Het overbrengen van
4-1-2021 de
burgercompetenties
Ontwerpgericht onderzoek
Naam student: Larissa Ruseler
Studentnummer: 3541931
Studentcode: Ruse1700
Studentenmail:
Onderwijsinstelling: NHL Stenden Hogeschool
Opleiding: HBO-verpleegkunde
Groepscode: VV4M
Code toetseenheid: -
Afstudeerbegeleider: Nadine Wilczak
Praktijkbegeleider: Klaus Boonstra & Pepi Wadman
Instelling: GGD Fryslân
Locatie: Leeuwarden
Datum: 04-01-2021
Aantal woorden: 10.800 woorden
,Voorwoord
In het kader van mijn opleiding Hbo-verpleegkunde aan de NHL Stenden Hogeschool te
Leeuwarden schrijf ik dit onderzoeksrapport. Dit onderzoeksrapport is een deel van mijn
afstudeeronderzoek bij GGD Fryslân. GGD Fryslân is de gezondheidsdienst van de Friese
gemeenten. De GGD werkt aan het bevorderen van de gezondheid en het voorkomen van
gezondheidsproblemen bij de Friese burger. Tijdens mijn laatste jaar aan de Hbo-
verpleegkunde heb ik twintig weken onderzoek gedaan naar het overbrengen van de
burgercompetenties.
Dit afstudeeronderzoek is geschreven in opdracht van het onderzoeksprogramma Seker en
Sûn waarbij de burgercompetenties centraal staan. Er wordt in dit rapport onderzoek gedaan
naar het overbrengen van de burgercompetenties door middel van verschillende
communicatiemogelijkheden. Bij dit onderzoek is eerst een literatuurstudie uitgevoerd wat
wordt opgevolgd door een praktijkonderzoek. Uiteindelijk zijn de resultaten uit de literatuur
vergeleken met de resultaten van de praktijk waarbij aanbevelingen zijn opgesteld voor de
opdrachtgever.
Bij dezen wil ik graag mijn praktijkbegeleiders Klaus Boonstra en Pepi Wadman bedanken
voor de goede en duidelijke begeleiding tijdens mijn onderzoek. Ook hebben zij mij altijd
bijgestaan waar nodig was. Daarnaast wil ik mijn afstudeerbegeleider Nadine Wilczak
bedanken voor alle ondersteuning en de informatieve lessen. Als laatst wil ik alle betrokken
participanten bedanken dat ze wilden meewerken aan mijn afstudeeronderzoek.
Larissa Ruseler
‘t Veld, 29 december 2020
1
,Samenvatting
Aanleiding
De vergrijzing in Nederland neemt drastisch toe en komt in 2041 op een aantal 65+ van 4,7
miljoen Nederlanders (Zorg voor beter, 2019). Met de toename van het aantal ouderen stijgt
ook de zorgvraag en daarbij wordt de zorg steeds complexer. Het onderzoeksprogramma
Seker en Sûn heeft naar aanleiding van de toenemende vergrijzing de burgercompetenties
ontwikkeld. De burgercompetenties helpen burgers dat zij naar vermogen en volgens eigen
waarden zorg en welzijn voor zichzelf, maar ook voor naasten kunnen organiseren en
bepalen. In 2020 werden deze burgercompetenties projectmatig uitgewerkt en
geïmplementeerd in twee groepen binnen de gemeente Dantumadeel onder de projecttitel ‘Ik
bin der klear foar’ Toch zijn de burgercompetenties toen niet goed overgekomen wat blijkt uit
de tussenevaluatie. Het is dus nog niet inzichtelijk hoe die informatie met betrekking tot de
burgercompetenties beter kan overgedragen aan burgers om hun bewust te maken van de
burgercompetenties.
Doelstelling
Na dit onderzoek is inzichtelijk gemaakt wat een effectieve manier is van informatie
overbrengen op de burgers van 65+ uit Dantumadeel, waardoor ze beter bewust worden van
de burgercompetenties.
