Samenvatting Biologie voor jou - H6 Waarneming en gedrag (4 havo)

Hoofdstuk 6 – Waarneming en gedrag
§6.1 Het zintuigstelsel
Interne en externe prikkels
- Zintuigen zoals het gehoorzintuig en het gezichtszintuig, ontvangen prikkels uit het externe
milieu (externe prikkels). Er zijn ook intern prikkels vanuit je eigen lichaam.
- Er zijn verschillende soorten receptoren:
 Mechanische receptoren reageren op uiteenlopende vormen van mechanische energie,
zoals aanraking, druk, beweging en geluid. Er ontstaat een impuls wanneer het celmembraan
buigt of uitrekt.
 Gehoorreceptoren en evenwichtsreceptoren hebben zeer fijne haartjes. Als de vloeistof
beweegt waarin zij zich bevinden, buigen de haartjes en vormt het celmembraan, hierdoor
ontstaat een impuls.
 Tastreceptoren en drukreceptoren. Hierin ontstaan impulsen doordat het celmembraan
wordt vervormd door lichte aanraking of druk.
 Chemische receptoren kunnen bepaalde moleculen uit de omgeving binden.
 Temperatuurreceptoren in de huid reageren op warmte en kou.
 Pijnreceptoren bevinden zich in het hele lichaam en zijn de uiteinden van bepaalde
zenuwen.
 Lichtreceptoren zijn zintuigcellen waarin een impuls ontstaat door zichtbaar licht.

Het ontstaan van impulsen in zintuigcellen
- In zintuigcellen ontstaan impulsen als een prikkel sterker is dan de drempelwaarde, de
prikkeldrempel.
- Adequate prikkel: de soort prikkel waarvoor de prikkeldrempel van een zintuigcel het laagst
is.
- De aanpassing van de gevoeligheid van een zintuig aan een aanhoudende prikkelsterkte heet
adaptie of gewenning. Er worden hierbij nog wel impulsen doorgegeven, maar ze worden
genegeerd, waardoor je het niet meer merkt.



§6.2 Het oog
Bouw van het oog
- Harde oogvlies: stevig vlies,
bescherming
- Hoornvlies: de voortzetting van
het harde oogvlies aan de
voorzijde.
- Iris: gekleurde deel (pigment)
van het oog.
- Pupil: opening in de iris.
- Vaatvlies: bevat veel
bloedvaten; zorgt voor de
voeding van het oog.

, - Netvlies: binnenste laag van de wand van het oog met lichtreceptoren.
- Gele vlek: het scherpste punt.
- Blinde vlek: plaats in het netvlies waar de oogzenuw het oog verlaat en de doorgang voor
bloedvaten.
- Glasachtig lichaam: houdt het netvlies op zijn plaats.
- Ooglens: bolle lens achter de iris en de pupil.

Beeldvorming: De lens keert het beeld op z’n kop, je hersenen keren dat weer om, zodat je
het rechtop kunt zien.
Accommoderen
- De vorm (boller of platter) van de ooglenzen wordt
aangepast aan de afstand waarop een voorwerp zich
bevindt:
 De lens wordt boller als die dichterbij scherp wil
zien.
Hierbij trekken de kringspieren in de straalvormige
lichamen zich
samen.
 De lens word platter als die verweg scherp wil
zien.
Hierbij trekken de lensbandjes samen.
- Door accomoderen ontstaat er zowel bij dichbij als
veraf zien, een scherp beeld op het netvlies
- De kringspieren in de straalvormige lichamen noem je
ook wel accomodatiespieren.

Lichtbreking door positieve en negatieve lenzen
- Er zijn twee soorten lenzen:
 Bolle / positieve lenzen: dichtbij
Convergegeren = lichtstralen komen bij elkaar.
 Holle / negatieve lenzen: verzien
Divergeren = lichtstralen verspreiden.
- Hoe boller de lens, hoe kleiner de brandpuntsafstand, dit is de afstand gemeten tussen de as
van de lens en het brandpunt (netvlies in dit geval).
- De afstand vanaf het voorwerp tot aan de lens-as heet de voorwerpafstand.

Oogafwijkingen
- Bij mensen die bijziend zijn, is de
oogbol te lang of worden de
lichtstralen door het hoornvlies
en/of de lens sterk gebroken. Je
kunt dit corrigeren met holle
(negatieve) brilglazen of
contactlenzen.
- Bij mensen die verziend zijn, is de
oogbol te kort of worden de
lichtstralen door het hoornvlies