Samenvatting Hoorcolleges Experimenteel Onderzoek (KOM)

KOM Experimenteel Onderzoek – Hoorcollege I

Correlatie leidt niet altijd tot een causaal verband → dus dat er een verband is tussen twee
variabelen wil nog niet zeggen dat er een oorzaak-gevolg verband is tussen de variabelen
↳ uit een correlationeel onderzoek kan dus niet zomaar een causaal verband gehaald
worden

↓

Hoe kan er toch een causaal verband gevonden worden?

Voorwaarden causaliteit

• Covariantie → er moet een verband/relatie zijn tussen de oorzaak en het gevolg

• Temporal precedence (volgorde in de tijd) → de oorzaak moet in tijd voorafgaan
aan het gevolg → moet vast te stellen zijn

↳ een onderzoeker kan dit ook manipuleren → manipulatie voorafgaand aan de
meting van de afhankelijke variabele


• Internal validity (interne validiteit) → alternatieve verklaringen voor het
verband/de relatie moeten worden uitgesloten

↳ er moet geen andere reden worden gevonden voor de bestaande
relatie/verband tussen twee constructen


beste manier om te voldoen aan de drie voorwaarden → doen van een gerandomiseerd
experiment.

Gerandomiseerd experiment

• De onderzoeksgroepen worden via randomisatie samengesteld → deelnemers
willekeurig toewijzen aan condities

• De onderzoeker manipuleert een van de variabele → de onderzoeker bepaalt de
waarde van een variabel
↳ de onderzoeker meet wat het effect hiervan is op de andere
variabele

voorbeeld.
Uit correlationeel onderzoek is gebleken dat er een verband is tussen de manier van
aantekening maken (op papier of op de laptop) en de leerprestaties

1. Covariantie → is er een samenhang tussen het type aantekeningen en de
leerprestaties
Operationaliseren van het construct “type aantekeningen” dus”:



1

, - Aantekeningen op papier → pen & papier-groep
- Aantekening op de laptop → laptop-groep

Operationaliseren van het construct “leerprestaties”:
Een aantal feitelijke vragen en een aantal denkvragen

Gemanipuleerde variabele (onafhankelijke variabele) → wordt voorafgaand aan
het onderzoek bepaald → dus in dit geval het type aantekeningen

Uitkomstvariabele (afhankelijke variabele) → hetgeen wat de onderzoeker wilt
weten → dit geval de invloed van het soort aantekeningen op de leerprestaties

Dus de scores van de toets (leerprestaties) hangen af van het type aantekeningen

Wanneer is er sprake van een samenhang tussen het type aantekeningen en de
leerprestatie? → dus wanneer is er sprake van een verband tussen constructen
↓

Wanneer er een verschil is in de scores van de twee groepen → dus in dit geval
wanneer er een verschil is tussen de leerprestaties van de groep die
aantekeningen maakt op de laptop en de groep die aantekeningen maakt op
papier

De onderzoeker verwacht dit verschil van tevoren ook → een onderzoeker wil
dan ook onderzoeken of er een verschil is in de leerprestaties

Onderzoekshypothese → altijd aan de hand van de geoperationaliseerde
constructen, dus:
↳ Er is een verschil in scores op een kennistoets tussen de papier & pen-groep en
de laptop-groep

Onderzoekshypothese → een stelling gebaseerd op de verwachtingen van de
onderzoeker met daarin de geoperationaliseerde constructen verwerkt

2. Temporal precedence

In een experiment kan een onderzoeker er voor zorgen dat een oorzaak vooraf
gaat aan het gevolg → door manipulatie uitvoeren voorafgaand aan de meting
van de afhankelijke variabele

In deze:
De ene groep studenten kreeg een laptop, de andere helft kreeg pen en papier →
manipulatie (onafhankelijke variabele)
↓
Vervolgens werd er een kennistoets afgenomen en werden de leerprestaties
gemeten (afhankelijke variabele)

3. Interne validiteit → is het wel de gemanipuleerde variabele die het verschil
tussen de groepen verklaart of is er een alternatieve verklaring?



2

, Interne validiteit kan alleen bereikt worden door het uitvoeren van een
gerandomiseerd experiment → interne validiteit kan vastgesteld worden, omdat
er gerandomiseerd is

Bedreigingen van de interne validiteit (confounding/confounds):

- Selectie effect → waren de twee groepen wel vergelijkbaar bij aanvang van
het experiment?
↳ bijv:
- ongelijke aantallen tussen de groepen → ene groep heeft
leerlingen dan de ander

- De ene groep kent veel meer meiden dan de andere groep

- Design confounds → was het gemanipuleerde variabele wel het enige verschil
tussen de twee groepen?
↳ mocht er nog een ander verschil zijn, kan dat zomaar de verklaring zijn voor
de uitkomst van het experiment

↳ confounds zijn niet te voorkomen in een onderzoek → maar het gaat erom:
zijn er willekeurige of systematische verschillen?

- Systematische verschillen → bijv. de ene groep kreeg tijdens het maken van
de toets te maken met achtergrondgeluiden van buiten → slechtere
concentratie

- Willekeurige verschillen (is niet altijd perse een probleem) → de groepen
kregen verschillend les


Indeling van de groepen

- Belangrijk: studenten geen eigen keuze hebben bij het vormen van een
indeling
- Willekeurige toewijzing → random
↳ ook wel randomiseren, dit wordt vooral gedaan aan de hand van een
computer

Onderzoeksgroepen:

- Controle groep → De groep die geen behandeling krijgt of zich onder neutrale
omstandigheden bevindt → krijgt niet te maken met manipulatie

- Behandelingsgroep → De groep die een bepaalde behandeling krijgt → krijgt wel
te maken met manipulatie




3