De mens
Wat is psychologie?
• Het is de wetenschap van gedrag en geestelijke processen
• In 1879 officieel erkend als wetenschap
• Breed veld
! Wordt bv gebruikt in de reclame wereld om mensen ertoe aan te zetten een product
te kopen
! Ook in het onderwijs, om leerlingen zo goed mogelijk te laten leren
! En binnen sociaal werk, om het gedrag van cliënten te verklaren en worden op basis
van deze verklaringen interventies ontwikkeld
Uitgangspunten
• Hardeware => het zenuwstelse
• Software
! Perceptie
! Leerprocessen
! Denkprocessen
! Geheugen
! Emotie
! Motivatie
Interpretatie
• Er zijn 2 werkelijkheden
! Objectieve werkelijkheid => dat wat er echt gebeurd (je krijgt bv 3 euro en de andere
97)
! Subjectieve werkelijkhed => de interpretatie van de obkectieve werkelijkheid (die
verdeling vind jij onrechtvaardig, dus wil jij liever niks)
3 thema’s van de psychologie
• Gedachten => oneerlijk, ik krijg 3 euro en de ander 97
• Emotie => boos, verdrietig, etc.
• Gedrag => weigert het geldbedrag en daardoor krijgen ze beide niks
• Gedachten en emoties van mensen leidt tot bepaald gedrag naar het zelf of naar anderen
toe. En dat is precies wat de psychologie onderzoekt.
1
,Hoofdstuk 1
Geschiedenis van de psychologie
René Descartes
• Fransman die bijna heel zijn leven in Nederland heeft gewoond
• Hield zich bezig met
! Aard van de waarheid: je moet als mens aan de waarheid twijfelen
§ Hij kwam tot de conclusie dat je eigenlijk altijd moet twijfelen aan je
ovatingen, en dat systematische twijfel een manier zou zijn om een pad naar
de waarheid te openen
! Aard van de mens: wat is een mens eigenlijk? Naast zijn lichaam bestaat de mens ook
uit een geest, maar wat is dat eigenlijk?
• Conclusie
! Mens = combinatie van lichaam en geest
§ Gevaarlijk, want volgens de katholieke kerk had ieder mens een goddelijke
ziel, waarvan de geest een onderdeel was
§ Menselijk gedrag daarom buiten bereik wetenschap
! Volgens Decartes worden sommige handelingen van de mens door onze vrije wil
bepaald
! Reflex= een automatische handeling die razendsnel plaatsvindt
§ Automatische reflexen hoort niet bij goddelijke ziel, maar dierlijke ziel (het is
iets dat we met dieren gemeen hebben) => is voor wetenschap vatbaar
• Opening voor onderzoek naar menselijk gedrag
• Dualisme
! Mensen bestaat uit lichaam en ziel
! Ziel stuurt lichaam (telekenese, met je gedachten laat je je lichaam bewegen)
• Verschil tussen mens en dier is het goddelijke ziel
! Alleen mensen bezaten deze, hierdoor konden mensen taken uitvoeren die voor
dieren niet haalbaar waren (logisch redeneren, vrije wil)
• Volgens Descartes waren die kenmerken (van demens die ontbraken bij dieren) al aanwezig
bij hun geboorten => nurture
John Lock
• De mens wordt geboren als blanco blad en alle kenmerken van de mens worden door
ervaring tot stand gekomen. Een mens wordt gevormd door zijn interactie met ouders,
broers/zussen, omgeving…
• Gebruikt de latijnse term tabula rasa
! Nurture: door je omgeving ben je wie je bent
• Leren d.m.v.
! Associatie
§ Associaties maken die je tussen 2 zaken kunt maken
§ Klassieke conditionering
§ Baby Albert van John Watson
! Straffen en belonen
§ Mensen leren door effecten van gedrag
§ Operante conditionering
§ Skinner
! Imiteren
§ Leren via het imiteren van een rolmodel (ook wel sociaal leren genoemd)
§ Modeling
2
, • Vindt plaats in situaties waarin onduidelijk is wat er gedaan moet
worden of waarbij een autoriteit aanwezig is
o Bv: je wil leren tennissen, kijk naar tennisleerkracht
§ Rolmodellen
• Bv bij de hulpverlening: als een cliënt bv moeite heeft om met
tegenslagen om te gaan, kan het prettig voor hem zijn om een
hulpverlener als rolmodel te hebben. Dit rolmodel kan het gewenst
gedrag voordoen, zodat de cliënt het kan imiteren.
