,Inhoudsopgave
College 1: Het jonge kind met beperkingen ............................................................................................ 4
Children with disabilities: Chapter 11 (Child Development) ............................................................. 10
Children with disabilities: Chapter 12 (Diagnosing Developmental Disabilities) .............................. 12
College 2: Motorische ontwikkeling en het terrein van de kinderrevalidatie ....................................... 14
Children with disabilities: Chapter 9 (Muscles, Bones, and Nerves) ................................................. 20
Children with disabilities: Chapter 21 (Cerebral Palsy) ..................................................................... 22
Mini-college: ICF .................................................................................................................................... 24
Internationale classificaties van het menselijk functioneren of ICF-CY (De ICF)............................... 26
College 3: Diagnosegroepen kinderrevalidatie ..................................................................................... 27
A scoping review of cognition in spina bifida and its consequences for activity and participation
throughout life (Lindquist et al.) ....................................................................................................... 34
College 4: Diagnosegroepen kinderrevalidiatie .................................................................................... 35
Children with disabilities: Chapter 23 (Acquired Brain Injury) .......................................................... 40
Using the ICF framework to explore the multiple interacting factors associated with developmental
coordination disorder (Ferguson et al.)............................................................................................. 42
Psychosocial functioning following moderate-to-servere pediatric traumatic brain injury:
recommended outcome instruments for research and remediation studies (Wearne et al.) ......... 44
College 5: Visie op mensen met een verstandelijke beperking, AAIDD ................................................ 45
Models of disability, quality of life, and inidividualized supports: implications for professional
practice in intellectual disability (Buntinx & Schalock) ..................................................................... 52
An overview of intellectual disability: definition, diagnosis, classification and systems of supports
(12th ed.) (Schalock et al.) ................................................................................................................. 53
Ondersteuning van mensen met ernstige meervoudige beperkingen. Handvatten voor kwaliteitsvol
leven. Hoofdstuk 11 (Afstemming op sociaal-emotionele ontwikkelingsnoden) ............................. 53
Somatische comorbiditeit bij kinderen en volwassenen met een verstandelijke beperking en
psychiatrische aandoening (van Eeghen et al.) ................................................................................. 54
College 6: Leefstijl (Gastcollege, Annalies Overwijk – AW EMB, Hanzehogeschool Groningen) .......... 55
Ondersteuning van mensen met ernstige meervoudige beperkingen. Handvatten voor kwaliteitsvol
leven. Hoofdstuk 12 (Ondersteuning in beweging: motorische activering) ..................................... 58
College 7: Syndromen en genetica ........................................................................................................ 58
The importance of understanding the behavioral phenotypes of genetic syndromes associated with
intellectual disability (Waite et al.) ................................................................................................... 64
Gedragsfenotypes en recente ontwikkelingen in het genetisch onderzoek (Vermeulen & Vogels) 64
Self-Injurious behavior (Huisman et al.) ............................................................................................ 65
College 8: Het perspectief van ouders en naasten (Gastcollege Nicole van den Dries-Luitwieler) ...... 65
Ondersteuning van mensen met ernstige meervoudige beperkingen. Handvatten voor kwaliteitsvol
leven. Hoofdstuk 9 (Gedeelde verantwoordelijkheid: samenwerken met ouders) .......................... 71
, Variables related tot he quality of life of families that have child with severe to profound
intellectual disabilities: A systematic review (Luitwieler et al.) ........................................................ 72
College 9: Gedragsproblemen (Gastcollege Petra Poppens) ................................................................ 72
Ondersteuning van mensen met ernstige meervoudige beperkingen. Handvatten voor kwaliteitsvol
leven. Hoofdstuk 18 (Omgaan met gedragsproblemen) ................................................................... 77
Multidisciplinaire richtlijn probleemgedrag bij volwassenen met een verstandelijke beperking p.15-
