A. Definitie, kenmerken, soorten en historiek van de
mensenrechten
1. Definitie
àGaat niet alleen over natuurlijke personen
2. Kenmerken
1. Inherent: niemand dient ze u toe te kennen
2. Gelijkheid (aan bepaalde soorten/groepen kunnen wel bepaalde extra rechten
worden gegeven)
3. Universeel
4. Absoluut à mensenrechten kunnen niet worden ingeperkt. (Er bestaan wel ook
relatieve rechten, die kunnen worden ingeperkt)
5. Onvervreemdbaar à Je kan geen afstand doen van de rechten & vrijheden
1
, 3. Religieuze basis
Golden Rule = je behandelt mensen op een manier zoals je zelf behandelt wilt worden.
4. Filosfische overtuigingen
Idee van de objectieve “natuurwet”.
• Grieken: universele wet kwam van de natuur of God à regels om te “handelen als
goede mensen”
o Plato: voorstander van een aantal rechten (vrouwen evenwaardig in het bestuur,
vrouwen evenwaardige opvoeding) maar wou geen absolute gelijkheid
o Aristoteles: er bestaat een natuurwet die moet worden nageleefd
o Stoïcijnen: gaven een boost aan de mensenrechten omdat zij een principiëlere
stelling aanhielden over gelijkheid (nog steeds geen absolute gelijkheid).
Slavernij moest vb. niet worden afgeschaft, slaven moesten wel op een meer
menswaardige manier worden behandeld.
Grotius
à Natuurrecht staat boven iedereen.
à Abstracte natuurwet geeft individuele rechten aan natuurlijke personen, recht op
rechtvaardige en gelijke behandeling
à Oorlog is toegelaten mits naleving van hogere normen
John Locke
= morele grondlegger van de mensenrechten
= grondlegger van de parlementaire constitutionele democratie
• Universele natuurwet, iedereen is oorspronkelijk vrij. De natuurwet staat boven
iedereen (ook heersers). Iedereen moet de natuurwet handhaven
• Natuurwet: iedereen bezit bepaalde natuurlijke rechten. Drie belangrijke rechten:
recht op leven, recht op eigendom en recht op vrijheid. Maar iedereen heeft hierdoor
ook een aantal plichten: men mag de rechten van derden niet schenden. Iedereen heeft
de plicht ten aanzien van de universele natuurwet om die rechten te respecteren
• Deze rechten worden gehandhaafd door een bepaalde overheid die gecreeërd wordt
door het volk zelf. De verhouding tussen de burgers en de overheid wordt geregeld door
een contract. Mensen die oorspronkelijk vrij waren zijn via een contract met het volk tot
de oprichting van een overheid gekomen. De overheid is gebonden tot het handhaven
en beschermen van de natuurlijke rechten van individuen
• Als een regering toch probeerde natuurlijke rechten in te palmen of deze te beperken,
kon men zich tegen deze regering verzetten (ius resistendi). Dit betekent dat de regering
kan worden afgezet
2
,Conclusie: Locke is de intellectele grondlegger van de huidige “parlementaire constitutionele
democratie”. In zo’n rechtssysteem is er veel aandacht voor rechten en vrijheden met een
grondwet. Men sprak daar van natuurlijke rechten, en dus nog niet van mensenrechten.
Thomas paine
= grote invloed in de revolutionaire periode in Frankrijk
• Beïnvloed door de ideeën van Locke
• Vond dat de kolonies zich moesten verzetten als de overheid zich niet houdt aan hun
taak, ius resistendi (net als Locke)
• Spreekt in een boek niet over natuurlijke rechten maar ook over “de rechten van
mensen” à Eerste denker die het heeft over de term rechten van mensen. (rights of
man)
Vrijheidsfilosofie
Rousseau
Vrijheidfilosoof & contractsdenker. Door anarchie in de samenleving wordt de vrijheid
uitgehold à er moet een staat worden opgericht via een abstract contract dat de burgers
onderschrijven.
