2022-2023
VRAAGSTUKKEN: GEDRAG & EMOTIE
SAMENVATTING
BACHELOR ORTHOPEDAGOGIE
AP hogeschool
,Inhoud
1. Emoties ............................................................................................................ 2
2. Mentaliseren ..................................................................................................... 3
3. Emotieregulatie ................................................................................................. 5
4. Prikkelverwerking- en regulatie ........................................................................... 6
5. Herkaderen van gedrag ...................................................................................... 7
6. Omgaan met conflict/ agressief gedrag ................................................................. 8
7. cultuur sensitief en diversiteit .............................................................................10
7.1. Migratie .....................................................................................................10
7.2. Anders communiceren over migratie en vluchtelingen ......................................12
7.3. Vlucht, ballingschap en psychotherapie ..........................................................12
8. Rouw ..............................................................................................................13
9. Gehechtheid .....................................................................................................15
9.1. Gehechtheid in de levensloop .......................................................................16
9.2. Meer over gehechtheid .................................................................................18
10. Zelfverwondend gedrag ...................................................................................20
11. Suïcidepreventie .............................................................................................22
11.1. Detectie ...................................................................................................23
11.2. Interventies ..............................................................................................24
11.3. Na een suïcidepoging .................................................................................25
11.4. Na een suïcide ..........................................................................................25
11.5. Suïcidepreventiebeleid in de zorg ................................................................26
12. Verslaving en Harm reduction ...........................................................................27
12.1. Harm reduction .........................................................................................27
13. Psychofarmaca ...............................................................................................30
14. Examenvragen................................................................................................38
1
,1. Emoties
Belang van emoties:
• Evolutionair noodzakelijke bijdrage aan overleving
• Verbinding met motivationele systeem
• Beoordeling van situatie
• Zet aan tot actie
• Vertellen niet altijd wat wel/ niet goed is → onderhevig aan leerprocessen
(je denkt in combi van emoties en rationeel denken (gebruik van rede & logica))
Elke emotie duidt behoefte aan (Bv. angst drukt behoefte veiligheid uit)
Belangrijk als hulpverlener: emoties herkennen, linken leggen met behoeftes en acties …
Neurologie:
Meeste verbindingen tussen gebieden verbonden met emotieverwerking, verbonden met
oordelen, nemen van beslissingen en het geheugen
Alle zintuigelijke info passeert de ‘emotionele’ gebieden in onze hersenen
Emotieschema’s
Emotieschema’s: interne structuren voor herinneringen aan emoties die
gedragselementen samenbrengen tot interne organisatiestructuren die snel vanuit
bewustzijn worden geactiveerd door relevante signalen
Adaptief vs maladaptief
Adaptief: emoties die bijdragen aan levenskwaliteit/ het welzijn
Maladaptief: emoties die ons niet (langer) meer vooruit helpen
Emotionele intelligentie: waardevolle info die besloten ligt in onze emoties, goed
weten herkennen en aanwenden
Emotieregulatie → vaardigheid die je kan aanleren
3 stappen:
1. Herkennen
2. Accepteren
3. Regelen
Emoties niet kunnen reguleren → belemmerend in dagelijks leven
Emotieregulatie: adequaat omgaan en uiten van je emoties
Co-regulatie: afstemming met anderen nodig hebben in spannende, enge, nieuwe en
andere dergelijke situaties
2
, 2. Mentaliseren
Mentaliseren: je eigen gedrag en gedrag van anderen begrijpen vanuit onderliggende
gevoelens, gedachten, bedoelingen en verlangens (mentale toestanden)
• Fundament voor sociale relaties
• Naar jezelf kijken en verschillende hypotheses openlaten over waarom de ander
iets al dan niet doet
• Gedrag heeft intentie (onzichtbaar) en effect (zichtbaar)
Impliciet/ automatisch (onbewust)
Expliciet/ gecontroleerd
Vanuit jezelf (vanuit eigen perspectief)
Vanuit de ander (in extremis vervloeiend met anderen)
Over jezelf (eigen gevoelens, behoeftes, gedachten, …)
Over de ander (wat ander zou kunnen denken, voelen, …)
Intern (gericht op binnenwereld)
Extern (gericht op externe signalen)
Cognitief (gericht op gedachten)
Affectief (gericht op gevoelens)
Mentaliserende basishouding
• Bescheiden → erkennen dat je nooit zeker weet waarom iemand iets doet
• Nieuwsgierig
• Open en flexibel
Prementaliserende modi
Prementaliserende modi: verlies van vermogen om goed te mentaliseren
3 types:
Psychisch equivalente modus
• = moeilijk kunnen omgaan met onzekerheden (absolute uitspraken, zwart-wit
denken, …)
• Automatische aannames van onszelf en anderen → “wat ik voel of denk is de
waarheid” en “ik weet wat jij denkt of voelt”
• → valideer de ervaring, zodat er ruimte komt voor andere perspectieven
Teleologische modus
• = ik vertrouw alleen op fysieke acties en tastbare bewijzen
• Ontbreken in vertrouwen in liefde en betrokkenheid
• → ga opzoek naar onderliggende behoefte
Alsofmodus
• = geen contact met gevoelswereld (leegte in jezelf, rationele analyses …)
• → zoek contact met emoties (spanning verhogen, …)
