Hofcultuur
Renaissance
Met Renaissance bedoelt men wedergeboorte. Niet alleen wedergeboorte van de klassieke kunst,
waarin harmonie en eenvoud centraal stond, maar ook wedergeboorte van de mens.
Het leven in de Renaissance was niet meer gericht op het Memento Mori (Gedenk te sterven), maar
op Carpe Diem (Pluk de dag).
In de Middeleeuwen stond God centraal, in de Renaissance de mens. Kunst wordt niet meer alleen in
opdracht van de kerk gemaakt, maar kunst wordt zelfstandig.
Uit het humanisme putten kunstenaars en wetenschappers het idee dat de mens de maat is van alle
dingen. De leer van het humanisme (bestudering van boeken uit de klassieke oudheid, bibliotheken
zijn daarom erg belangrijk) keert zich niet tegen de heersende christelijke leer, maar ontwikkelt een
zienswijze waarin de mens Gods evenbeeld is.
Tijdsindeling;
- Vroeg-Renaissance (1400 tot 1500)
- Hoog- en Laat-Renaissance (1500 tot 1600)
- Maniërisme (1520 tot 1600)
De opdrachtgever bepaalt de inhoud (=invenzione) en de kunstenaar de vakkundige uitvoering
(=disegno).
De hertog wilde waarheidsgetrouw afgebeeld worden met rimpels, wratten en zijn
oorlogsverwonding: een haakneus opgelopen door een slag met een zwaard.
In de schilderkunst is het gebruikelijk om een compositie in te delen volgens de gulden snede.
De gulden snede staat voor de ideale en perfecte, oftewel goddelijke verhouding.
De Gulden Snede (Sectio Divina) is een manier om een lijn AB zodanig in twee stukken te verdelen,
dat de verhouding tussen het korte stuk en het lange stuk gelijk is aan de verhouding tussen het
lange stuk en de hele lijn.
Oftewel (zie de tekening): BC:AC = AC:AB.
Een eenvoudige berekening leert dat de Gulden Snede een constante verhouding is van ca. 62%.
Want 32:68 is (ongeveer) gelijk aan 62:100. Je kunt de verhouding ook meetkundig afleiden.
Als je alsmaar doorgaat met het in deze verhouding opdelen van een lijn, resulteert dat in een reeks
getallen die in de wiskunde bekend staat als de Fibonacci-reeks.
,We zoeken de Gulden Snede op de lijn AB.
Teken boven punt B een loodrechte lijn met
de lengte ½ AB. Teken ook de diagonale lijn
AP. Teken met behulp van een passer de
afstand PB af op de diagonale lijn (snijpunt Q).
Meet nu met een passer de afstand AQ en
teken deze af op de lijn AB (snijpunt C).
C is de Gulden Snede.
Michelangelo laat de volgende panelen zien:
(van onder naar boven)
- Scheiding licht en donker
- Schepping van maan, zon en planeten
- Scheiding van water en aarde
- Schepping van Adam
- Schepping van Eva, uit een rib van Adam
- Zondeval en verwijdering uit het Paradijs
- Het offer van Noach
- De zondvloed
- De dronkenschap van Noach
Tussen de panelen staan Sibylles (vrouwelijke profeten) en Profeten.
Vanaf de onderkant trekt de duivel aan de verdoemde man.
Hij beseft dat hij voor altijd in de hel zal moeten leven en staat daarmee symbool
voor alle verdoemden.
, De goddelijke maat voor harmonische verhoudingen moet duidelijk zichtbaar zijn op de kroon van
zijn schepping: de mens.
Een mens past precies in een vierkant en een cirkel, als hij zijn armen en benen diagonaal spreidt. De
navel is dan het middelpunt.
Verder bestaat het lichaam uit acht gelijke delen: van de voet tot halverwege het scheenbeen, tot de
knie, tot halverwege het bovenbeen, tot de lies, tot de navel, tot het midden van de borst, tot het
hoofd, en het hoofd zelf.
