > turbulente eeuwen
- opkomst protestantisme
- godsdienstoorlogen tussen katholieken
- religieuze fracties
- gevolgen ontdekkingsreizen
- ontwikkelingen in wiskunde, wet, filosofie en kunsten
- pol: ontwikkeling vorstelijk absolutisme (=vorst heeft alle pol macht)
- ontwikkeling burgerlijke cultuur
wij focussen ons op het aspect ILLUSIE
cultuur vd barok speelt met de illusie
Kunnen we de werkelijkheid wel kennen of worden we onvermijdelijk bedrogen door onze
zintuigen? (centrale vraag die zich in de kunst uit in de ‘trompe-l’oeil’ > streven naar radicale
natuurgetrouwheid, ‘net echt’)
trompe-l’oeil kan mensen raken/doen twijfelen + ingezet in strijd voor religieuze zaak of als
moreel voorbeeld
> wereld wordt wereld van verbeelding en subjectieve (=persoonlijke, psychologische)
ervaring
wereld die we ervaren = wereld die we ons verbeelden > wordt meer en meer
ervaringsruimte, verbeelde ruimte en psychologische ruimte
‘Het leven is een droom’ (la vida es sueno)
stuk beroemd toneelstuk van Pedro Calderon de la Barca
gaat over werkelijkheid en droom, zinsbegoocheling en kennis en vraag of we
onszelf kunnen kennen
vindt het individu zich niet slechts weerspiegeld in schijnbeelden/illusies?
literatuur en theater tijdens de barok
Overzicht
1. De cultuur ten tijde van de barok
2. Het interieur als zelfprojectie. Adellijke architectuur in de zeventiende eeuw.
3. De Romantiek en de late negentiende eeuw.
4. De psychologische ruimte. Van impressionisme naar post-impressionisme, expressionisme en de
abstractie
5. Interieurs zonder exterieur. Het burgerlijke interieur en de lege grootstad.
6. De nieuwe publieke economische ruimte van de consumptiemaatschappij. Play Time
0. inleiding
cultuurgeschiedenis
= specifiek gebied binnen geschiedschrijving
= biedt samenhangend beeld v/e historische periode of evolutie
= gegevens uit zeer diverse gebieden vd cultuur (kunst, literatuur, politiek, economie,
architectuur) worden samengebracht in gemeenschappelijk verband
= anders dan bv. economische geschiedenis > beperkt zich tot geschiedenis vd economie
cultuurgeschiedenis, architectuur, ruimte en beeld
betrekking op bebouwde omgeving + voorgesteld in kunst of literatuur
bebouwde ruimte als voorstelling van ruimte en architectuur (= imaginaire ruimte) leert ons
veel over het individu en SL in historische context
architectuur/ruimte > niet alleen over materiële bebouwde omgeving, ook over ruimte zoals
die wordt voorgesteld in kunst/literatuur
cultuurgeschiedenis, architectuur, ruimte, beeld en SL in context
bestuderen van bebouwde omgeving en voorstellingen van architectuur en ruimte in eerste
plaats ivm concrete individu in maatschappelijke context
> beter begrijpen van bewoner > zien burger als bewoner van interieur terugkomen > relatie
tussen bewoner en interieur
,voorbeelden
1. de bebouwde ruimte: Otto Wagner, psychiatrische instelling, Am Steinhof
(1901-1909)
> 1 vd belangrijkste vb vd modernistische architectuur toegepast op psychiatrische instelling
psychiatrie = situeren in visie van zonde
visie verandert > patiënt is ziek en moet genezen
worden
VOORBEELD VAN BEBOUWDE RUIMTE BINNEN
CULTUURHISTORISCH KADER (materiële
architectuur)
logica van optische transparantie
m.a.w. ruimtelijke logica, ruimtelijke concept van
transparantie > beperkt zich niet tot architecturale
logica
reflecteert ook transparantie over gehele arch > wat is
de psychiatrie?/de patiënt in die tijd?