Persoonlijke rechten moeten opgegeven worden (afstaan aan de staat) voor de volonté
général opdat iedereen weer vrij kan zijn. Wanneer mensen samenkomen leidt dit tot
anarchie. Hij had een enorm vertrouwen in de machthebber en vond mensenrechten
overbodig à Groot vertrouwen in de wetgever, deed alles om de common good an de
samenleving te handhaven
Thomas Hobbes
Natuurrechtsdenker + contractdenker
àmorele grondlegger van het vorstelijk absolutisme
• Universele natuurwet: de mens is vrij en er is een objectieve natuurwet
• Eerder pessimistische kijk op de medemens à “de mens is dom”
• Ook hij vond dat er een overheid moest komen via een contract met het volk, maar hij
zag die overheid niet zoals Locke (constitutionele parlement). Hij wou een absolute vorst
(Leviathan), geen regering die voor en door het volk wordt opgericht om de natuurlijke
rechten te beschermen. De absolute vorst moet in essentie de absolute natuurwet
moest garanderen, maar kan met de natuurlijke rechten doen wat hij wilt. Het
gebeurde dat deze de rechten teniet werden gedaan en dat er geen rekening mee werd
houden (niet-handhaving mogelijk)
• Bovendien kan deze absolute monarch niet ter verantwoording worden geroepen
(onverantwoordelijk) en is er dus geen afzetting mogelijk, geen Ius resistendi.
3
, Conclusie: Hobbes gaf een intellectuele rechtvaardiging aan het ”vorstelijk absolutisme”. Hij
zag de absolute machthebber als een wereldlijke, sterfelijke God (Leviathan).
Leviathan (1651) is kort na de Vrede van Westfalen (1648): vrede NL en SP. Dit vormde het
einde van een volledig tijdperk (feodale tijdperk, grote godsienst oorlogen tussen
Protestanten en Katholieken) & de opkomst van natie staten, die vonden dat ze soeverein
waren. Hobbes heeft dus ook intellectueel bijgedragen tot de ontwikkeling van de nationale
staatssoevereiniteit. Bv. wat er gebeurd in ons land lossen wij wel op.
Burke
• tegenstander van de idee dat rechten en vrijheden zouden voortspruiten uit een
abstracte, objectieve natuurwet. Hij verwees daartoe naar wat gebeurd was tijdens
de Franse Revolutie (verlichtingsdenken leidt tot een totalitaire politiek, de terreur).
• Geloofde wel dat er iets bestond als rechten en vrijheden, maar deze komen volgens
hem voort binnen elke samenleving afzonderlijk (Vb. rechten en vrijheden van de
Fransen, rechten en vrijheden van de Engelsen). à De basis vind je in nationale
tradities, spruit niet voort uit een abstracte natuurwet.
• Had het niet voor de Fr en Amerikaanse revolutie, zijn idee was dat de declarations
des droits de l’homme.. onzin was, abstracte rechten die niet komen uit traditie,
maar die uit de ‘hemel komen vallen’ à desintegratie van de traditie van de
samenleving.
à Niet gewonnen voor natuurlijke rechten dus, enkel rechten en vrijheden op basis van
traditie
Kant
geen natuurrechtsdenker. Hij was voorstander van de mensenrechten, maar niet gebaseerd
op een abstracte natuurwet. Mensenrechten vloeien voort uit de rede en de idee van
waardigheid van de mens.
• Mensen hebben recht op een menswaardig leven
• Drie belangrijke vrijheden: recht op vrijheid, recht op gelijkheid en recht op
autonomie.
Rechtspositivisme
Bentham
• tegenstander van het natuurrecht (utilitarist). Hij vond natuurlijke rechten en een
objectieve natuurwet “nonsens op stelten”.
• Juridisch positivist en aanvaardde dat er rechten en vrijheden kunnen zijn, maar enkel
gebaseerd op de wet, de grondwet of op internationale verdragen.
