Wonen in Nederland – rivieren
Nuttige neerslag = neerslag – verdamping
Water stroomt van hoog naar laag (zoekt het laagste punt)
Verval = hoogteverschil tussen 2 punten in de rivier (uitgedrukt in meter)
Verhang = het verschil in hoogte tussen 2 punten in een rivier die 1 kilometer uit elkaar
liggen (uitgedrukt in meter)
Verval = hoogte plek A – hoogte plek B
Verhang = verval : lengte in km
Lengteprofiel = verloop van een rivier van begin tot eind (bovenloop, middenloop,
benedenloop)
Stroomgebied = verzamelgebied van een rivier (rivier met al zijn zijrivieren) hoe groter
het stroomgebied, hoe groter de rivier
Waterscheiding = grens tussen 2 stroomgebieden (gescheiden door bergen)
Stroomstelsel = een rivier met al zijn zijrivieren en vertakkingen die deel uitmaken van
hetzelfde stroomgebied (bovenloop, middenloop, benedenloop)
- Bovenloop = hoog in de bergen, smal, stroomt heel hard, erosie
- Middenloop = kan lang zijn, sedimentatie/erosie
- Benedenloop = vertakt zich in kleine riviertjes die uitmondt zee, sedimentatie
Regiem = schommelingen in de hoeveelheid water die een rivier per jaar afvoert
- Warmere, droge zomers en zachte, nattere winters
- Onregelmatiger regiem = meer extreme buien en vaker perioden met droogte
- Hoeveel water er in de rivier stroomt, hangt af van hoeveelheid en vorm van de
neerslag (sneeuw of regen sneeuw moet eerst nog smelten en regen wordt eerst
opgevangen door planten en grond)
Debiet = hoeveelheid water (in m3) er op een bepaald moment per seconden door een rivier
stroomt. Debiet van een zijrivier heeft invloed op de afvoer van de hoofdrivier debiet
vergelijken met regiem om te kijken naar de piekafvoer
Maatgevende afvoer = maximale hoeveelheid dat de rivier nog veilig kan verwerken zonder
dat de dijken doorbreken
Vertragingstijd = hoeveelheid tijd dat het kost om van neerslag tot in de rivier te vormen
- Aanwezigheid van vegetatie (begroeiing)
- De doorlaatbaarheid van de bodem (steen of gras)
- Invloed van de mens (verstening)
Verschil tussen de 4 klimaatscenario’s van IPCC:
- De mate van temperatuurstijging
- Wel/geen verandering van overheersende windrichting
In alle 4 de scenario’s verwacht men dat de tempo van de zeespiegelstijging toeneemt
, Oorzaak van zeespiegelstijging:
- Smeltend zee-ijs
- Thermische expansie water wordt warmer zet uit (grootste bijdrage)
Absolute zeespiegelstijging = stijging van water
Relatieve zeespiegelstijging = stijging van water in combinatie met de bodemdaling
Om Nederland van voldoende zoet water te voorzien moeten we zuiniger omgaan met
water, water opslaan voor droge tijden en prioriteiten stellen waarvoor water gebruikt mag
worden
Drainage = overtollig grondwater wordt via ondergrondse buizen afgevoerd
Omgekeerde drainage = in drogere perioden blijft water in de buizen staan
Overstromingen oorzaken:
- Klimaatverandering in korte tijd meer neerslag rivier moet meer afvoeren
- Opwarming van de aarde meer smeltwater
- Ontbossing water wordt niet door planten/bomen opgenomen, maar stroomt weg
naar de rivier (verkorting van de vertragingstijd)
- Verstedelijking minder water wordt door de bodem geabsorbeerd, want grond is
bedekt (verstening neerslag blijft op de grond liggen wat leidt tot wateroverlast)
- Bodemdaling = inklinking, aardgaswinning, veenoxidatie (veen wordt blootgesteld
aan lucht en verteerd) ontwateren van veen (water eruit halen, waardoor het inzakt)
- Relatieve zeespiegelstijging = stijging van de zeespiegel in combinatie met
bodemdaling
Maatregelen tegen overstromingen (ruimte voor de rivier):
- Verdieping rivierbed wordt uitgediept, maar sediment komt steeds terug
- Dijkverlegging winterdijk wordt meer landinwaarts gelegd (meer water in rivier)
- Verlaging van de kribben Te hoge kribben houden de doorstroom tegen
- Verwijderen van obstakels
- Nevengeulen gebruikt bij hoog water om overtollig water af te voeren
- Uiterwaardvergraving Uiterwaarden dieper maken, zodat er meer water in kan
- Rivierbedverbreding dijk verleggen zodat rivier meer ruimte heeft
Drietrapsstrategie
- Vasthouden (water opnemen in bodem) herbebossing, tegengaan van verstening
- Bergen (bodem zit vol) noodopslag-gebieden om water op te vangen
- Afvoeren (noodopslag zit vol) rivier brengt het water snel weg
Kwelwater = zout en zoet water mengen zich en zorgt voor verzilting
Stijging van zeespiegel en verlaging van rivierafvoer in de zomer zorgt ervoor dat zout water