patiënt niet meer gevangene, maar iemand die ziek is
en genezen kan worden
genezen van iemand = onderdeel van gezonde SL die
hygiënisch en transparant is
foto’s:
- geordende ruimte
- moet zoveel mogelijk uitzien als
normale/gezonde SL
m.a.w. architecturale compositie = compositie vd
cultuur (niet alleen gebouw)
belangrijke elementen;
gebouw vormt architecturale compositie die
alomvattende blik en optische transparantie verbergt
> kijker controleert: zien = controle
> gebouw is geconstrueerd vanuit fictie van kijker die
volledig mogelijk overzicht heeft
deze architecturale compositie kan ons veel leren over:
> opvattingen in psychiatrie > hygiëne, controle,
decriminalisering, ordening (foto slaapzaal: orde, lucht,
transparantie)
>opvattingen over patiënt: geen gevangene/misdadiger
>opvattingen over wat ‘gezonde’ SL is: SL die niet
verborgen is: hygiënisch/gecontroleerd = wordt gezien
, 2. de imaginaire ruimte: Antoine Watteau, Les plaisirs du bal (ca. 1715-1717)
London
> vb vd rococo schilderkunst, aansluiting bij thema vd ‘pastorale literatuur’ (=herders en
geïdealiseerde boerenbestaan speelt centrale rol), populair in adellijke kringen > wereld van
Watteau
stuk arch staat er niet zomaar (sfeer):
onderscheid tussen voorplan en alles erachter
vaag/mistig (suggestie van landschap)
suggestie = iets architecturaal > soort afbakening vd
bekende wereld en wereld daarbuiten waar ze weinig
voeling mee hadden
pastoraal leven: herders, landelijke leven (imaginaire
wereld buiten bekende wereld > meer literair)
VOORBEELD VAN RUIMTE ALS IMAGINAIR
KADER > ruimte zoals in kunst
architecturale constructie die ordening brengt
voorgrond:
- sociaal gebeuren vh adellijke leven in scène
gezet
achtergrond:
- typisch wazige achtergrond, waarbij je doorkijk
krijgt op geïdealiseerd landschap (pastorale
sfeer)
- reflectie door doorkijkboog architetuur op
imaginaire/literaire wereld
- weergave literair landschap sterk verweven met
wereld die adel voorstelt > anders dan fictieve
wereld
- hoe hele sociale klasse op wereld kijkt
grenzen afscheiding > grenzen van wereld van
verbeelding
gewelf > weergave vd verbeelding
mentaal afgescheiden van wereld vd echte herders
veel info over hoe bepaalde SL functioneert > adel zag
wereld als soort van projectie van verhalen uit literatuur
die werden voorgelezen in adellijke kringen
ruimte = projectie van verbeelding
belangrijke elementen:
> voorstelling van arch als belichaming van kunst,
verbeelding van fantasie
verbeelde pastorale landschap zoals bestond in literat
verbeelde wereld doorheen fictieve gewelf
> manier waarop arch wordt voorgesteld > projectie
van verbeelding: grenzen doek = grenzen pastorale
verbeelding/gewelf
beide voorbeelden = evenwaardige info/gegevens om iets te kunnen vertellen/begrijpen over
SL in gegeven tijd
, 1. de cultuur van de barok
17e eeuw, opkomst vd cultuur vd barok
16/17e eeuw > turbulente eeuwen
- opkomst protestantisme
- godsdienstoorlogen tussen katholieken
- religieuze fracties
- gevolgen ontdekkingsreizen
- ontwikkelingen in wiskunde, wet, filosofie en kunsten
- pol: ontwikkeling vorstelijk absolutisme (=vorst heeft alle pol macht)
- ontwikkeling burgerlijke cultuur
wij focussen ons op het aspect ILLUSIE
cultuur vd barok speelt met de illusie
Kunnen we de werkelijkheid wel kennen of worden we onvermijdelijk bedrogen door onze
zintuigen? (centrale vraag die zich in de kunst uit in de ‘trompe-l’oeil’ > streven naar radicale
natuurgetrouwheid, ‘net echt’)
trompe-l’oeil kan mensen raken/doen twijfelen + ingezet in strijd voor religieuze zaak of als
moreel voorbeeld
> wereld wordt wereld van verbeelding en subjectieve (=persoonlijke, psychologische)
ervaring
wereld die we ervaren = wereld die we ons verbeelden > wordt meer en meer
ervaringsruimte, verbeelde ruimte en psychologische ruimte
‘Het leven is een droom’ (la vida es sueno)
stuk beroemd toneelstuk van Pedro Calderon de la Barca
gaat over werkelijkheid en droom, zinsbegoocheling en kennis en vraag of we
onszelf kunnen kennen
vindt het individu zich niet slechts weerspiegeld in schijnbeelden/illusies?
literatuur en theater tijdens de barok