5. Juridische revolutie
4
mensenrechten
1. Definitie
àGaat niet alleen over natuurlijke personen
2. Kenmerken
1. Inherent: niemand dient ze u toe te kennen
2. Gelijkheid (aan bepaalde soorten/groepen kunnen wel bepaalde extra rechten
worden gegeven)
3. Universeel
4. Absoluut à mensenrechten kunnen niet worden ingeperkt. (Er bestaan wel ook
relatieve rechten, die kunnen worden ingeperkt)
5. Onvervreemdbaar à Je kan geen afstand doen van de rechten & vrijheden
1
, 3. Religieuze basis
Golden Rule = je behandelt mensen op een manier zoals je zelf behandelt wilt worden.
4. Filosfische overtuigingen
Idee van de objectieve “natuurwet”.
• Grieken: universele wet kwam van de natuur of God à regels om te “handelen als
goede mensen”
o Plato: voorstander van een aantal rechten (vrouwen evenwaardig in het bestuur,
vrouwen evenwaardige opvoeding) maar wou geen absolute gelijkheid
o Aristoteles: er bestaat een natuurwet die moet worden nageleefd
o Stoïcijnen: gaven een boost aan de mensenrechten omdat zij een principiëlere
stelling aanhielden over gelijkheid (nog steeds geen absolute gelijkheid).
Slavernij moest vb. niet worden afgeschaft, slaven moesten wel op een meer
menswaardige manier worden behandeld.
Grotius
à Natuurrecht staat boven iedereen.
à Abstracte natuurwet geeft individuele rechten aan natuurlijke personen, recht op
rechtvaardige en gelijke behandeling
à Oorlog is toegelaten mits naleving van hogere normen
John Locke
= morele grondlegger van de mensenrechten
= grondlegger van de parlementaire constitutionele democratie
• Universele natuurwet, iedereen is oorspronkelijk vrij. De natuurwet staat boven
iedereen (ook heersers). Iedereen moet de natuurwet handhaven
• Natuurwet: iedereen bezit bepaalde natuurlijke rechten. Drie belangrijke rechten:
recht op leven, recht op eigendom en recht op vrijheid. Maar iedereen heeft hierdoor
ook een aantal plichten: men mag de rechten van derden niet schenden. Iedereen heeft
de plicht ten aanzien van de universele natuurwet om die rechten te respecteren
• Deze rechten worden gehandhaafd door een bepaalde overheid die gecreeërd wordt
door het volk zelf. De verhouding tussen de burgers en de overheid wordt geregeld door
een contract. Mensen die oorspronkelijk vrij waren zijn via een contract met het volk tot
de oprichting van een overheid gekomen. De overheid is gebonden tot het handhaven
en beschermen van de natuurlijke rechten van individuen
• Als een regering toch probeerde natuurlijke rechten in te palmen of deze te beperken,
kon men zich tegen deze regering verzetten (ius resistendi). Dit betekent dat de regering
kan worden afgezet
2
,Conclusie: Locke is de intellectele grondlegger van de huidige “parlementaire constitutionele
democratie”. In zo’n rechtssysteem is er veel aandacht voor rechten en vrijheden met een
grondwet. Men sprak daar van natuurlijke rechten, en dus nog niet van mensenrechten.
Thomas paine
= grote invloed in de revolutionaire periode in Frankrijk
• Beïnvloed door de ideeën van Locke
• Vond dat de kolonies zich moesten verzetten als de overheid zich niet houdt aan hun
taak, ius resistendi (net als Locke)
• Spreekt in een boek niet over natuurlijke rechten maar ook over “de rechten van
mensen” à Eerste denker die het heeft over de term rechten van mensen. (rights of
man)
Vrijheidsfilosofie
Rousseau
Vrijheidfilosoof & contractsdenker. Door anarchie in de samenleving wordt de vrijheid
uitgehold à er moet een staat worden opgericht via een abstract contract dat de burgers
onderschrijven.
