Hét handboek van Grondslagen van het recht

Grondslagen van het recht
Notities + slides




Table of Contents

WAAROM? PLAATS IN HET PROGRAMMA?......................................................................................2


PRACTICALIA.....................................................................................................................................2


DEEL 1 – THEORETISCHE GRONDSLAGEN..........................................................................................3


INLEIDING EN TWEE STROMINGEN...........................................................................................................3
INLEIDING.................................................................................................................................................3
TWEE STROMINGEN....................................................................................................................................5
GUSTAV RADBRUCH..................................................................................................................................10
HET (CONSEQUENT RECHTS)POSITIVISME VAN KELSEN................................................................................14
BIO........................................................................................................................................................14
BASISBEGRIPPEN.......................................................................................................................................15
TEKST: THE “PURE” THEORY......................................................................................................................16
TEKST: THE DYNAMIC ASPECT OF LAW.........................................................................................................18
TEKST: WAT IS GERECHTIGDHEID?...............................................................................................................23
DE VERRUIMING (VAN HET RECHTSPOSITIVISME) BIJ HART..........................................................................23
BIO........................................................................................................................................................23
HET POSITIVISME VAN HART.......................................................................................................................23
TEKST: THE CONCEPT OF LAW....................................................................................................................28
RECHT EN SAMENLEVING: DWORKIN......................................................................................................32
BIO........................................................................................................................................................32
THEORIEËN..............................................................................................................................................32
TEKST - RECHTEN SERIEUS NEMEN...............................................................................................................35
RECHT EN CREATIVITEIT: DWORKIN........................................................................................................38
THEORIE.................................................................................................................................................38
MARTHA NUSSBAUM................................................................................................................................40


DEEL 2 – THEMA’S...........................................................................................................................43


MENSENRECHTEN: EEN ACTUEEL ANTWOORD...........................................................................................43
THEORIE.................................................................................................................................................43


1

,ISAIAH BERLIN.........................................................................................................................................46
TEKST - UNIVERSALE VERKLARING VOOR DE RECHTEN VAN DE MENS.................................................................51
CONCLUSIES OVER MENSENRECHTEN............................................................................................................58
RECHTSVINDING................................................................................................................................59
VERTALEN, KWALIFICEREN..........................................................................................................................59
WALTER VAN GERVEN..............................................................................................................................62
VOORBEELDEN BIJ DE THEORETISCHE BESCHOUWINGEN....................................................................................69
1. OORDEELSVORMING..............................................................................................................................69
2. DE ROL VAN DE RECHTER.......................................................................................................................72


EXAMEN.........................................................................................................................................74


DEEL 1 - THEORETISCHE GRONDSLAGEN EN THEMA’S................................................................................74
DEEL 2 – TEKSTEN............................................................................................................................75
KERN VAN DIT VAK............................................................................................................................76


28/09/2022


Waarom? Plaats in het programma?

 positief recht vs reflectie (dit vak: reflectie)
 maatschappelijke betekenis van het recht: recht vervult zijn rol in het geheel van alle
maatschappelijke factoren;

jaar 1996: Spaghetti-arrest = onderzoeksrechter Connerot werd van het onderzoek rond
Marc Dutroux afgehaald omdat hij schijn van partijdigheid heeft laten blijken  op dat
ogenblik stond land voor het eerst op de rand van een revolutie  enorm grote woede van
mensen - systeem stond op kantelen: verwijt dat juristen de voeling met de realiteit zijn
kwijtgeraakt - rol recht en rechtspraak in de samenleving ! - deze lessen: verhouding recht en
samenleving


Practicalia
Lessen:

Lessen in de voormiddag (9:00-11:00): algemene theorie, kennis, nieuw materiaal

Lessen in de namiddag (14:00-16:00): sleutelteksten proberen samen te analyseren




Nodige materiaal terug te vinden op Toledo
@https://p.cygnus.cc.kuleuven.be/webapps/blackboard/content/listContent.jsp?
course_id=_1093857_1&content_id=_33704567_1&mode=reset



2

,Lesopnames: beschikbaar tot einde van het semester

Examen: klassiek schriftelijk, twee componenten: - open vragen

1. gebaseerd op leerstof
2. gebaseerd op teksten die we in de lessen bekijken


Deel 1 – Theoretische grondslagen

Inleiding en twee stromingen

Inleiding

Grondslagen, Fondements, Grundlagen, Rechtsfilosofie, Rechtstheorie, Jurisprudence, … (typische
term uit jaren 1960)

⇒ reflectie op ontwikkeling van het recht – kunnen we vandaag nog wel spreken van die
fundamenten van het recht, of is het recht een op zichzelf staand systeem?