Vitruvius man: Mens is de maat.
Stanza: Rafael maakte vier wandschilderingen waarbij geloof, wetenschap en klassieke oudheid met
elkaar verbonden worden.
De schilderijen maken duidelijk dat de katholieke kerk onlosmakelijk verbonden is met de klassieke
Griekse filosofie en wetenschappen.
Albrecht Durer was een Duitse kunstenaar. Zijn atelier specialiseerde zich in druktechnieken, zoals de
kopergravure, waarbij een tekening met een burijn wordt uitgestoken uit een koperen plaat.
Hiermee kan een grotere oplage gemaakt worden en worden dus meer mensen bereikt.
De drukkunst is dus niet alleen belangrijk voor de verspreiding van literatuur en muziek, maar ook
voor de verspreiding van beeldende kunst.
Reformatie
Paus Julius II is een groot kunstliefhebber. Hij geeft veel opdrachten om zo de macht van de
katholieke kerk uit te drukken. Het tarief voor aflaten stijgt onder Julius II enorm.
Geestelijken en burgers komen hier tegen in opstand.
In 1517 spijkert de Duitse monnik Maarten Luther (zie afb) zijn 95 stellingen tegen de kerkdeur in het
Duitse Wittenberg, waarin hij zijn kritiek verwoordt tegen de geldverslindende katholieke kerk. Deze
stellingen leiden tot de Reformatie en het ontstaan van protestantse kerken. De protestantse
Reformatie is dus een reactie op de katholieke aflaat-cultuur, waarmee je je zonden kon afkopen.
De Beeldenstorm, het vernietigen van beelden en andere religieuze objecten, is een ontlading van
het protest tegen de katholieke kerk (op de afbeelding rechts zie je protestanten die boeken
verbranden in Haarlem).
Door de boekdrukkunst worden grote oplages met spotprenten snel verspreid en bereik je een groot
publiek.
Renaissance
Met Renaissance bedoelt men wedergeboorte. Niet alleen wedergeboorte van de klassieke kunst,
waarin harmonie en eenvoud centraal stond, maar ook wedergeboorte van de mens.
Het leven in de Renaissance was niet meer gericht op het Memento Mori (Gedenk te sterven), maar
op Carpe Diem (Pluk de dag).
In de Middeleeuwen stond God centraal, in de Renaissance de mens. Kunst wordt niet meer alleen in
opdracht van de kerk gemaakt, maar kunst wordt zelfstandig.
Uit het humanisme putten kunstenaars en wetenschappers het idee dat de mens de maat is van alle
dingen. De leer van het humanisme (bestudering van boeken uit de klassieke oudheid, bibliotheken
zijn daarom erg belangrijk) keert zich niet tegen de heersende christelijke leer, maar ontwikkelt een
zienswijze waarin de mens Gods evenbeeld is.
Tijdsindeling;
- Vroeg-Renaissance (1400 tot 1500)
- Hoog- en Laat-Renaissance (1500 tot 1600)
- Maniërisme (1520 tot 1600)
De opdrachtgever bepaalt de inhoud (=invenzione) en de kunstenaar de vakkundige uitvoering
(=disegno).
De hertog wilde waarheidsgetrouw afgebeeld worden met rimpels, wratten en zijn
oorlogsverwonding: een haakneus opgelopen door een slag met een zwaard.
In de schilderkunst is het gebruikelijk om een compositie in te delen volgens de gulden snede.
De gulden snede staat voor de ideale en perfecte, oftewel goddelijke verhouding.
De Gulden Snede (Sectio Divina) is een manier om een lijn AB zodanig in twee stukken te verdelen,
dat de verhouding tussen het korte stuk en het lange stuk gelijk is aan de verhouding tussen het
lange stuk en de hele lijn.
Oftewel (zie de tekening): BC:AC = AC:AB.