Persoonlijke rechten moeten opgegeven worden (afstaan aan de staat) voor de volonté
général opdat iedereen weer vrij kan zijn. Wanneer mensen samenkomen leidt dit tot
anarchie. Hij had een enorm vertrouwen in de machthebber en vond mensenrechten
overbodig à Groot vertrouwen in de wetgever, deed alles om de common good an de
samenleving te handhaven
Thomas Hobbes
Natuurrechtsdenker + contractdenker
àmorele grondlegger van het vorstelijk absolutisme
• Universele natuurwet: de mens is vrij en er is een objectieve natuurwet
• Eerder pessimistische kijk op de medemens à “de mens is dom”
• Ook hij vond dat er een overheid moest komen via een contract met het volk, maar hij
zag die overheid niet zoals Locke (constitutionele parlement). Hij wou een absolute vorst
(Leviathan), geen regering die voor en door het volk wordt opgericht om de natuurlijke
rechten te beschermen. De absolute vorst moet in essentie de absolute natuurwet
moest garanderen, maar kan met de natuurlijke rechten doen wat hij wilt. Het
gebeurde dat deze de rechten teniet werden gedaan en dat er geen rekening mee werd
houden (niet-handhaving mogelijk)
• Bovendien kan deze absolute monarch niet ter verantwoording worden geroepen
(onverantwoordelijk) en is er dus geen afzetting mogelijk, geen Ius resistendi.
3
, Conclusie: Hobbes gaf een intellectuele rechtvaardiging aan het ”vorstelijk absolutisme”. Hij
zag de absolute machthebber als een wereldlijke, sterfelijke God (Leviathan).
Leviathan (1651) is kort na de Vrede van Westfalen (1648): vrede NL en SP. Dit vormde het
einde van een volledig tijdperk (feodale tijdperk, grote godsienst oorlogen tussen
Protestanten en Katholieken) & de opkomst van natie staten, die vonden dat ze soeverein
waren. Hobbes heeft dus ook intellectueel bijgedragen tot de ontwikkeling van de nationale
staatssoevereiniteit. Bv. wat er gebeurd in ons land lossen wij wel op.
Burke
• tegenstander van de idee dat rechten en vrijheden zouden voortspruiten uit een
abstracte, objectieve natuurwet. Hij verwees daartoe naar wat gebeurd was tijdens
de Franse Revolutie (verlichtingsdenken leidt tot een totalitaire politiek, de terreur).
• Geloofde wel dat er iets bestond als rechten en vrijheden, maar deze komen volgens
hem voort binnen elke samenleving afzonderlijk (Vb. rechten en vrijheden van de
Fransen, rechten en vrijheden van de Engelsen). à De basis vind je in nationale
tradities, spruit niet voort uit een abstracte natuurwet.
• Had het niet voor de Fr en Amerikaanse revolutie, zijn idee was dat de declarations
des droits de l’homme.. onzin was, abstracte rechten die niet komen uit traditie,
maar die uit de ‘hemel komen vallen’ à desintegratie van de traditie van de
samenleving.
à Niet gewonnen voor natuurlijke rechten dus, enkel rechten en vrijheden op basis van
traditie
Kant
geen natuurrechtsdenker. Hij was voorstander van de mensenrechten, maar niet gebaseerd
op een abstracte natuurwet. Mensenrechten vloeien voort uit de rede en de idee van
waardigheid van de mens.
• Mensen hebben recht op een menswaardig leven
• Drie belangrijke vrijheden: recht op vrijheid, recht op gelijkheid en recht op
autonomie.
Rechtspositivisme
Bentham
• tegenstander van het natuurrecht (utilitarist). Hij vond natuurlijke rechten en een
objectieve natuurwet “nonsens op stelten”.
• Juridisch positivist en aanvaardde dat er rechten en vrijheden kunnen zijn, maar enkel
gebaseerd op de wet, de grondwet of op internationale verdragen.
5. Juridische revolutie
4