Methode
Dit onderzoek betreft een ontwerpgericht onderzoek in combinatie met kwalitatief
praktijkonderzoek. Voorafgaand aan het praktijkonderzoek is een literatuurstudie uitgevoerd.
Vanuit de literatuurstudie zijn vier hoofdtopics naar voren gekomen die ook terug zijn
verwerkt in het meetinstrument. De data die verzameld is vanuit de semigestructureerde
interviews zijn getranscribeerd, gecodeerd en verwerkt in de resultaten. Aan de hand van
deze topics zijn de resultaten beschreven; het verwachtingspatroon, communiceren met
ouderen, motiveren van ouderen en de burgercompetenties in het algemeen.
Resultaten
In het praktijkonderzoek werden de vier hoofdtopics als leidraad meegenomen en zijn
hierboven benoemd. Alle participanten verwachten dat de toekomst veel veranderingen met
zich mee gaat brengen wat zich uit in meer technologie en gemeenschapszin. De informatie
die overgebracht dient te worden moet consequent, duidelijk en door middel van
beeldvorming gedaan worden. Niet alle ouderen zijn even gemotiveerd, hier moet dus mits er
groepsbijeenkomsten plaatsvinden naar gekeken worden. Aan de burgercompetenties zelf
hoeft niks veranderd te worden alleen zijn de omschrijvingen te abstract.
Discussie/conclusie
Uit de resultaten is naar voren gekomen dat groepsbijeenkomsten effectief kunnen zijn mits
er gekeken wordt naar opleidingsniveau of IQ, dat de burgercompetenties op meerdere
manieren overgebracht moeten worden door middel van tekst of beeldvorming en dat dit
gedaan moet worden door een groot netwerk, waarbij de gemeenten, scholen,
ouderenverenigingen, huisartspraktijken, lokale kranten, omroep Fryslân en als het kan ook
politieke partijen betrokken moeten zijn.
Aanbevelingen
Aan de praktijk wordt aanbevolen om een animatiefilmpje te ontwerpen waarbij de
burgercompetenties duidelijk worden uitgelegd, om meerdere organisaties bijeen te laten
komen zodat de burgercompetenties vanuit meerdere kanalen kan worden verspreid en dat
er nog vervolgonderzoek naar dit onderwerp gedaan wordt.
2
, Inhoudsopgave
VOORWOORD................................................................................................................................................ 1
SAMENVATTING............................................................................................................................................ 2
Aanleiding........................................................................................................................................................2
Doelstelling......................................................................................................................................................2
Methode..........................................................................................................................................................2
Resultaten........................................................................................................................................................2
Discussie/conclusie..........................................................................................................................................2
Aanbevelingen.................................................................................................................................................2
INLEIDING...................................................................................................................................................... 5
PROBLEEMANALYSE.................................................................................................................................................5
PROBLEEMSTELLING................................................................................................................................................5
DOELSTELLING....................................................................................................................................................... 6
HOOFDVRAAG........................................................................................................................................................6
VERPLEEGKUNDIGE RELEVANTIE.................................................................................................................................6
LEESWIJZER........................................................................................................................................................... 6
HOOFDSTUK 1. THEORETISCH KADER............................................................................................................. 8
1.1 INLEIDING LITERATUURONDERZOEK.......................................................................................................................8
1.2 ZOEKSTRATEGIE................................................................................................................................................8
1.3 BEGRIPSDEFINIËRING.........................................................................................................................................8
1.4 RESULTATEN LITERATUURONDERZOEK...................................................................................................................9
1.4.1 Wat wordt er verstaan onder de burgercompetenties?........................................................................9
