Samenvatting Ouderenzorg

H1 Preventie en functieverlies
• De vitale oudere zorgontvanger / zorgontvanger met chronische aandoening (en) in
een ongecompliceerde situatie
• De pregeratrische zorgontvanger / zorgontvanger met chronische aandoening (en) in
een complexere context
• De geriatrische zorgontvanger (Leerboek Ouderenzorg voor vepleegkunde hoofdstuk
4) / zorgontvanger met chronische aandoening (en) met multimorbiditeit en/of sterk
autonomieverlies

• Kwetsbaarheid bij ouderen: proces van het opeenstapelen van lichamelijke,
psychische en/of sociale tekorten in het functioneren dat de kans vergroot op
negatieve gezondheidsuitkomsten.
• Als verpleegkundige kan je door een proactieve houding ingrijpen op het proces
van kwetsbaarheid. Het vroegtijdig vaststellen van mogelijke geriatrische
problemen op lichamelijk, psychisch en sociaal vlak, gerichte preventieve zorg en
gepaste evidence-based interventies zijn hierbij belangrijk. Op die manier voorkom
je preventie van functieverlies, onnodige ziekenhuisopname, voortijdige verhuis
naar een woonzorgcentrum en vroegtijdig overlijden.
• Preventie van functieverlies start bij het in kaart brengen van de functionele
mogelijkheden van de oudere zorgontvanger.

Leerdoelen
Na het bestuderen van dit hoofdstuk kan je:
• Motiveren waarom de functionele evaluatie belangrijk is
• De Katz-schaal, BelRAI en de IADL-schaal van Lawton en Brody toelichten
• Beschrijven wat comprehensive geriatric assessment inhoudt
• Uitleggen hoe de principes van het klinisch redeneren en het comprensive geriatric
assessment verpleegkundigen ondersteunen bij de zorg voor kwetsbare oudere
zorgontvangers
• Uitleggen waarom preventie van functieverlies tijdens een ziekenhuisopname
belangrijk is




1

, Samenvatting ouderenzorg
Hoofdstuk 1 preventie van functieverlies

1.1 Functionele mogelijkheden in kaart brengen:
 ADL
 IADL: complexere activiteiten, planning en inzicht
 Katz: mate waarin iemand hulp nodig heeft (ook MMSE)
 Kijkt enkel naar ADL, beperkt
 Belrai (Resident Assessement instrument): situatie van kwetsbare /complexe
ouderen in instellingen in kaart te brengen met een zorgplanning bij (interventies)
o Duurt lang -> screening

 Goed beeld te krijgen over situatie
 Veranderingen op te merken
 Observeren, bevragen
 Onderliggende oorzaken zoeken

1.2 Klinisch redeneren als proactieve methodiek
 Functieverlies beperken is proactief werken
 Proactief= initiatief nemen, preventief

1.3 Comprehensive geriatric assesment (CGA)
 Hefboom om klinisch redeneren te ondersteunen
 Problemen opsporen, beschrijven en verklaren -> zorgplan
 Zelfredzaamheid te behouden (vooral in ziekenhuizen)
1. Opsporen kwetsbare zorgontvangers
2. Evalueren
3. Uitvoeren van aanbevelingen uit evaluatie
 Alleen bij mensen die in aanmerking komen, want duurt lang (hoge complexiteit)
(geen autonoom, terminaal of dementie)

1.4 Ziekenhuisgerelateerd functieverlies
 Groot risico tot functieverlies door (oa complicaties)
o Pre-existente factoren: leeftijd, mobiliteit, stoornissen
o Omgevingsfactoren in zh
o Factoren na ziekenhuis ontslag
 Preventie en interventies tijdens de 3 factoren
 Wat doen: CGA, Vorming geven, interne liaisoneam, vroegtijdige mobilisatie, op ER..




