INHOUD
Les 1: Inleiding ethiek en deontologie ........................................................................................ 6
Praktische info ............................................................................................................................................... 6
Trolley-problem als experiment .............................................................................................................. 6
Doelstellingen ................................................................................................................................................ 7
Overzicht .......................................................................................................................................................... 8
Leermiddelen .................................................................................................................................................. 8
Examenvraag cases ..................................................................................................................................... 9
Voorlopige planning 2023 ....................................................................................................................... 10
Deontologie en ethiek ............................................................................................................................... 11
Ethiek .............................................................................................................................................................. 11
Goed vs. kwaad ....................................................................................................................................... 11
Deontologie ............................................................................................................................................... 12
Utilisme of consequentialisme ........................................................................................................... 12
Zorgethiek ................................................................................................................................................. 12
Onder welke filosofische visie kan dit? .......................................................................................... 13
Deontologie ................................................................................................................................................... 13
Deontologie = plichtenleer.................................................................................................................. 13
Mensenrechten = de basis voor deontologische regels ........................................................... 14
Deontologie in geneeskunde .............................................................................................................. 14
Geneeskunde en psychologie: ooit een moeilijk huwelijk ...................................................... 15
Deontologische code van psychologen ........................................................................................... 16
Beroepsgeheim: een case ................................................................................................................... 19
Beroepsgeheim (1) Openbare orde karakter ............................................................................... 21
Beroepsgeheim (2) Wettelijke uitzonderingen ............................................................................ 22
Beroepsgeheim (3) en beroepspraktijk ......................................................................................... 22
Respect ....................................................................................................................................................... 23
Respect: Eerbiediging van de waardigheid en de rechten van de persoon ..................... 24
Verantwoordelijkheid ............................................................................................................................ 25
Deskundigheid: competentie van de psycholoog ....................................................................... 26
Les 2: Wetgeving – wettelijk kader van de psychologische praktijk ......................... 29
Enkele vragen … ......................................................................................................................................... 29
Wetgeving van toepassing op professionele psychologische activiteiten ............................. 29
1
, Burgerlijk recht en Strafrecht ................................................................................................................ 29
Spreekrecht .................................................................................................................................................. 30
Wet betreffende de rechten van de patiënt. (22 AUGUSTUS 2002) ..................................... 31
Kwaliteitsvolle dienstverstrekking .................................................................................................... 31
Vrije keuze ................................................................................................................................................ 32
Informatie gezondheidstoestand ...................................................................................................... 32
Toestemming na informatie (art.8) ................................................................................................. 32
Recht op inzage dossier ....................................................................................................................... 32
Bescherming prive leven en intimiteit (art.10) ........................................................................... 34
Klachtrecht (art. 11) ............................................................................................................................. 34
! Vertegenwoordiging van een minderjarige (art.12) .............................................................. 34
! Grenzen vertegenwoordiging(art.15 §2) .................................................................................... 34
Wetgeving op uitoefening gezondheids-zorgberoepen ................................................................ 35
Gecoördineerde wet op de uitoefening van gezondheidszorgberoepen ............................ 35
Beroep: acten, bevoegdheden .......................................................................................................... 35
Opleiding .................................................................................................................................................... 36
Regulerende organen ............................................................................................................................ 37
Integrale Jeugdzorg (filmpje) ................................................................................................................ 38
Gepast omgaan met verontrusting .................................................................................................. 38
Andere wettelijke regelingen voor psychologen ............................................................................. 39
Beroepsorganisaties .................................................................................................................................. 39
Les 3: Titelbescherming, deontologie en tuchtrecht (gastcollege)............................. 40
Psychologencommissie ............................................................................................................................. 40
Kerntaken .................................................................................................................................................. 40
Organigram ............................................................................................................................................... 42
Titelbescherming ........................................................................................................................................ 43
Titelmisbruik ............................................................................................................................................. 43
Inschrijving op de lijst van de Psychologencommissie ............................................................ 44
Van titel naar deontologie ................................................................................................................... 44
DEONTOLOGISCHE CODE ....................................................................................................................... 45
Onderdelen................................................................................................................................................ 46
Getuigenis in rechte .............................................................................................................................. 48
Wettelijke uitzondering art. 458bis SW ......................................................................................... 49
Wettelijke uitzondering - de hulpverleningsplicht (art. 422bis SW) ................................... 49
Uitzondering - noodtoestand.............................................................................................................. 50
Uitzondering – slachtoffer/patiënt-regel........................................................................................ 50
2
, Uitzondering - het delen van informatie ........................................................................................ 50
Delen van informatie (art. 5, 6 en 9 GDPR, art. 19, 36 tem 40 KW, art. 14 en 19 DC)
...................................................................................................................................................................... 51
Hoofdstuk. IV – algemene principes ............................................................................................... 52
