Mondziekten, kaak- en aangezichtheelkunde
Hoofdstuk 1: Hoofd- en halstraumatologie
1. Algemene aandachtspunten
De aangezichtsschedel moet aanzien worden als een kreukelzone gemaakt om te breken
om de hersenen te beschermen. Dit wordt bereikt doordat de schedel sterk gepneumatiseerd
is. De schedel zal ook telkens op dezelfde plaatsen breken met klassieke fractuurpatronen.
Acute management:
1) Luchtweg:
− Bloed en slijm
− Vreemde voorwerpen
− Verlies van spiertonus:
Chin lift voorkomt dit.
− Verlies van spiersteun:
Bij breuk van onderkaak. Dan is jaw thrust of klem op de tong nodig.
Zwelling kan ook de luchtweg compromitteren. Zo snel mogelijk intuberen is
aangewezen met soms plaatsen van een mayo-canule of Wentl tube via neus. Orale
intubatie is de standaard. Soms is er nood aan een cricothyroidotomie. Een
coniotoomset werkt via Seldingertechniek. Deze wordt snel vervangen door een
tracheotomie eens in een betere omgeving. Deze is meestal tijdelijk.
2) Hemodynamische controle:
Deze wonden kunnen sterk bloeden door de grote vascularisatie. Bloedingen uit de
uitwendige gehoorgang kunnen afkomstig zijn van het oor, de condylus of de
schedelbasis.
Tamponade via een hemostatische ballon is het beste.
3) Cervicale wervelfractuur tot het tegendeel bewezen:
Bij 7% van craniofaciaal trauma, vooral bij verkeerstrauma bij personen ouder dan
40j. Zelden leidt dit tot paralyse.
4) Centraal zenuwstelsel:
− Glasgow coma schaal: Verbale, mentale, oog- en motorische reacties
− Commotio of contusio
− Posttraumatische amnesie
− Lucide interval
− Onderzoek van de pupillen
Vaak is dringende CT nodig:
1) Lokalisatie van bloeding
2) Intracraniële pathologie
3) Bedreigde luchtweg
4) Verloop van de fractuur
Oorzaken van aangezichtstrauma kunnen variëren en leiden tot karakteristieke letsels:
1) Verkeer
2) Sport
3) Werk
4) Geweld
5) Ballistisch trauma
1
,2. Tandtraumatologie
Tandfracturen kunnen ingedeeld worden op basis van het aangetaste niveau:
1) Glazuur
2) Dentine
3) Pulpa
4) Wortel
2.1 Tandfracturen
Tandfracturen gaan over trauma aan harde tandweefsels:
1) Geen pulpa-expositie:
− Glazuurinfractie
− Glazuurfractuur
− Ongecompliceerde kroonfractuur: Glazuur/dentine-fractuur zonder pulpa-
expositie
2) Pulpa-expositie:
− Gecompliceerde kroonfractuur
− Kroon-wortelfractuur
− Wortelfractuur:
▪ Horizontaal: Cervicaal, midden of apical
▪ Verticaal
Als de pulpa betrokken is, is een endontoloog nodig. Er treedt een bloeding op na afvegen
met een watje.
Een ongecompliceerde fractuur kan door de tandarts behandeld worden.
2.2 Tandluxaties en -avulsies
Tandluxaties:
1) Intacte bloedtoevoer naar pulpa:
− Concussio dentis:
Licht letsel aan het parodontium zonder verplaatsing.
− Subluxatie:
Letsel aan het parodontium zonder verplaatsing, maar met licht toegenomen
mobiliteit van het gebitselement.
2) Bloedtoevoer pulpa gecompromitteerd of verloren:
− Extrusieve luxatie:
Naar buiten uit alveole.
− Laterale luxatie
− Intrusieve luxatie:
Naar binnen.
2
,Bij tandavulsie of-exarticulatie is het belangrijk de verwijderde tand te zoeken en deze veilig
te bewaren vochtig, snel en atraumatisch. De tand mag nooit aan de wortel gemanipuleerd
worden of ontsmet of mechanisch gereinigd worden.
Bewaren van de tand kan best door terug te plaatsen. Anders kan het onder de tong of in de
buccale omslagplooi of desnoods in melk.
Behandeling van tandluxatie en -avulsie is via repositie en fixatie via zuur-ets spalk
(kunsthars), draadspalken of gebruik orthodontische apparatuur. Fixatie moet slechts 1 week
doordat door te bewegen het parodontaal ligament zich zal herstellen. Anders zal de tand
vastgroeien in het bot.