kan binnendringen
Nuttige neerslag = neerslag – verdamping
Water stroomt van hoog naar laag (zoekt het laagste punt)
Verval = hoogteverschil tussen 2 punten in de rivier (uitgedrukt in meter)
Verhang = het verschil in hoogte tussen 2 punten in een rivier die 1 kilometer uit elkaar
liggen (uitgedrukt in meter)
Verval = hoogte plek A – hoogte plek B
Verhang = verval : lengte in km
Lengteprofiel = verloop van een rivier van begin tot eind (bovenloop, middenloop,
benedenloop)
Stroomgebied = verzamelgebied van een rivier (rivier met al zijn zijrivieren) hoe groter
het stroomgebied, hoe groter de rivier
Waterscheiding = grens tussen 2 stroomgebieden (gescheiden door bergen)
Stroomstelsel = een rivier met al zijn zijrivieren en vertakkingen die deel uitmaken van
hetzelfde stroomgebied (bovenloop, middenloop, benedenloop)
- Bovenloop = hoog in de bergen, smal, stroomt heel hard, erosie
- Middenloop = kan lang zijn, sedimentatie/erosie
- Benedenloop = vertakt zich in kleine riviertjes die uitmondt zee, sedimentatie
Regiem = schommelingen in de hoeveelheid water die een rivier per jaar afvoert
- Warmere, droge zomers en zachte, nattere winters
- Onregelmatiger regiem = meer extreme buien en vaker perioden met droogte
- Hoeveel water er in de rivier stroomt, hangt af van hoeveelheid en vorm van de
neerslag (sneeuw of regen sneeuw moet eerst nog smelten en regen wordt eerst
opgevangen door planten en grond)
Debiet = hoeveelheid water (in m3) er op een bepaald moment per seconden door een rivier
stroomt. Debiet van een zijrivier heeft invloed op de afvoer van de hoofdrivier debiet
vergelijken met regiem om te kijken naar de piekafvoer
Maatgevende afvoer = maximale hoeveelheid dat de rivier nog veilig kan verwerken zonder
dat de dijken doorbreken
Vertragingstijd = hoeveelheid tijd dat het kost om van neerslag tot in de rivier te vormen
- Aanwezigheid van vegetatie (begroeiing)
- De doorlaatbaarheid van de bodem (steen of gras)
- Invloed van de mens (verstening)
Verschil tussen de 4 klimaatscenario’s van IPCC:
- De mate van temperatuurstijging
- Wel/geen verandering van overheersende windrichting
In alle 4 de scenario’s verwacht men dat de tempo van de zeespiegelstijging toeneemt
, Oorzaak van zeespiegelstijging:
- Smeltend zee-ijs
- Thermische expansie water wordt warmer zet uit (grootste bijdrage)
Absolute zeespiegelstijging = stijging van water
Relatieve zeespiegelstijging = stijging van water in combinatie met de bodemdaling
Om Nederland van voldoende zoet water te voorzien moeten we zuiniger omgaan met
water, water opslaan voor droge tijden en prioriteiten stellen waarvoor water gebruikt mag
worden
Drainage = overtollig grondwater wordt via ondergrondse buizen afgevoerd
Omgekeerde drainage = in drogere perioden blijft water in de buizen staan
Overstromingen oorzaken:
- Klimaatverandering in korte tijd meer neerslag rivier moet meer afvoeren
- Opwarming van de aarde meer smeltwater
- Ontbossing water wordt niet door planten/bomen opgenomen, maar stroomt weg
naar de rivier (verkorting van de vertragingstijd)
- Verstedelijking minder water wordt door de bodem geabsorbeerd, want grond is
bedekt (verstening neerslag blijft op de grond liggen wat leidt tot wateroverlast)
- Bodemdaling = inklinking, aardgaswinning, veenoxidatie (veen wordt blootgesteld
aan lucht en verteerd) ontwateren van veen (water eruit halen, waardoor het inzakt)
- Relatieve zeespiegelstijging = stijging van de zeespiegel in combinatie met
bodemdaling
Maatregelen tegen overstromingen (ruimte voor de rivier):
- Verdieping rivierbed wordt uitgediept, maar sediment komt steeds terug
- Dijkverlegging winterdijk wordt meer landinwaarts gelegd (meer water in rivier)
- Verlaging van de kribben Te hoge kribben houden de doorstroom tegen
- Verwijderen van obstakels
- Nevengeulen gebruikt bij hoog water om overtollig water af te voeren
- Uiterwaardvergraving Uiterwaarden dieper maken, zodat er meer water in kan
- Rivierbedverbreding dijk verleggen zodat rivier meer ruimte heeft
Drietrapsstrategie
- Vasthouden (water opnemen in bodem) herbebossing, tegengaan van verstening
- Bergen (bodem zit vol) noodopslag-gebieden om water op te vangen
- Afvoeren (noodopslag zit vol) rivier brengt het water snel weg
Kwelwater = zout en zoet water mengen zich en zorgt voor verzilting
Stijging van zeespiegel en verlaging van rivierafvoer in de zomer zorgt ervoor dat zout water
kan binnendringen