41 (Embregts et al.) ........................................................................................................................... 78
College 10: Diagnostiek VB .................................................................................................................... 79
Looking back, looking forward: Methodological challenges and future directions in research on
persons with profound intellectual and multiple disabilities (Maes et al.) ...................................... 84
College 11: Diagnostiek, diverse onderwerpen VB ............................................................................... 85
Scale of emotional development – short (Sappok et al.) .................................................................. 90
Behavioral pain indicators in people with intellectuals disabilities: a systematic review (de Knegt et
al.) ...................................................................................................................................................... 90
College 12: Visuele beperkingen ........................................................................................................... 91
Children with disabilities: Chapter 25 (Visual Impairment) .............................................................. 95
Communication between children with deafness, blindness and deafblindness and their social
partners: an intersubjective developmental perspective (Damen et al.) ......................................... 96
Kinderen met visuele beperkingen (Looijstijn).................................................................................. 97
College 13: Auditieve beperkingen ....................................................................................................... 98
Children with disabilities: Chapter 26 (Deaf/Hard of Hearing Plus) ................................................ 104
Can you hear what I think? Theory of mind in young children with moderate hearing loss (Netten
et al.)................................................................................................................................................ 105
College 14: Doofblindheid ................................................................................................................... 105
Kinderen met doofblindheid (Jansen et al.) .................................................................................... 110
The application of dynamic assessment in people communicating at prelinguistic level: a
descriptive review of literature (Boers et al.) ................................................................................. 111
, College 1: Het jonge kind met beperkingen
Orthopedagogische Handelingscyclus
Specifiek eerste 4 delen
Wat is ontwikkeling?
Ontwikkeling
• Verandering (multidirectioneel)
• Proces (“in de tijd”)
• Multi-dimensioneel (fysiek, motorisch, cognitief, sociaal-emotioneel)
• Multi-gedetermineerd (biologische en omgevingsfactoren)
Gedrag
• Elke bewuste of onbewuste handeling (actie), die al dan niet waarneembaar is
- Bijvoorbeeld: arm bewegen, woord zeggen, maar ook innerlijk gedragingen zoals
onzichtbare emotie
• Het observeren en interpreteren van gedrag is de primaire focus van ontwikkelingsonderzoek
bij jonge kinderen!
Gerelateerde begrippen
• Vertraagde ontwikkeling: wanneer een kind op een bepaalde leeftijd vaardigheden laat zien
die kenmerken zijn voor jongere kinderen / wanneer een kind bepaalde vaardigheden nog niet
onder de knie heeft op een bepaalde leeftijd.
- Bijv. het taalgebruik van een 4-jarige vertoont kenmerken die gewoonlijk niet meer
voorkomen in het taalgebruik van 4-jarigen, maar wel in dat van 2- of 3-jarige kinderen
• Ontwikkelingsachterstand: het niet bereiken van één of meerder ontwikkelingsmijlpalen binnen
een te verwachten leeftijdsrange
- Specifiek: een leeftijd inadequate prestatie op één specifiek gebied, terwijl er op
andere gebieden geen problemen zijn
- Globaal: significante achterstand ten opzichte van leeftijdsgenoten op 2 of meer
ontwikkelingsdomeinen (grove/fijne motoriek, spraak/taal, cognitie, sociaal/persoonliljk
en dagelijkse activiteiten) (vaak voor kinderen tussen de 0-5 jaar en vaak achterstand
van 6 maanden of meer)
• Asynchrone ontwikkeling (dissociation): ontwikkeling op verschillende gebieden loopt niet
gelijk aan elkaar
- Bijv. motorische mijlpalen worden behaald met kleine achterstand, maar met een
grote achterstand op het gebied van taal
• Afwijkende ontwikkeling: wanneer een kind gedrag laat zien dat niet in een bepaalde
ontwikkelingsfase thuishoort en dat geen samenhangend beeld vormt.
- Bijv. het taalgebruik van een kind vertoont kenmerken die niet passen bij een
bepaalde fase het taalverwervingsproces, bijv. echolalie
• Regressie in de ontwikkeling: terugval in normaal ontwikkelingsverloop
- Altijd een reden om aan de bel te trekken!
Dus…
Een kind met ontwikkelingsproblematiek wordt beschreven aan de hand van ‘atypisch(e) gedrag /
ontwikkeling’
• De vraag is dan: wat is “normaal”?
