Kennisclips beroepsethiek
1. Ethiek en de aard van morele problemen
Wat is ethiek?
>> wat is het juiste om te doen?
Begrippen in de ethiek
Norm: concrete gedragsregel of handelingsvoorschrift, aanwijzingen en criteria voor
ons handelen
Waarde: belangrijke nastrevenswaardige eigenschappen, ervaringen of principes
Met een norm geef je uiting aan een waarde
Moraal: geheel van morele normen en waarden dat door een individu of binnen een
groep, instelling of cultuur als een belangrijke richtlijn voor het eigen handelen wordt
beschouwd
Ethiek: wetenschappelijke discipline die systematisch reflecteert op de moraal
Verschillende moralen
Persoonssfeer moraal: normen en waarden die spelen in de persoonlijke levenssfeer
van mensen. Van toepassing op je individuele persoonssfeer
Professionele moraal: van toepassing op mensen binnen een professie
(beroepscodes)
Bedrijfsmoraal: moraal die geldt binnen een organisatie (gedragscode)
Publieke moraal: geheel van normen en waarden die gelden voor burgers binnen een
samenleving. Terug te vinden in de wet en gewoontes
>> een moraal is dynamisch en is voortdurend in ontwikkeling
Wanneer heb je een moreel probleem?
Binnen moralen, maar ook er tussen op de grensvlakken kunnen conflicten ontstaan. Dan
heb je een moreel probleem. Het kan gebeuren dat jouw persoonlijke morelen botsen met je
bedrijfsmoraal.
Morele problemen kunnen ontstaan doordat
Botsende normen
Verschuivende waarden
(Onderwezenlijke) idealen
Nieuwe kennis of feiten
Wanneer heb je een moreel probleem:
Als jouw beslissing gevolgen heeft voor de rechten, belangen en wensen van DE ANDER.
>> wie is de ander: iedereen die gevolgen ondervindt van de beslissing die genomen wordt
in het probleem. Dus ook indirect betrokkenen.
LET OP: moreel problematisch is niet hetzelfde als moreel verwerpelijk
Over het morele oordeel
, Het geven van een moreel oordeel is moeilijk, er is altijd ruimte over voor discussie. Dit wil
niet zeggen dat het geven van een oordeel zinloos is. iedereen heeft zijn eigen mening; ieder
moreel oordeel is subjectief moreel relativisme
Als mensen kunnen we reflecteren op onze intuitieve oordelen. En we kunnen het daar ook
nog over hebben met anderen. Daarvoor gebruiken we doorgaans onze logica. Morele
oordelen kunnen op die manier getoetst worden en aan objectiviteit winnen.
2. Normatief ethische theorieën
Consequentialisme
Een handeling is goed als de gevolgen ervan goed zijn.
‘het grootst mogelijke overwicht van goede over kwade gevolgen voor zoveel mogelijk
mensen’
Kosten-batenanalyse van het consequentialisme in het algemeen: een handeling is goed als
de kosten lager zijn dan de baten.
>> Utilisme: een goed gevolg is een gevolg in termen van NUT (de eerste ‘waarde’)
Hedonistische utilisme: Jeremy Bentham Het goede om te doen is om zo veel mogelijk te
veroorzaken en zo min mogelijk pijn. Zij zien geluk als iets dat intrinsiek waardevol is. Alles
draait om zoveel mogelijk geluk. Een handeling is goed als je daarmee het grootste geluk
voor de grootste groep mensen veroorzaakt.
Kritiek op het consequentialisme
Wanneer is een gevolg ‘goed’ en wie bepaalt dat?
Voor wie zijn de nadelige gevolgen?
Hoe bereken en vergelijk je de gevolgen ?
Hoe ga je om met onzekerheden over de gevolgen?
Kritiek op het hedonistisch utilisme
Er zijn meer zaken nastrevenswaardig omwille van zichzelf.
Hoe bepaal je het ‘gelukgehalte’?
Heb ik tov iedereen dezelfde plichten tav het creëren van ‘geluk’?
Trolley dilemma:
Trein waarvan de remmen kapot zijn, gaat richting 5 mensen vastgebonden op het
spoor. Maar je kunt de hendel omzetten naar een spoor waar één iemand op ligt. Wat
doe je?
Of: dikke man op het spoor gooien om de 5 mensen te redden. Maar veel mensen
zullen dit niet doen
Deontologie
Plicht ethiek de handeling is goed als de aard van de handeling goed is
Op zoek naar de maxime: de kern/aard van de handeling.
Maxime: waaruit bestaat de kern van de handeling
Zou elk rationeel wezen kunnen willen dat deze handeling een universele wet zou zijn?
categorische imperatief
1. Ethiek en de aard van morele problemen
Wat is ethiek?