2.3 Botfracturen of van proc alveolaris
Er zijn verschillende gradaties van fracturen:
1) Verbrijzeling van de tandalveole
2) Buccale of linguale fractuur van de alveolaire wand
3) Fractuur van de proc alveolaris met of zonder betrokkenheid van de alveole
4) Fracturen van onder- of bovenkaak met of zonder betrokkenheid van de alveole
Deze fracturen kunnen geïsoleerd voorkomen of geassocieerd aan een kaakfractuur.
Symptomen:
1) Gestoorde tandocclusie
2) Mobiliteit van meerdere tanden en bloc
3) Scheuren van bloedende gingiva
4) Meebewegen van proc alveolaris
Onderzoek via panoramische RX, intra-orale beelden en CT/CBCT.
Behandeling:
1) Sparen van tanden en botfragmenten
2) Repositie met spalken: Draadspalken of kunsthars
Het bot is te dun voor schroeven of platen. De fixatie zal dus indirect zijn via de tanden, maar
is 6 weken nodig.
3
, 3. Onderkaak
Fracturen:
1) (Para)mediane corpus fractuur – Symfysis (onderfront tot aan PM1) 15%
2) Laterale corpusfractuur (vanaf PM1 tot de M2) 25%
3) Angulus mandibulae-fractuur 25%
4) Ramus ascendens fractuur 3%
5) Collum mandibulae fractuur (buiten het gewrichtskapsel) 25%
6) Intracapsulaire capitulumfractuur (binnen het gewrichtskapsel) 5%
7) Processus coronoideus-fractuur 2 %
Fracturen treden vaak op thv de kaakhoek op de plaats van de wijsheidstand doordat deze
vaak geïmpacteerd wordt.
Een typische fractuur is de paradefractuur of guardman’s fractuur vaak ten gevolge van een
val op de kin na syncope. Dit geeft een bilaterale condylusfractuur en een paramediane
collumfractuur. Vaak treedt verbreding van het gelaat op met verlies van de
voorachterwaartse dimensie.
Symptomen:
1) Gestoorde occlusie
2) Anaesthesia or hypo-esthesie:
Van de lip door schade aan de n alveolaris inf
3) Linguale ecchymosis
4) Bloed in gingivale sulcus
5) Pijn in TMJ regio- condyl niet palpabel
6) Abnormale positie fragmenten
7) Pathologische mobiliteit van fragmenten
8) Symmetrische of asymmetrische open beet
9) Zwelling
10) Laceratie
11) Haematoom
12) Otalgia
13) Crepitus
14) Tandletsels
4
Hoofdstuk 1: Hoofd- en halstraumatologie
1. Algemene aandachtspunten
De aangezichtsschedel moet aanzien worden als een kreukelzone gemaakt om te breken
om de hersenen te beschermen. Dit wordt bereikt doordat de schedel sterk gepneumatiseerd
is. De schedel zal ook telkens op dezelfde plaatsen breken met klassieke fractuurpatronen.
Acute management:
1) Luchtweg:
− Bloed en slijm
− Vreemde voorwerpen
− Verlies van spiertonus:
Chin lift voorkomt dit.
− Verlies van spiersteun:
Bij breuk van onderkaak. Dan is jaw thrust of klem op de tong nodig.
Zwelling kan ook de luchtweg compromitteren. Zo snel mogelijk intuberen is
aangewezen met soms plaatsen van een mayo-canule of Wentl tube via neus. Orale
intubatie is de standaard. Soms is er nood aan een cricothyroidotomie. Een
coniotoomset werkt via Seldingertechniek. Deze wordt snel vervangen door een
tracheotomie eens in een betere omgeving. Deze is meestal tijdelijk.
2) Hemodynamische controle:
Deze wonden kunnen sterk bloeden door de grote vascularisatie. Bloedingen uit de
uitwendige gehoorgang kunnen afkomstig zijn van het oor, de condylus of de
schedelbasis.
Tamponade via een hemostatische ballon is het beste.
3) Cervicale wervelfractuur tot het tegendeel bewezen:
Bij 7% van craniofaciaal trauma, vooral bij verkeerstrauma bij personen ouder dan
40j. Zelden leidt dit tot paralyse.