College 1: Het jonge kind met beperkingen ............................................................................................ 4
Children with disabilities: Chapter 11 (Child Development) ............................................................. 10
Children with disabilities: Chapter 12 (Diagnosing Developmental Disabilities) .............................. 12
College 2: Motorische ontwikkeling en het terrein van de kinderrevalidatie ....................................... 14
Children with disabilities: Chapter 9 (Muscles, Bones, and Nerves) ................................................. 20
Children with disabilities: Chapter 21 (Cerebral Palsy) ..................................................................... 22
Mini-college: ICF .................................................................................................................................... 24
Internationale classificaties van het menselijk functioneren of ICF-CY (De ICF)............................... 26
College 3: Diagnosegroepen kinderrevalidatie ..................................................................................... 27
A scoping review of cognition in spina bifida and its consequences for activity and participation
throughout life (Lindquist et al.) ....................................................................................................... 34
College 4: Diagnosegroepen kinderrevalidiatie .................................................................................... 35
Children with disabilities: Chapter 23 (Acquired Brain Injury) .......................................................... 40
Using the ICF framework to explore the multiple interacting factors associated with developmental
coordination disorder (Ferguson et al.)............................................................................................. 42
Psychosocial functioning following moderate-to-servere pediatric traumatic brain injury:
recommended outcome instruments for research and remediation studies (Wearne et al.) ......... 44
College 5: Visie op mensen met een verstandelijke beperking, AAIDD ................................................ 45
Models of disability, quality of life, and inidividualized supports: implications for professional
practice in intellectual disability (Buntinx & Schalock) ..................................................................... 52
An overview of intellectual disability: definition, diagnosis, classification and systems of supports
(12th ed.) (Schalock et al.) ................................................................................................................. 53
Ondersteuning van mensen met ernstige meervoudige beperkingen. Handvatten voor kwaliteitsvol
leven. Hoofdstuk 11 (Afstemming op sociaal-emotionele ontwikkelingsnoden) ............................. 53
Somatische comorbiditeit bij kinderen en volwassenen met een verstandelijke beperking en
psychiatrische aandoening (van Eeghen et al.) ................................................................................. 54
College 6: Leefstijl (Gastcollege, Annalies Overwijk – AW EMB, Hanzehogeschool Groningen) .......... 55
Ondersteuning van mensen met ernstige meervoudige beperkingen. Handvatten voor kwaliteitsvol
leven. Hoofdstuk 12 (Ondersteuning in beweging: motorische activering) ..................................... 58
College 7: Syndromen en genetica ........................................................................................................ 58
The importance of understanding the behavioral phenotypes of genetic syndromes associated with
intellectual disability (Waite et al.) ................................................................................................... 64
Gedragsfenotypes en recente ontwikkelingen in het genetisch onderzoek (Vermeulen & Vogels) 64
Self-Injurious behavior (Huisman et al.) ............................................................................................ 65
College 8: Het perspectief van ouders en naasten (Gastcollege Nicole van den Dries-Luitwieler) ...... 65
Ondersteuning van mensen met ernstige meervoudige beperkingen. Handvatten voor kwaliteitsvol
leven. Hoofdstuk 9 (Gedeelde verantwoordelijkheid: samenwerken met ouders) .......................... 71
, Variables related tot he quality of life of families that have child with severe to profound
intellectual disabilities: A systematic review (Luitwieler et al.) ........................................................ 72
College 9: Gedragsproblemen (Gastcollege Petra Poppens) ................................................................ 72
Ondersteuning van mensen met ernstige meervoudige beperkingen. Handvatten voor kwaliteitsvol
leven. Hoofdstuk 18 (Omgaan met gedragsproblemen) ................................................................... 77
Multidisciplinaire richtlijn probleemgedrag bij volwassenen met een verstandelijke beperking p.15-