1.4.2 Wat is het verwachtingspatroon van de burgers over de zorg, anno nu en de toekomst?.................11
1.4.3 Welke motivatie technieken bestaat er om ouderen te motiveren?....................................................13
1.4.4 Hoe kan je best communiceren met ouderen?.....................................................................................14
1.5 CONCLUSIE LITERATUURONDERZOEK...................................................................................................................15
1.6 IMPLICATIES VOOR HET PRAKTIJKONDERZOEK........................................................................................................16
HOOFDSTUK 2. ONDERZOEKSMETHODE....................................................................................................... 17
2.1 TYPE ONDERZOEK...........................................................................................................................................17
2.2 ONDERZOEKSPOPULATIE...................................................................................................................................17
2.3 DATAVERZAMELINGSMETHODE..........................................................................................................................17
2.4 DATAVERZAMELINGSTECHNIEK...........................................................................................................................17
2.4.1 Betrouwbaarheid en validiteit meetinstrument en onderzoek............................................................18
2.5 ANALYSE.......................................................................................................................................................18
2.6 KWALITEITSCRITERIA PRAKTIJKONDERZOEK...........................................................................................................19
2.6.1 Betrouwbaarheid..................................................................................................................................19
2.6.2. Validiteit..............................................................................................................................................19
2.6.3 Objectiviteit..........................................................................................................................................19
2.6.4 Bruikbaarheid.......................................................................................................................................19
HOOFDSTUK 3. RESULTATEN........................................................................................................................ 21
3.1 DEELNEMENDE PARTICIPANTEN.........................................................................................................................21
3.2 MEETRESULTATEN.......................................................................................................................................... 21
3.2.1 Topic 1 – Verwachtingspatroon...........................................................................................................21
3.2.2 Topic 2 – Communiceren met ouderen................................................................................................22
3.2.3 Topic 3 – Motiveren van burgers..........................................................................................................24
3.2.4 Topic 4 – Burgercompetenties..............................................................................................................25
3.4 MINDMAP RESULTAAT.....................................................................................................................................26
HOOFDSTUK 4. DISCUSSIE EN CONCLUSIE..................................................................................................... 27
3
4-1-2021 de
burgercompetenties
Ontwerpgericht onderzoek
Naam student: Larissa Ruseler
Studentnummer: 3541931
Studentcode: Ruse1700
Studentenmail:
Onderwijsinstelling: NHL Stenden Hogeschool
Opleiding: HBO-verpleegkunde
Groepscode: VV4M
Code toetseenheid: -
Afstudeerbegeleider: Nadine Wilczak
Praktijkbegeleider: Klaus Boonstra & Pepi Wadman
Instelling: GGD Fryslân
Locatie: Leeuwarden
Datum: 04-01-2021
Aantal woorden: 10.800 woorden
,Voorwoord
In het kader van mijn opleiding Hbo-verpleegkunde aan de NHL Stenden Hogeschool te
Leeuwarden schrijf ik dit onderzoeksrapport. Dit onderzoeksrapport is een deel van mijn
afstudeeronderzoek bij GGD Fryslân. GGD Fryslân is de gezondheidsdienst van de Friese
gemeenten. De GGD werkt aan het bevorderen van de gezondheid en het voorkomen van
gezondheidsproblemen bij de Friese burger. Tijdens mijn laatste jaar aan de Hbo-
verpleegkunde heb ik twintig weken onderzoek gedaan naar het overbrengen van de
burgercompetenties.
Dit afstudeeronderzoek is geschreven in opdracht van het onderzoeksprogramma Seker en
Sûn waarbij de burgercompetenties centraal staan. Er wordt in dit rapport onderzoek gedaan
naar het overbrengen van de burgercompetenties door middel van verschillende
communicatiemogelijkheden. Bij dit onderzoek is eerst een literatuurstudie uitgevoerd wat
wordt opgevolgd door een praktijkonderzoek. Uiteindelijk zijn de resultaten uit de literatuur
vergeleken met de resultaten van de praktijk waarbij aanbevelingen zijn opgesteld voor de
opdrachtgever.