§ Buddyprojecten
• Stelt dat iedereen alle kan leren
Immanuel Kant
• Benadrukte (net als descartes) het belang van aangeboren eigenschappen van de menselijke
geest
! Om iets te kunnen leren, moet een blanco blad bepaalde eigenschappen hebben die
het mogelijk maken om ervaringen zinvol te interpreteren.
! Volgens kant wordt iedereen geboren met een aangeboren neiging om oorzaak- en
gevolgrelaties tussen twee zaken te zien
• Conclusie: oorzaak – gevolg & tijd en grootte zijn niet aangeleerd: het blanco blad wordt
geboren met manieren om ervaringen zinvol te kunnen interpreteren.
• Baanbrekend: kants uitgangspunt dat wij d echte werkelijkheid nooit zouden kennen
! Er bestaan 2 werelden volgens kant
§ Objectieve wereld: bestaat uit zaken zoals ze echt zijn, onafhankelijk van de
menselijke waarneming
§ Subjectieve wereld: nadat wij deze objectieve wereld hebben waargenomen,
ontstaat er een subjectieve wereld => die verschild per persoon en is
afhankelijk van hoe onze ziintuigen werken
! Volgen kant zouden we de werking van zintuigen nooit kunnen onderzoeken
Gustav Theodor Fechner (1860)
• Wilde weten wanneer mensen in staat zijn om het verschil tussen twee voorwerpen waar te
nemen
! Proefpersonen hadden in een onderzoek geen moeite om het verschil te zien tussen
een lijn van 1 centimeter en een lijn van 2 centileter, maar het verschil waarnemen
tussen een lijn van 180 en 181 centimeter is daarentegen wel zeer moeilijk
Hermann von Helmholtz (1867)
• Bekeek hoe ervaring een rol kon spelen bij de waarneming en slaagde erin om het effect van
ervaring op waarneming objectief in kaart te brengen
• Deed experiment met spaciale bril, waarbij het materiaal op tafel een meter verschoof. Maar
de proefpersonen leerden toch om naar het materiaal te grijpen
! We leren de wekelijkheid waar te nemen door de ervaring in de wereld => gebeurt
volledig onbwust
Geboorte psychologie (1879)
• Psychologie werd voor het eerst als wetenschap beschouwd (integenstelling tot filosofie)
! Filosofie vs psychologie
§ Filo: wat is de waarheid?
§ Psycho: er is 1 objectieve waarheid die we allemaal anders waarnemen
• 1879 gezien als de geboortejaar van psychologie als wetenschap, omdat toen laboratoria
werden geopent specifiek voor psychologisch onderzoek
3
, Wundt
• Student van Helmholtz
• Vroeg zich af of mentale processen die in het brein plaatsvonden tijd zouden kosten
• Bouwde een gedachtenmeter (leek op een klok)
! Als een onderdeel van het apparaat een bepaald punt bereikte, klonk er een geluid.
Als men vervolgens naar het bewegende onderdeel keek, was het de plaats die het
geluid opwekte altijd al gepasseerd. Het waarnemen van het geluid en het verleggen
van de aandacht kost tijd
• Zijn conclusie is dat de omgeving waarnemen een proces is dat tijd kost en dat het brein dus
niet inééns de omgeving waanrneemt
James
• Principles of Psychology (1890)
! Bewustzijn, tijdsperceptie, geheugen, emoties, fantasie, vrije wil, gewoontes,…
Onderzoek en de empirische cyclus
De psychologie werd (in 1879) een empirische wetenschap
• Binnen een empirische wetenschap worden veronderstellingen getoetst op hun
waarheidsgehalte
De empirische cyclus bestaat uit vier stappen
1. Waarneming: je ziet iets
2. Theorievorming: je bedenkt een mini-theorie (=algemene conclusie)
3. Hypothese: op basis van de algemene conclusie gaat men een voorspelling doen (=
hypothese)
4. Toetsing: men gaat vervolgens de hypothese toetsen. (grootste verschil met fiolosofie. De
filosofie vormt ook hypothesen, maar de psychologie toetst de waarheidsgehalte van de
hypothese)
5. Resultaten publiceren, bekritiseren en repliceren (mogelijke 5de stap)
Voorbeeld in boek op pagina 17
• De empirische cyclus is een manier om kennis te vergaren
• Cyclus is nooit afgesloten
! Geen enkele onderzoek is perfect
! Elk onderzoek biedt weer inzichten om nieuwe opvattingen te ontwikkelen, die dan
weer getoetst moeten worden en waarvan de uitkomsten weer zullen leiden tot
nieuwe inzichten
4
Wat is psychologie?
