• Common-sense visie -> wetenschap is een rationele onderneming. Consensus niet nodig.
• Objectieve kennis -> begrippen zijn zo gedefinieerd dat er aan te meten valt. Zo is je concept
vrij van persoonlijke opvattingen en waarden
• Standaardbeeld van wetenschap
- Overtuigingen van de waarnemer spelen geen rol
- Op zoek naar positief bewijs = confirmatie / verificatie van je hypothese.
- Verificatiecriterium -> verificatie aan de hand van feiten die door theorievrije waarneming zijn
verkregen (bijna onmogelijk)
- Confirmatiecriterium -> bevestiging aan de hand van theorievrije waarnemingen.
- Betekeniscriterium -> uitspraken hebben een betekenis wanneer ze analytisch (definitie) zijn
of synthetisch (toepassing van definitie) en verifieerbaar.
- Theorievrije waarneming -> je kan een theorie alleen testen aan de hand van feiten die
onafhankelijk zijn van de theorie.
- Empirische cyclus:
1. Empirische basis van feiten; waarnemingsuitspraken over dingen die singulier (eindig)
zijn die door iedereen vast kunnen worden gesteld. Basis van theorievorming.
2. Empirische wetten; ontstaan uit verzamelde feiten d.m.v. inductie (van singuliere naar
universele uitspraken). Kan nooit voldoen aan verificatiecriterium, dus confirmatie.
3. Theorie; geeft een verklaring voor de empirische wetten en toont als het ware de
dieptestructuren erachter.
4. Nieuwe empirische weten; vorming van nieuwe wetten d.m.v. deductie (van universele
naar singuliere uitspraken). Een theorie zorgt ervoor dat we eerder gestelde empirische
wetten logisch af kunnen leiden en zo kunnen verklaren, maar ook om nieuwe
empirische wetten in de vorm van hypothesen op te stellen.
• Verificatie leidt tot waarheid, conformatie en falsificatie leiden tot waarschijnlijkheid
• De wetenschapsfilosofie van Karl Popper
1. Basis: feilbare ratio -> kritische rationalisme
2. Demarcatiecriterium -> criterium om te bepalen wat wetenschap onderscheidt van
pseudowetenschap. Theorie is wetenschappelijk als weerlegbaar, falsifieerbaar of testbaar is
3. Falsificatie-criterium -> een theorie moet het risico lopen met de feiten te kunnen botsen
4. Theoriegeladen waarneming -> waarneming is altijd theoriegeladen. Mensen laten feiten pas
spreken met behulp van eigen theorieën. Dit is een afzetting tegen het fundamentalisme.
5. Groei van kennis: proces van ‘trial and error’
- Trial: vanuit achtergrondkennis wordt een probleem geformuleerd en een hypothese opgezet
- Error: fouten worden geëlimineerd, dat zorgt voor houdbaarheid en consensus
6. (On)waarheid -> streven naar ware kennis, door eliminatie van onware uitspraken. Popper wijst
zo het relativisme af. Het relativisme stelt dat de waarheid niet bestaat en dat alles relatief is.
7. Consensus -> intersubjectieve overeenstemming
, • Standaardbeeld -> Inductieve confirmeerbaarheid -> door empirische feiten bevestigd/
geverifieerd (logisch positivisten)
• Kritisch rationalisme -> de aanvaarde theorie is niet waar, maar is de theorie die het beste
bestand is tegen alle weerleggingen. Door steeds te streven naar de eliminatie van onwaarheid
kunnen wij stapsgewijs de waarheid benaderen. Dit kritisch rationalisme is descriptief
(=beschrijvend). Het beschrijft kennis als een mening en zegt dat ook theorieën gevormd
worden door deze meningen.
• Rationele consensus -> wanneer een groep mensen het op grond van de kracht van hun
wederzijdse argumenten eens is over een bepaalde kwestie. (Poppers consensus)
• Strategische consensus -> Men is het ergens mee eens omdat de meerderheid dat vindt. Jouw
mening wordt bepaald door een ‘hogere macht’ of onderdrukt.
Standaardbeeld en Popper zijn het eens over: Wetenschap is een rationele onderneming. Hier is
Thomas Kuhn het niet mee eens. De aanvaarding en verwerping van wetenschappelijke theorieën
wordt volgens Kuhn, in plaats van falsificeerbaarheid (Popper), uiteindelijk bepaald door sociale,
sociaal-psychologische en psychologische factoren, eigenschappen van de wetenschappers en de
groep die ze samen vormen.
• Kuhn -> wetenschappers hebben een paradigma. Psychologische en sociale factoren spelen
ook een rol in wetenschap. (sociologische begrippen van belang voor het denken over kennis).
- Motor van wetenschappelijk onderzoek is de anomalie; het lastig in te passen feit. En het doel
van onderzoek is dan het ‘normaliseren’ van deze lastige feiten.
- Criteria die een vitale rol spelen wanneer wetenschappers moeten kiezen tussen een
gevestigde theorie en een nieuwe concurrent -> objectieve criteria en subjectieve afwegingen.
De objectieve factoren, dus de criteria, moeten aangevuld worden met subjectieve
overwegingen, voordat er een keuze tussen concurrerende theorieën kan worden gemaakt.
- Er is in Kuhn’s beeld van wetenschap geen plaats voor falsificatie, maar voor articuleerbaarheid.
- Onverantwoord dogmatisme -> wanneer empirische vooruitgang wordt ontkend zonder dat
daar goede gronden voor zijn
- Verantwoord dogmatisme -> Het moet functioneel zijn voor empirische vooruitgang en
waarheidsvinding.