41 (Embregts et al.) ........................................................................................................................... 78
College 10: Diagnostiek VB .................................................................................................................... 79
Looking back, looking forward: Methodological challenges and future directions in research on
persons with profound intellectual and multiple disabilities (Maes et al.) ...................................... 84
College 11: Diagnostiek, diverse onderwerpen VB ............................................................................... 85
Scale of emotional development – short (Sappok et al.) .................................................................. 90
Behavioral pain indicators in people with intellectuals disabilities: a systematic review (de Knegt et
al.) ...................................................................................................................................................... 90
College 12: Visuele beperkingen ........................................................................................................... 91
Children with disabilities: Chapter 25 (Visual Impairment) .............................................................. 95
Communication between children with deafness, blindness and deafblindness and their social
partners: an intersubjective developmental perspective (Damen et al.) ......................................... 96
Kinderen met visuele beperkingen (Looijstijn).................................................................................. 97
College 13: Auditieve beperkingen ....................................................................................................... 98
Children with disabilities: Chapter 26 (Deaf/Hard of Hearing Plus) ................................................ 104
Can you hear what I think? Theory of mind in young children with moderate hearing loss (Netten
et al.)................................................................................................................................................ 105
College 14: Doofblindheid ................................................................................................................... 105
Kinderen met doofblindheid (Jansen et al.) .................................................................................... 110
The application of dynamic assessment in people communicating at prelinguistic level: a
descriptive review of literature (Boers et al.) ................................................................................. 111
, College 1: Het jonge kind met beperkingen
Orthopedagogische Handelingscyclus
Specifiek eerste 4 delen
Wat is ontwikkeling?
Ontwikkeling
• Verandering (multidirectioneel)
• Proces (“in de tijd”)
• Multi-dimensioneel (fysiek, motorisch, cognitief, sociaal-emotioneel)
• Multi-gedetermineerd (biologische en omgevingsfactoren)
Gedrag
• Elke bewuste of onbewuste handeling (actie), die al dan niet waarneembaar is
- Bijvoorbeeld: arm bewegen, woord zeggen, maar ook innerlijk gedragingen zoals
onzichtbare emotie
• Het observeren en interpreteren van gedrag is de primaire focus van ontwikkelingsonderzoek
bij jonge kinderen!
Gerelateerde begrippen
• Vertraagde ontwikkeling: wanneer een kind op een bepaalde leeftijd vaardigheden laat zien
die kenmerken zijn voor jongere kinderen / wanneer een kind bepaalde vaardigheden nog niet
onder de knie heeft op een bepaalde leeftijd.
- Bijv. het taalgebruik van een 4-jarige vertoont kenmerken die gewoonlijk niet meer
voorkomen in het taalgebruik van 4-jarigen, maar wel in dat van 2- of 3-jarige kinderen
• Ontwikkelingsachterstand: het niet bereiken van één of meerder ontwikkelingsmijlpalen binnen
een te verwachten leeftijdsrange
- Specifiek: een leeftijd inadequate prestatie op één specifiek gebied, terwijl er op
andere gebieden geen problemen zijn
- Globaal: significante achterstand ten opzichte van leeftijdsgenoten op 2 of meer
ontwikkelingsdomeinen (grove/fijne motoriek, spraak/taal, cognitie, sociaal/persoonliljk
en dagelijkse activiteiten) (vaak voor kinderen tussen de 0-5 jaar en vaak achterstand
van 6 maanden of meer)
• Asynchrone ontwikkeling (dissociation): ontwikkeling op verschillende gebieden loopt niet
gelijk aan elkaar
- Bijv. motorische mijlpalen worden behaald met kleine achterstand, maar met een
grote achterstand op het gebied van taal
• Afwijkende ontwikkeling: wanneer een kind gedrag laat zien dat niet in een bepaalde
ontwikkelingsfase thuishoort en dat geen samenhangend beeld vormt.
- Bijv. het taalgebruik van een kind vertoont kenmerken die niet passen bij een
bepaalde fase het taalverwervingsproces, bijv. echolalie
• Regressie in de ontwikkeling: terugval in normaal ontwikkelingsverloop
- Altijd een reden om aan de bel te trekken!
Dus…
Een kind met ontwikkelingsproblematiek wordt beschreven aan de hand van ‘atypisch(e) gedrag /
ontwikkeling’
• De vraag is dan: wat is “normaal”?