• Het is de wetenschap van gedrag en geestelijke processen
• In 1879 officieel erkend als wetenschap
• Breed veld
! Wordt bv gebruikt in de reclame wereld om mensen ertoe aan te zetten een product
te kopen
! Ook in het onderwijs, om leerlingen zo goed mogelijk te laten leren
! En binnen sociaal werk, om het gedrag van cliënten te verklaren en worden op basis
van deze verklaringen interventies ontwikkeld
Uitgangspunten
• Hardeware => het zenuwstelse
• Software
! Perceptie
! Leerprocessen
! Denkprocessen
! Geheugen
! Emotie
! Motivatie
Interpretatie
• Er zijn 2 werkelijkheden
! Objectieve werkelijkheid => dat wat er echt gebeurd (je krijgt bv 3 euro en de andere
97)
! Subjectieve werkelijkhed => de interpretatie van de obkectieve werkelijkheid (die
verdeling vind jij onrechtvaardig, dus wil jij liever niks)
3 thema’s van de psychologie
• Gedachten => oneerlijk, ik krijg 3 euro en de ander 97
• Emotie => boos, verdrietig, etc.
• Gedrag => weigert het geldbedrag en daardoor krijgen ze beide niks
• Gedachten en emoties van mensen leidt tot bepaald gedrag naar het zelf of naar anderen
toe. En dat is precies wat de psychologie onderzoekt.
1
,Hoofdstuk 1
Geschiedenis van de psychologie
René Descartes
• Fransman die bijna heel zijn leven in Nederland heeft gewoond
• Hield zich bezig met
! Aard van de waarheid: je moet als mens aan de waarheid twijfelen
§ Hij kwam tot de conclusie dat je eigenlijk altijd moet twijfelen aan je
ovatingen, en dat systematische twijfel een manier zou zijn om een pad naar
de waarheid te openen
! Aard van de mens: wat is een mens eigenlijk? Naast zijn lichaam bestaat de mens ook
uit een geest, maar wat is dat eigenlijk?
• Conclusie
! Mens = combinatie van lichaam en geest
§ Gevaarlijk, want volgens de katholieke kerk had ieder mens een goddelijke
ziel, waarvan de geest een onderdeel was
§ Menselijk gedrag daarom buiten bereik wetenschap
! Volgens Decartes worden sommige handelingen van de mens door onze vrije wil
bepaald
! Reflex= een automatische handeling die razendsnel plaatsvindt
§ Automatische reflexen hoort niet bij goddelijke ziel, maar dierlijke ziel (het is
iets dat we met dieren gemeen hebben) => is voor wetenschap vatbaar
• Opening voor onderzoek naar menselijk gedrag
• Dualisme
! Mensen bestaat uit lichaam en ziel
! Ziel stuurt lichaam (telekenese, met je gedachten laat je je lichaam bewegen)
• Verschil tussen mens en dier is het goddelijke ziel
! Alleen mensen bezaten deze, hierdoor konden mensen taken uitvoeren die voor
dieren niet haalbaar waren (logisch redeneren, vrije wil)
• Volgens Descartes waren die kenmerken (van demens die ontbraken bij dieren) al aanwezig
bij hun geboorten => nurture
John Lock
• De mens wordt geboren als blanco blad en alle kenmerken van de mens worden door
ervaring tot stand gekomen. Een mens wordt gevormd door zijn interactie met ouders,
broers/zussen, omgeving…
• Gebruikt de latijnse term tabula rasa
! Nurture: door je omgeving ben je wie je bent
• Leren d.m.v.
! Associatie
§ Associaties maken die je tussen 2 zaken kunt maken
§ Klassieke conditionering
§ Baby Albert van John Watson
! Straffen en belonen
§ Mensen leren door effecten van gedrag
§ Operante conditionering
§ Skinner
! Imiteren
§ Leren via het imiteren van een rolmodel (ook wel sociaal leren genoemd)
§ Modeling
2
, • Vindt plaats in situaties waarin onduidelijk is wat er gedaan moet
worden of waarbij een autoriteit aanwezig is
o Bv: je wil leren tennissen, kijk naar tennisleerkracht
§ Rolmodellen
• Bv bij de hulpverlening: als een cliënt bv moeite heeft om met
tegenslagen om te gaan, kan het prettig voor hem zijn om een
hulpverlener als rolmodel te hebben. Dit rolmodel kan het gewenst
gedrag voordoen, zodat de cliënt het kan imiteren.