Bij dezen wil ik graag mijn praktijkbegeleiders Klaus Boonstra en Pepi Wadman bedanken
voor de goede en duidelijke begeleiding tijdens mijn onderzoek. Ook hebben zij mij altijd
bijgestaan waar nodig was. Daarnaast wil ik mijn afstudeerbegeleider Nadine Wilczak
bedanken voor alle ondersteuning en de informatieve lessen. Als laatst wil ik alle betrokken
participanten bedanken dat ze wilden meewerken aan mijn afstudeeronderzoek.
Larissa Ruseler
‘t Veld, 29 december 2020
1
,Samenvatting
Aanleiding
De vergrijzing in Nederland neemt drastisch toe en komt in 2041 op een aantal 65+ van 4,7
miljoen Nederlanders (Zorg voor beter, 2019). Met de toename van het aantal ouderen stijgt
ook de zorgvraag en daarbij wordt de zorg steeds complexer. Het onderzoeksprogramma
Seker en Sûn heeft naar aanleiding van de toenemende vergrijzing de burgercompetenties
ontwikkeld. De burgercompetenties helpen burgers dat zij naar vermogen en volgens eigen
waarden zorg en welzijn voor zichzelf, maar ook voor naasten kunnen organiseren en
bepalen. In 2020 werden deze burgercompetenties projectmatig uitgewerkt en
geïmplementeerd in twee groepen binnen de gemeente Dantumadeel onder de projecttitel ‘Ik
bin der klear foar’ Toch zijn de burgercompetenties toen niet goed overgekomen wat blijkt uit
de tussenevaluatie. Het is dus nog niet inzichtelijk hoe die informatie met betrekking tot de
burgercompetenties beter kan overgedragen aan burgers om hun bewust te maken van de
burgercompetenties.
Doelstelling
Na dit onderzoek is inzichtelijk gemaakt wat een effectieve manier is van informatie
overbrengen op de burgers van 65+ uit Dantumadeel, waardoor ze beter bewust worden van
de burgercompetenties.
Methode
Dit onderzoek betreft een ontwerpgericht onderzoek in combinatie met kwalitatief
praktijkonderzoek. Voorafgaand aan het praktijkonderzoek is een literatuurstudie uitgevoerd.
Vanuit de literatuurstudie zijn vier hoofdtopics naar voren gekomen die ook terug zijn
verwerkt in het meetinstrument. De data die verzameld is vanuit de semigestructureerde
interviews zijn getranscribeerd, gecodeerd en verwerkt in de resultaten. Aan de hand van
deze topics zijn de resultaten beschreven; het verwachtingspatroon, communiceren met
ouderen, motiveren van ouderen en de burgercompetenties in het algemeen.
Resultaten
In het praktijkonderzoek werden de vier hoofdtopics als leidraad meegenomen en zijn
hierboven benoemd. Alle participanten verwachten dat de toekomst veel veranderingen met
zich mee gaat brengen wat zich uit in meer technologie en gemeenschapszin. De informatie
die overgebracht dient te worden moet consequent, duidelijk en door middel van
beeldvorming gedaan worden. Niet alle ouderen zijn even gemotiveerd, hier moet dus mits er
groepsbijeenkomsten plaatsvinden naar gekeken worden. Aan de burgercompetenties zelf
hoeft niks veranderd te worden alleen zijn de omschrijvingen te abstract.
Discussie/conclusie
Uit de resultaten is naar voren gekomen dat groepsbijeenkomsten effectief kunnen zijn mits
er gekeken wordt naar opleidingsniveau of IQ, dat de burgercompetenties op meerdere
manieren overgebracht moeten worden door middel van tekst of beeldvorming en dat dit
gedaan moet worden door een groot netwerk, waarbij de gemeenten, scholen,
ouderenverenigingen, huisartspraktijken, lokale kranten, omroep Fryslân en als het kan ook
politieke partijen betrokken moeten zijn.