4) Centraal zenuwstelsel:
− Glasgow coma schaal: Verbale, mentale, oog- en motorische reacties
− Commotio of contusio
− Posttraumatische amnesie
− Lucide interval
− Onderzoek van de pupillen
Vaak is dringende CT nodig:
1) Lokalisatie van bloeding
2) Intracraniële pathologie
3) Bedreigde luchtweg
4) Verloop van de fractuur
Oorzaken van aangezichtstrauma kunnen variëren en leiden tot karakteristieke letsels:
1) Verkeer
2) Sport
3) Werk
4) Geweld
5) Ballistisch trauma
1
,2. Tandtraumatologie
Tandfracturen kunnen ingedeeld worden op basis van het aangetaste niveau:
1) Glazuur
2) Dentine
3) Pulpa
4) Wortel
2.1 Tandfracturen
Tandfracturen gaan over trauma aan harde tandweefsels:
1) Geen pulpa-expositie:
− Glazuurinfractie
− Glazuurfractuur
− Ongecompliceerde kroonfractuur: Glazuur/dentine-fractuur zonder pulpa-
expositie
2) Pulpa-expositie:
− Gecompliceerde kroonfractuur
− Kroon-wortelfractuur
− Wortelfractuur:
▪ Horizontaal: Cervicaal, midden of apical
▪ Verticaal
Als de pulpa betrokken is, is een endontoloog nodig. Er treedt een bloeding op na afvegen
met een watje.
Een ongecompliceerde fractuur kan door de tandarts behandeld worden.
2.2 Tandluxaties en -avulsies
Tandluxaties:
1) Intacte bloedtoevoer naar pulpa:
− Concussio dentis:
Licht letsel aan het parodontium zonder verplaatsing.
− Subluxatie:
Letsel aan het parodontium zonder verplaatsing, maar met licht toegenomen
mobiliteit van het gebitselement.
2) Bloedtoevoer pulpa gecompromitteerd of verloren:
− Extrusieve luxatie:
Naar buiten uit alveole.
− Laterale luxatie
− Intrusieve luxatie:
Naar binnen.
2
,Bij tandavulsie of-exarticulatie is het belangrijk de verwijderde tand te zoeken en deze veilig
te bewaren vochtig, snel en atraumatisch. De tand mag nooit aan de wortel gemanipuleerd
worden of ontsmet of mechanisch gereinigd worden.
Bewaren van de tand kan best door terug te plaatsen. Anders kan het onder de tong of in de
buccale omslagplooi of desnoods in melk.
Behandeling van tandluxatie en -avulsie is via repositie en fixatie via zuur-ets spalk
(kunsthars), draadspalken of gebruik orthodontische apparatuur. Fixatie moet slechts 1 week
doordat door te bewegen het parodontaal ligament zich zal herstellen. Anders zal de tand
vastgroeien in het bot.
2.3 Botfracturen of van proc alveolaris
Er zijn verschillende gradaties van fracturen:
1) Verbrijzeling van de tandalveole
2) Buccale of linguale fractuur van de alveolaire wand
3) Fractuur van de proc alveolaris met of zonder betrokkenheid van de alveole
4) Fracturen van onder- of bovenkaak met of zonder betrokkenheid van de alveole
Deze fracturen kunnen geïsoleerd voorkomen of geassocieerd aan een kaakfractuur.
Symptomen:
1) Gestoorde tandocclusie
2) Mobiliteit van meerdere tanden en bloc
3) Scheuren van bloedende gingiva
4) Meebewegen van proc alveolaris
Onderzoek via panoramische RX, intra-orale beelden en CT/CBCT.
Behandeling:
1) Sparen van tanden en botfragmenten
2) Repositie met spalken: Draadspalken of kunsthars
Het bot is te dun voor schroeven of platen. De fixatie zal dus indirect zijn via de tanden, maar
is 6 weken nodig.
3
, 3. Onderkaak
Fracturen:
1) (Para)mediane corpus fractuur – Symfysis (onderfront tot aan PM1) 15%
2) Laterale corpusfractuur (vanaf PM1 tot de M2) 25%
3) Angulus mandibulae-fractuur 25%
4) Ramus ascendens fractuur 3%
5) Collum mandibulae fractuur (buiten het gewrichtskapsel) 25%
6) Intracapsulaire capitulumfractuur (binnen het gewrichtskapsel) 5%
7) Processus coronoideus-fractuur 2 %
Fracturen treden vaak op thv de kaakhoek op de plaats van de wijsheidstand doordat deze
vaak geïmpacteerd wordt.
Een typische fractuur is de paradefractuur of guardman’s fractuur vaak ten gevolge van een
val op de kin na syncope. Dit geeft een bilaterale condylusfractuur en een paramediane
collumfractuur. Vaak treedt verbreding van het gelaat op met verlies van de
voorachterwaartse dimensie.
Symptomen:
1) Gestoorde occlusie
2) Anaesthesia or hypo-esthesie:
Van de lip door schade aan de n alveolaris inf
3) Linguale ecchymosis
4) Bloed in gingivale sulcus
5) Pijn in TMJ regio- condyl niet palpabel
6) Abnormale positie fragmenten
7) Pathologische mobiliteit van fragmenten
8) Symmetrische of asymmetrische open beet
9) Zwelling
10) Laceratie
11) Haematoom
12) Otalgia
13) Crepitus
14) Tandletsels
4