§ Buddyprojecten
• Stelt dat iedereen alle kan leren
Immanuel Kant
• Benadrukte (net als descartes) het belang van aangeboren eigenschappen van de menselijke
geest
! Om iets te kunnen leren, moet een blanco blad bepaalde eigenschappen hebben die
het mogelijk maken om ervaringen zinvol te interpreteren.
! Volgens kant wordt iedereen geboren met een aangeboren neiging om oorzaak- en
gevolgrelaties tussen twee zaken te zien
• Conclusie: oorzaak – gevolg & tijd en grootte zijn niet aangeleerd: het blanco blad wordt
geboren met manieren om ervaringen zinvol te kunnen interpreteren.
• Baanbrekend: kants uitgangspunt dat wij d echte werkelijkheid nooit zouden kennen
! Er bestaan 2 werelden volgens kant
§ Objectieve wereld: bestaat uit zaken zoals ze echt zijn, onafhankelijk van de
menselijke waarneming
§ Subjectieve wereld: nadat wij deze objectieve wereld hebben waargenomen,
ontstaat er een subjectieve wereld => die verschild per persoon en is
afhankelijk van hoe onze ziintuigen werken
! Volgen kant zouden we de werking van zintuigen nooit kunnen onderzoeken
Gustav Theodor Fechner (1860)
• Wilde weten wanneer mensen in staat zijn om het verschil tussen twee voorwerpen waar te
nemen
! Proefpersonen hadden in een onderzoek geen moeite om het verschil te zien tussen
een lijn van 1 centimeter en een lijn van 2 centileter, maar het verschil waarnemen
tussen een lijn van 180 en 181 centimeter is daarentegen wel zeer moeilijk
Hermann von Helmholtz (1867)
• Bekeek hoe ervaring een rol kon spelen bij de waarneming en slaagde erin om het effect van
ervaring op waarneming objectief in kaart te brengen
• Deed experiment met spaciale bril, waarbij het materiaal op tafel een meter verschoof. Maar
de proefpersonen leerden toch om naar het materiaal te grijpen
! We leren de wekelijkheid waar te nemen door de ervaring in de wereld => gebeurt
volledig onbwust
Geboorte psychologie (1879)
• Psychologie werd voor het eerst als wetenschap beschouwd (integenstelling tot filosofie)
! Filosofie vs psychologie
§ Filo: wat is de waarheid?
§ Psycho: er is 1 objectieve waarheid die we allemaal anders waarnemen
• 1879 gezien als de geboortejaar van psychologie als wetenschap, omdat toen laboratoria
werden geopent specifiek voor psychologisch onderzoek
3
, Wundt
• Student van Helmholtz
• Vroeg zich af of mentale processen die in het brein plaatsvonden tijd zouden kosten
• Bouwde een gedachtenmeter (leek op een klok)
! Als een onderdeel van het apparaat een bepaald punt bereikte, klonk er een geluid.
Als men vervolgens naar het bewegende onderdeel keek, was het de plaats die het
geluid opwekte altijd al gepasseerd. Het waarnemen van het geluid en het verleggen
van de aandacht kost tijd
• Zijn conclusie is dat de omgeving waarnemen een proces is dat tijd kost en dat het brein dus
niet inééns de omgeving waanrneemt
James
• Principles of Psychology (1890)
! Bewustzijn, tijdsperceptie, geheugen, emoties, fantasie, vrije wil, gewoontes,…
Onderzoek en de empirische cyclus
De psychologie werd (in 1879) een empirische wetenschap
• Binnen een empirische wetenschap worden veronderstellingen getoetst op hun
waarheidsgehalte
De empirische cyclus bestaat uit vier stappen
1. Waarneming: je ziet iets
2. Theorievorming: je bedenkt een mini-theorie (=algemene conclusie)
3. Hypothese: op basis van de algemene conclusie gaat men een voorspelling doen (=
hypothese)
4. Toetsing: men gaat vervolgens de hypothese toetsen. (grootste verschil met fiolosofie. De
filosofie vormt ook hypothesen, maar de psychologie toetst de waarheidsgehalte van de
hypothese)
5. Resultaten publiceren, bekritiseren en repliceren (mogelijke 5de stap)
Voorbeeld in boek op pagina 17
• De empirische cyclus is een manier om kennis te vergaren
• Cyclus is nooit afgesloten
! Geen enkele onderzoek is perfect
! Elk onderzoek biedt weer inzichten om nieuwe opvattingen te ontwikkelen, die dan
weer getoetst moeten worden en waarvan de uitkomsten weer zullen leiden tot
nieuwe inzichten
4