• Objectieve kennis -> begrippen zijn zo gedefinieerd dat er aan te meten valt. Zo is je concept
vrij van persoonlijke opvattingen en waarden
• Standaardbeeld van wetenschap
- Overtuigingen van de waarnemer spelen geen rol
- Op zoek naar positief bewijs = confirmatie / verificatie van je hypothese.
- Verificatiecriterium -> verificatie aan de hand van feiten die door theorievrije waarneming zijn
verkregen (bijna onmogelijk)
- Confirmatiecriterium -> bevestiging aan de hand van theorievrije waarnemingen.
- Betekeniscriterium -> uitspraken hebben een betekenis wanneer ze analytisch (definitie) zijn
of synthetisch (toepassing van definitie) en verifieerbaar.
- Theorievrije waarneming -> je kan een theorie alleen testen aan de hand van feiten die
onafhankelijk zijn van de theorie.
- Empirische cyclus:
1. Empirische basis van feiten; waarnemingsuitspraken over dingen die singulier (eindig)
zijn die door iedereen vast kunnen worden gesteld. Basis van theorievorming.
2. Empirische wetten; ontstaan uit verzamelde feiten d.m.v. inductie (van singuliere naar
universele uitspraken). Kan nooit voldoen aan verificatiecriterium, dus confirmatie.
3. Theorie; geeft een verklaring voor de empirische wetten en toont als het ware de
dieptestructuren erachter.
4. Nieuwe empirische weten; vorming van nieuwe wetten d.m.v. deductie (van universele
naar singuliere uitspraken). Een theorie zorgt ervoor dat we eerder gestelde empirische
wetten logisch af kunnen leiden en zo kunnen verklaren, maar ook om nieuwe
empirische wetten in de vorm van hypothesen op te stellen.
• Verificatie leidt tot waarheid, conformatie en falsificatie leiden tot waarschijnlijkheid
• De wetenschapsfilosofie van Karl Popper
1. Basis: feilbare ratio -> kritische rationalisme
2. Demarcatiecriterium -> criterium om te bepalen wat wetenschap onderscheidt van
pseudowetenschap. Theorie is wetenschappelijk als weerlegbaar, falsifieerbaar of testbaar is
3. Falsificatie-criterium -> een theorie moet het risico lopen met de feiten te kunnen botsen
4. Theoriegeladen waarneming -> waarneming is altijd theoriegeladen. Mensen laten feiten pas
spreken met behulp van eigen theorieën. Dit is een afzetting tegen het fundamentalisme.
5. Groei van kennis: proces van ‘trial and error’
- Trial: vanuit achtergrondkennis wordt een probleem geformuleerd en een hypothese opgezet
- Error: fouten worden geëlimineerd, dat zorgt voor houdbaarheid en consensus
6. (On)waarheid -> streven naar ware kennis, door eliminatie van onware uitspraken. Popper wijst
zo het relativisme af. Het relativisme stelt dat de waarheid niet bestaat en dat alles relatief is.
7. Consensus -> intersubjectieve overeenstemming
, • Standaardbeeld -> Inductieve confirmeerbaarheid -> door empirische feiten bevestigd/
geverifieerd (logisch positivisten)
• Kritisch rationalisme -> de aanvaarde theorie is niet waar, maar is de theorie die het beste
bestand is tegen alle weerleggingen. Door steeds te streven naar de eliminatie van onwaarheid
kunnen wij stapsgewijs de waarheid benaderen. Dit kritisch rationalisme is descriptief
(=beschrijvend). Het beschrijft kennis als een mening en zegt dat ook theorieën gevormd
worden door deze meningen.
• Rationele consensus -> wanneer een groep mensen het op grond van de kracht van hun
wederzijdse argumenten eens is over een bepaalde kwestie. (Poppers consensus)
• Strategische consensus -> Men is het ergens mee eens omdat de meerderheid dat vindt. Jouw
mening wordt bepaald door een ‘hogere macht’ of onderdrukt.
Standaardbeeld en Popper zijn het eens over: Wetenschap is een rationele onderneming. Hier is
Thomas Kuhn het niet mee eens. De aanvaarding en verwerping van wetenschappelijke theorieën
wordt volgens Kuhn, in plaats van falsificeerbaarheid (Popper), uiteindelijk bepaald door sociale,
sociaal-psychologische en psychologische factoren, eigenschappen van de wetenschappers en de
groep die ze samen vormen.
• Kuhn -> wetenschappers hebben een paradigma. Psychologische en sociale factoren spelen
ook een rol in wetenschap. (sociologische begrippen van belang voor het denken over kennis).
- Motor van wetenschappelijk onderzoek is de anomalie; het lastig in te passen feit. En het doel
van onderzoek is dan het ‘normaliseren’ van deze lastige feiten.
- Criteria die een vitale rol spelen wanneer wetenschappers moeten kiezen tussen een
gevestigde theorie en een nieuwe concurrent -> objectieve criteria en subjectieve afwegingen.
De objectieve factoren, dus de criteria, moeten aangevuld worden met subjectieve
overwegingen, voordat er een keuze tussen concurrerende theorieën kan worden gemaakt.
- Er is in Kuhn’s beeld van wetenschap geen plaats voor falsificatie, maar voor articuleerbaarheid.
- Onverantwoord dogmatisme -> wanneer empirische vooruitgang wordt ontkend zonder dat
daar goede gronden voor zijn
- Verantwoord dogmatisme -> Het moet functioneel zijn voor empirische vooruitgang en
waarheidsvinding.