Hoofdstuk 4: Delier
2

,4.1 Kenmerken
1. Bewustzijnstoornis (hyperactief en/of hypoactief) met verminderde aandacht
2. Acuut ontstaan (max paar dagen) en fluctuerend verloop (’s avonds erger)
3. Verandering in cognitieve functies (korttermijn geheugen, desorientatie, taalstoornis,
illusie, hallucinatie, waan)
4. Geen link met andere neurocognitieve stoornissen (dementie, depressie, psychose)
5. Lichamelijke stoornis (oorzaak)
6. (waak-slaapcyclus, incontinentie, tachycardie, transpiratie, labiliteit)

4.2 Verschillende uitingsvormen
 Belangrijk om het ‘normaal’ van de zv te kennen en daarop te refereren

4.3 Verschil met dementie, depressie en psychose
 Dementie: heel geleidelijk, bewustzijn lang intact, symptomen lang stabiel
 Depressie: geen veranderingen in bewustzijn, geheugen intact, algemene vertraging
 Helder bewustzijn, geen cognitieve stoornis, kan maanden duren, eerder auditieve
stoornis

4.4 Risico-inschatting en -analyse
 Predisponerende factoren: aanwezig in zv zelf bv leeftijd(meestal geen invloed)
 Precipiterend: uitlokkende factoren bv trauma, medicatie (hier hebben we wel
invloed op)
 Als vpk alert zijn op beinvloedbare factoren
 Kans op delier verkleinen:
o Beeld van zorgvrager (predisponerend)
o Proactieve houding tov risicofactoren (precipiterend)
 HELP program: reorienteren, reminiscentie, medeicatie verminderen,
familieparticipatie, vocht en voedsel bevorderen, hulpmiddelen

4.5 Vroegsignalering
 Oorzaken dat we het niet herkennen:
o Overlapping met andere ziektes
o Professioneel ageism
o Hypoactief of fluctuerend karakter
o Tekort aan kennis of screening van zv
 Onderbehandeling
 Cognitieve beoordeling: screeninginstrumenten, ‘niet pluis’
 Confusion Assessement Method (CAM)
 Delirium Observation Screening Scale (DOSS)
 Delier-o-meter (Ernst van delier nagaan)
4.6 Interventies
 Behandeling onderliggende stoornis (vpk observeren en rapporteren!) (hypoxie en
vocht en voeding)
 Behandeling beinvloedende risicofactoren: niet-medicamenteus <-> medicatie
 Creeeren veilige omgeving

Hoofdstuk 5: Zorg voor continentie
3

, 5.1 Van continentie naar incontinent
 Leeftijd, mobiliteit, zwangerschap, kwetsbaarheid

5.2 Gevolgen
 Psychische problemen
 Financiele problemen
 Vallen

5.3 Chronisch en acuut
 Chronisch na 6maanden
 Bij acuut onderliggende oorzaak aan pakken
 Vormen:
o Urge-incontinentie
o Stressincontinentie
o Gemengde incontinentie
o Overloopincontinentie
o Functionele incontinentie

5.4 Risico- inschatting
 Observeren
 Anamnese (hetero)
 Screeninginstrumenten (ICIQ-SF)
 Mictiedagboek

5.5 Analyse van acuut
 Beinvloedende factoren
o Urineweginfectie (koorts, pijn bij mictie, flankpijn, verandering in urine,
achteruitgang cognitievie of funcitionele status)
o Diabetes, hartfalen, COPD, CVA, dementie, depressie
o Obstipatie en fecale impactie
o Geneesmiddelen (diuretica, antipsychotica, benzos..)
o Functionele, visuele, cognitieve beperkingen
o Omgevingsfactoren

5.6 Interventies
 Behandelinterventies <-> interventeis gericht op toiletgang en houding
 Bekkenbodem, blaas, medicamenteus, leefstijl, chirurgisch, gebruik van
incontinentiemateriaal
 IAD incontinentie geassocieerde dermatitis protocol: reinigen, beschermen,
hydrateren
 Toiletgang training: gewoonteplassen, vaste toiletrondes, vraagplassen




Hoofdstuk 6: Preventie en aanpak van ondervoeding
6.1 Verhoogde gevoeligheid voor ondervoeding
 Lichamelijke veranderingen: bijtkracht, speeksel, maaglediging trager

4