3
VRAAGSTUKKEN: GEDRAG & EMOTIE
SAMENVATTING
BACHELOR ORTHOPEDAGOGIE
AP hogeschool
,Inhoud
1. Emoties ............................................................................................................ 2
2. Mentaliseren ..................................................................................................... 3
3. Emotieregulatie ................................................................................................. 5
4. Prikkelverwerking- en regulatie ........................................................................... 6
5. Herkaderen van gedrag ...................................................................................... 7
6. Omgaan met conflict/ agressief gedrag ................................................................. 8
7. cultuur sensitief en diversiteit .............................................................................10
7.1. Migratie .....................................................................................................10
7.2. Anders communiceren over migratie en vluchtelingen ......................................12
7.3. Vlucht, ballingschap en psychotherapie ..........................................................12
8. Rouw ..............................................................................................................13
9. Gehechtheid .....................................................................................................15
9.1. Gehechtheid in de levensloop .......................................................................16
9.2. Meer over gehechtheid .................................................................................18
10. Zelfverwondend gedrag ...................................................................................20
11. Suïcidepreventie .............................................................................................22
11.1. Detectie ...................................................................................................23
11.2. Interventies ..............................................................................................24
11.3. Na een suïcidepoging .................................................................................25
11.4. Na een suïcide ..........................................................................................25
11.5. Suïcidepreventiebeleid in de zorg ................................................................26
12. Verslaving en Harm reduction ...........................................................................27
12.1. Harm reduction .........................................................................................27
13. Psychofarmaca ...............................................................................................30
14. Examenvragen................................................................................................38
1
,1. Emoties
Belang van emoties:
• Evolutionair noodzakelijke bijdrage aan overleving
• Verbinding met motivationele systeem
• Beoordeling van situatie
• Zet aan tot actie
• Vertellen niet altijd wat wel/ niet goed is → onderhevig aan leerprocessen
(je denkt in combi van emoties en rationeel denken (gebruik van rede & logica))
Elke emotie duidt behoefte aan (Bv. angst drukt behoefte veiligheid uit)
Belangrijk als hulpverlener: emoties herkennen, linken leggen met behoeftes en acties …
Neurologie:
Meeste verbindingen tussen gebieden verbonden met emotieverwerking, verbonden met
oordelen, nemen van beslissingen en het geheugen
Alle zintuigelijke info passeert de ‘emotionele’ gebieden in onze hersenen
Emotieschema’s
Emotieschema’s: interne structuren voor herinneringen aan emoties die
gedragselementen samenbrengen tot interne organisatiestructuren die snel vanuit
bewustzijn worden geactiveerd door relevante signalen
Adaptief vs maladaptief
Adaptief: emoties die bijdragen aan levenskwaliteit/ het welzijn
Maladaptief: emoties die ons niet (langer) meer vooruit helpen
Emotionele intelligentie: waardevolle info die besloten ligt in onze emoties, goed
weten herkennen en aanwenden
Emotieregulatie → vaardigheid die je kan aanleren
3 stappen:
1. Herkennen
2. Accepteren
3. Regelen
Emoties niet kunnen reguleren → belemmerend in dagelijks leven
Emotieregulatie: adequaat omgaan en uiten van je emoties
Co-regulatie: afstemming met anderen nodig hebben in spannende, enge, nieuwe en
andere dergelijke situaties
2
, 2. Mentaliseren
Mentaliseren: je eigen gedrag en gedrag van anderen begrijpen vanuit onderliggende
gevoelens, gedachten, bedoelingen en verlangens (mentale toestanden)
• Fundament voor sociale relaties
• Naar jezelf kijken en verschillende hypotheses openlaten over waarom de ander
iets al dan niet doet
• Gedrag heeft intentie (onzichtbaar) en effect (zichtbaar)
Impliciet/ automatisch (onbewust)
Expliciet/ gecontroleerd
Vanuit jezelf (vanuit eigen perspectief)
Vanuit de ander (in extremis vervloeiend met anderen)
Over jezelf (eigen gevoelens, behoeftes, gedachten, …)
Over de ander (wat ander zou kunnen denken, voelen, …)
Intern (gericht op binnenwereld)
Extern (gericht op externe signalen)
Cognitief (gericht op gedachten)
Affectief (gericht op gevoelens)
Mentaliserende basishouding
• Bescheiden → erkennen dat je nooit zeker weet waarom iemand iets doet
• Nieuwsgierig
• Open en flexibel
Prementaliserende modi
Prementaliserende modi: verlies van vermogen om goed te mentaliseren
3 types:
Psychisch equivalente modus
• = moeilijk kunnen omgaan met onzekerheden (absolute uitspraken, zwart-wit
denken, …)
• Automatische aannames van onszelf en anderen → “wat ik voel of denk is de
waarheid” en “ik weet wat jij denkt of voelt”
• → valideer de ervaring, zodat er ruimte komt voor andere perspectieven
Teleologische modus
• = ik vertrouw alleen op fysieke acties en tastbare bewijzen
• Ontbreken in vertrouwen in liefde en betrokkenheid
• → ga opzoek naar onderliggende behoefte
Alsofmodus
• = geen contact met gevoelswereld (leegte in jezelf, rationele analyses …)
• → zoek contact met emoties (spanning verhogen, …)
3