Aanbevelingen
Aan de praktijk wordt aanbevolen om een animatiefilmpje te ontwerpen waarbij de
burgercompetenties duidelijk worden uitgelegd, om meerdere organisaties bijeen te laten
komen zodat de burgercompetenties vanuit meerdere kanalen kan worden verspreid en dat
er nog vervolgonderzoek naar dit onderwerp gedaan wordt.
2
, Inhoudsopgave
VOORWOORD................................................................................................................................................ 1
SAMENVATTING............................................................................................................................................ 2
Aanleiding........................................................................................................................................................2
Doelstelling......................................................................................................................................................2
Methode..........................................................................................................................................................2
Resultaten........................................................................................................................................................2
Discussie/conclusie..........................................................................................................................................2
Aanbevelingen.................................................................................................................................................2
INLEIDING...................................................................................................................................................... 5
PROBLEEMANALYSE.................................................................................................................................................5
PROBLEEMSTELLING................................................................................................................................................5
DOELSTELLING....................................................................................................................................................... 6
HOOFDVRAAG........................................................................................................................................................6
VERPLEEGKUNDIGE RELEVANTIE.................................................................................................................................6
LEESWIJZER........................................................................................................................................................... 6
HOOFDSTUK 1. THEORETISCH KADER............................................................................................................. 8
1.1 INLEIDING LITERATUURONDERZOEK.......................................................................................................................8
1.2 ZOEKSTRATEGIE................................................................................................................................................8
1.3 BEGRIPSDEFINIËRING.........................................................................................................................................8
1.4 RESULTATEN LITERATUURONDERZOEK...................................................................................................................9
1.4.1 Wat wordt er verstaan onder de burgercompetenties?........................................................................9
1.4.2 Wat is het verwachtingspatroon van de burgers over de zorg, anno nu en de toekomst?.................11
1.4.3 Welke motivatie technieken bestaat er om ouderen te motiveren?....................................................13
1.4.4 Hoe kan je best communiceren met ouderen?.....................................................................................14
1.5 CONCLUSIE LITERATUURONDERZOEK...................................................................................................................15
1.6 IMPLICATIES VOOR HET PRAKTIJKONDERZOEK........................................................................................................16
HOOFDSTUK 2. ONDERZOEKSMETHODE....................................................................................................... 17
2.1 TYPE ONDERZOEK...........................................................................................................................................17
2.2 ONDERZOEKSPOPULATIE...................................................................................................................................17
2.3 DATAVERZAMELINGSMETHODE..........................................................................................................................17
2.4 DATAVERZAMELINGSTECHNIEK...........................................................................................................................17
2.4.1 Betrouwbaarheid en validiteit meetinstrument en onderzoek............................................................18
2.5 ANALYSE.......................................................................................................................................................18
2.6 KWALITEITSCRITERIA PRAKTIJKONDERZOEK...........................................................................................................19
2.6.1 Betrouwbaarheid..................................................................................................................................19
2.6.2. Validiteit..............................................................................................................................................19
2.6.3 Objectiviteit..........................................................................................................................................19
2.6.4 Bruikbaarheid.......................................................................................................................................19
HOOFDSTUK 3. RESULTATEN........................................................................................................................ 21
3.1 DEELNEMENDE PARTICIPANTEN.........................................................................................................................21
3.2 MEETRESULTATEN.......................................................................................................................................... 21
3.2.1 Topic 1 – Verwachtingspatroon...........................................................................................................21
3.2.2 Topic 2 – Communiceren met ouderen................................................................................................22
3.2.3 Topic 3 – Motiveren van burgers..........................................................................................................24
3.2.4 Topic 4 – Burgercompetenties..............................................................................................................25
3.4 MINDMAP RESULTAAT.....................................................................................................................................26
HOOFDSTUK 4. DISCUSSIE EN CONCLUSIE..................................................................................................... 27
3