Tuchtprocedure ........................................................................................................................................... 52
Tuchtinstanties ........................................................................................................................................ 53
Tuchtprocedure ....................................................................................................................................... 54
Meest voorkomende redenen van sanctie .................................................................................... 55
Meest voorkomende redenen van sanctie .................................................................................... 55
Conclusie ........................................................................................................................................................ 56
Contact ........................................................................................................................................................... 56
Les 4: van ‘recht op’ naar ‘plicht tot’: ethiek, gezondheid en
verantwoordelijkheid ......................................................................................................................... 57
Algemeen kader: menselijke existentie: van lot tot controle ................................................... 57
Verleden ..................................................................................................................................................... 57
Heden .......................................................................................................................................................... 58
existentiële actieradius ......................................................................................................................... 58
andere kijk op ziekte en gezondheid .............................................................................................. 59
andere verhouding tegenover het leven........................................................................................ 59
spanningsveld .......................................................................................................................................... 60
autonomie: van recht naar plicht ......................................................................................................... 61
autonomie ................................................................................................................................................. 61
zelfbeschikking ........................................................................................................................................ 61
evolutie naar plicht tot kiezen ........................................................................................................... 62
individualisme in de zorg ..................................................................................................................... 62
evolutie ethische debatten medische technologie ..................................................................... 62
van keuze tot plicht: enkele vragen ................................................................................................ 63
verhaal over autonomie, ziekte en afhankelijkheid (Jean-Luc Nancy, de indringer) ....... 63
Jean-Luc Nancy (1940-2021) ............................................................................................................ 63
de indringer .............................................................................................................................................. 63
ziekteverhaal ................................................................................................................................................ 63
harttransplantatie ................................................................................................................................... 63
analyse ....................................................................................................................................................... 64
schandaal ................................................................................................................................................... 64
de vijand zit binnen ............................................................................................................................... 65
vreemdheid van identiteit ................................................................................................................... 65
3
, leeftijd ......................................................................................................................................................... 66
conclusie uit verhaal Nancy ................................................................................................................ 66
Les 5: Ethisch reflecteren ................................................................................................................. 67
Ethisch reflecteren in de praktijk ......................................................................................................... 67
Wees kritisch ................................................................................................................................................ 68
4 basiswaarden (Leijssen, 2005) ......................................................................................................... 68
Modellen ......................................................................................................................................................... 69
Doelstellingen van ethisch reflecteren ............................................................................................... 69
Belangrijke wetten voor psychologen en deontologische code................................................. 71
Ethische beslissingen ................................................................................................................................ 71
Stappenplan.................................................................................................................................................. 72
Vragen bij cases (examen) ..................................................................................................................... 73
Redeneermatrix ........................................................................................................................................... 74
Case ................................................................................................................................................................. 75
Vechtscheiding ......................................................................................................................................... 75
Cases ........................................................................................................................................................... 75
Behandelde cases (zie aparte file) ................................................................................................... 75
Les 6: deontologie cases: ethisch reflecteren ........................................................................ 77
verwittiging ................................................................................................................................................... 77
HR assessment ............................................................................................................................................ 78
lichamelijk contact ..................................................................................................................................... 78
klankbord ....................................................................................................................................................... 78
gevoelens ...................................................................................................................................................... 78
Les 7: cases verder bespreken ...................................................................................................... 79
Les 8: Beslissingen aan het levenseinde en voorafgaande zorgplanning ................ 83
rol van de psycholoog ............................................................................................................................... 83
evolutie ........................................................................................................................................................... 83
2002 ................................................................................................................................................................ 83
levenseindebeslissingen ........................................................................................................................... 83
voorafgaande zorgplanning .................................................................................................................... 84
voorafgaande wilsverklaringen.............................................................................................................. 84
de correcte documenten .......................................................................................................................... 84
negatieve wilsverklaring .......................................................................................................................... 85
2002: wet patiëntenrechten ............................................................................................................... 85
rol vertegenwoordiger .......................................................................................................................... 86
verzoeker (fysiek) niet in staat wilsverklaring zelf te schrijven ........................................... 86
4