Een eenvoudige berekening leert dat de Gulden Snede een constante verhouding is van ca. 62%.
Want 32:68 is (ongeveer) gelijk aan 62:100. Je kunt de verhouding ook meetkundig afleiden.
Als je alsmaar doorgaat met het in deze verhouding opdelen van een lijn, resulteert dat in een reeks
getallen die in de wiskunde bekend staat als de Fibonacci-reeks.
,We zoeken de Gulden Snede op de lijn AB.
Teken boven punt B een loodrechte lijn met
de lengte ½ AB. Teken ook de diagonale lijn
AP. Teken met behulp van een passer de
afstand PB af op de diagonale lijn (snijpunt Q).
Meet nu met een passer de afstand AQ en
teken deze af op de lijn AB (snijpunt C).
C is de Gulden Snede.
Michelangelo laat de volgende panelen zien:
(van onder naar boven)
- Scheiding licht en donker
- Schepping van maan, zon en planeten
- Scheiding van water en aarde
- Schepping van Adam
- Schepping van Eva, uit een rib van Adam
- Zondeval en verwijdering uit het Paradijs
- Het offer van Noach
- De zondvloed
- De dronkenschap van Noach
Tussen de panelen staan Sibylles (vrouwelijke profeten) en Profeten.
Vanaf de onderkant trekt de duivel aan de verdoemde man.
Hij beseft dat hij voor altijd in de hel zal moeten leven en staat daarmee symbool
voor alle verdoemden.
, De goddelijke maat voor harmonische verhoudingen moet duidelijk zichtbaar zijn op de kroon van
zijn schepping: de mens.
Een mens past precies in een vierkant en een cirkel, als hij zijn armen en benen diagonaal spreidt. De
navel is dan het middelpunt.
Verder bestaat het lichaam uit acht gelijke delen: van de voet tot halverwege het scheenbeen, tot de
knie, tot halverwege het bovenbeen, tot de lies, tot de navel, tot het midden van de borst, tot het
hoofd, en het hoofd zelf.
Vitruvius man: Mens is de maat.
Stanza: Rafael maakte vier wandschilderingen waarbij geloof, wetenschap en klassieke oudheid met
elkaar verbonden worden.
De schilderijen maken duidelijk dat de katholieke kerk onlosmakelijk verbonden is met de klassieke
Griekse filosofie en wetenschappen.
Albrecht Durer was een Duitse kunstenaar. Zijn atelier specialiseerde zich in druktechnieken, zoals de
kopergravure, waarbij een tekening met een burijn wordt uitgestoken uit een koperen plaat.
Hiermee kan een grotere oplage gemaakt worden en worden dus meer mensen bereikt.
De drukkunst is dus niet alleen belangrijk voor de verspreiding van literatuur en muziek, maar ook
voor de verspreiding van beeldende kunst.
Reformatie
Paus Julius II is een groot kunstliefhebber. Hij geeft veel opdrachten om zo de macht van de
katholieke kerk uit te drukken. Het tarief voor aflaten stijgt onder Julius II enorm.
Geestelijken en burgers komen hier tegen in opstand.
In 1517 spijkert de Duitse monnik Maarten Luther (zie afb) zijn 95 stellingen tegen de kerkdeur in het
Duitse Wittenberg, waarin hij zijn kritiek verwoordt tegen de geldverslindende katholieke kerk. Deze
stellingen leiden tot de Reformatie en het ontstaan van protestantse kerken. De protestantse
Reformatie is dus een reactie op de katholieke aflaat-cultuur, waarmee je je zonden kon afkopen.
De Beeldenstorm, het vernietigen van beelden en andere religieuze objecten, is een ontlading van
het protest tegen de katholieke kerk (op de afbeelding rechts zie je protestanten die boeken
verbranden in Haarlem).
Door de boekdrukkunst worden grote oplages met spotprenten snel verspreid en bereik je een groot
publiek.