2 disciplines die door elkaar schuiven, die met elkaar in gesprek gaan (elkaar soms niet verstaan en
soms wel):

1. recht
2. theorie/filosofie (reflectie/theoretische benadering op recht)

1. Filosofie?
(is bekend, zie BA1)

1. een vorm van ‘weten’ : ooit over ‘alles’

o Nu: beperkter, naast wetenschap

2. 2. theoretisch: mogelijkheid van kennis

Of

3. 3. praktisch: goede voor mens en samenleving

Over ‘praktijken’ en handelen

 Ethiek:
aspect van goed of kwaad,
van rechtvaardig of onrechtvaardig
ethos: kijken naar mate van interactie tussen recht en het ethos van onze
samenleving

⇒ voortdurend deze vraag in rechtskwesties




3

, bv. Roe v. Wade: verdeeldheid in de samenleving: de ene vindt het goed, de andere
vindt het slecht, dezelfde Am GW waarmee arrest is geveld is nu dezelfde bron
waarmee dit arrest is teruggedraaid

⇒ recht staat nooit helemaal onafhankelijk: maatschappelijke ontwikkelingen
hebben hun invloed op het recht

4. Rechtsfilosofie (hier gaan wij naar kijken): deel van ethiek
m.b.t. juridische inrichting van de samenleving (maatschappelijke morele
ontwikkelingen die eens expliciet dan weer impliciet voorkomen)
mens als persoon en mens als burger?
(rechter: hoe ziet die eruit volgens jou? wat verwacht je van deze figuur?
een bepaalde levenshouding, goede trouw …)
‘kleine’ vragen en ‘grote’ vragen (bv. Roe v. Wade; bv. AI: als algoritme
waarmee rechters oordelen gecreëerd —> rechters opheffen; bv.
dekolonisering: kunst/cultuurvoorwerpen: statuut van eigendom?:
AfricaMuseum stickers bij voorwerpen waarvan ‘mss onrechtmatig
verkregen’ / ‘mss gestolen’ etc.) deze twee vb.’en: pertinente vragen
‘polis’ (eigen gebruiken, opvattingen)

 descriptief te werk gaan: niet te snel normatief te werk gaan (maar onvermijdelijk spelen
enkele normatieve elementen ook hun rol)

2. Recht

1. Wat is recht?

 conflicterende waarden
 conflicterende aanspraken
 conflicterende verwachtingen als persoon (eigen individueel belang = autonomie) en als
burger (algemeen belang = heteronomie) …: bv. Kinderbijslagdiscussie Vlaamse Regering:
overheid wil AB verdedigen
 eenvoudig: ‘het geheel van gestelde, regelende en afdwingbare regels dat binnen een
bepaald territorium geldt’ = positief recht!
 3 vragen/problematische componenten:
o bevoegdheid - wetgever?:
wat geeft WG’er bvg om die regels op te stellen? omdat we zo gestemd hebben
voor het parlement, omdat meerderheid beslist, maar mogen we vanuit gaan
dat meerderheid verstand heeft?
o regels stellen en regels toepassen
(handhaving en afdwinging):
 O. Holmes: ‘recht is de voorspelling van wat rechters gaan doen in een
concreet geval’ (= recht moet je zoeken waar het moet gevonden
worden, nl. in toepassen en handhaven van de regels - maar we gaan
zien dat er grensgevallen zijn: toepassing van de regel heeft omgekeerde
effect van wat beoogd wordt, regels moeten geïnterpreteerd worden)
o geheel van regels die een systeem vormen met een hiërarchie daarin (wens te
systematiseren)
 Volstaat voor vele gevallen, maar…



4