>> wat is het juiste om te doen?
Begrippen in de ethiek
Norm: concrete gedragsregel of handelingsvoorschrift, aanwijzingen en criteria voor
ons handelen
Waarde: belangrijke nastrevenswaardige eigenschappen, ervaringen of principes
Met een norm geef je uiting aan een waarde
Moraal: geheel van morele normen en waarden dat door een individu of binnen een
groep, instelling of cultuur als een belangrijke richtlijn voor het eigen handelen wordt
beschouwd
Ethiek: wetenschappelijke discipline die systematisch reflecteert op de moraal
Verschillende moralen
Persoonssfeer moraal: normen en waarden die spelen in de persoonlijke levenssfeer
van mensen. Van toepassing op je individuele persoonssfeer
Professionele moraal: van toepassing op mensen binnen een professie
(beroepscodes)
Bedrijfsmoraal: moraal die geldt binnen een organisatie (gedragscode)
Publieke moraal: geheel van normen en waarden die gelden voor burgers binnen een
samenleving. Terug te vinden in de wet en gewoontes
>> een moraal is dynamisch en is voortdurend in ontwikkeling
Wanneer heb je een moreel probleem?
Binnen moralen, maar ook er tussen op de grensvlakken kunnen conflicten ontstaan. Dan
heb je een moreel probleem. Het kan gebeuren dat jouw persoonlijke morelen botsen met je
bedrijfsmoraal.
Morele problemen kunnen ontstaan doordat
Botsende normen
Verschuivende waarden
(Onderwezenlijke) idealen
Nieuwe kennis of feiten
Wanneer heb je een moreel probleem:
Als jouw beslissing gevolgen heeft voor de rechten, belangen en wensen van DE ANDER.
>> wie is de ander: iedereen die gevolgen ondervindt van de beslissing die genomen wordt
in het probleem. Dus ook indirect betrokkenen.
LET OP: moreel problematisch is niet hetzelfde als moreel verwerpelijk
Over het morele oordeel
, Het geven van een moreel oordeel is moeilijk, er is altijd ruimte over voor discussie. Dit wil
niet zeggen dat het geven van een oordeel zinloos is. iedereen heeft zijn eigen mening; ieder
moreel oordeel is subjectief moreel relativisme
Als mensen kunnen we reflecteren op onze intuitieve oordelen. En we kunnen het daar ook
nog over hebben met anderen. Daarvoor gebruiken we doorgaans onze logica. Morele
oordelen kunnen op die manier getoetst worden en aan objectiviteit winnen.
2. Normatief ethische theorieën
Consequentialisme
Een handeling is goed als de gevolgen ervan goed zijn.
‘het grootst mogelijke overwicht van goede over kwade gevolgen voor zoveel mogelijk
mensen’
Kosten-batenanalyse van het consequentialisme in het algemeen: een handeling is goed als
de kosten lager zijn dan de baten.
>> Utilisme: een goed gevolg is een gevolg in termen van NUT (de eerste ‘waarde’)
Hedonistische utilisme: Jeremy Bentham Het goede om te doen is om zo veel mogelijk te
veroorzaken en zo min mogelijk pijn. Zij zien geluk als iets dat intrinsiek waardevol is. Alles
draait om zoveel mogelijk geluk. Een handeling is goed als je daarmee het grootste geluk
voor de grootste groep mensen veroorzaakt.
Kritiek op het consequentialisme
Wanneer is een gevolg ‘goed’ en wie bepaalt dat?
Voor wie zijn de nadelige gevolgen?
Hoe bereken en vergelijk je de gevolgen ?
Hoe ga je om met onzekerheden over de gevolgen?
Kritiek op het hedonistisch utilisme
Er zijn meer zaken nastrevenswaardig omwille van zichzelf.
Hoe bepaal je het ‘gelukgehalte’?
Heb ik tov iedereen dezelfde plichten tav het creëren van ‘geluk’?
Trolley dilemma:
Trein waarvan de remmen kapot zijn, gaat richting 5 mensen vastgebonden op het
spoor. Maar je kunt de hendel omzetten naar een spoor waar één iemand op ligt. Wat
doe je?
Of: dikke man op het spoor gooien om de 5 mensen te redden. Maar veel mensen
zullen dit niet doen
Deontologie
Plicht ethiek de handeling is goed als de aard van de handeling goed is
Op zoek naar de maxime: de kern/aard van de handeling.
Maxime: waaruit bestaat de kern van de handeling
Zou elk rationeel wezen kunnen willen dat deze handeling een universele wet zou zijn?
categorische imperatief
