Hoofdstuk 1 – introductie
Les 1
1.1 Psychologische counseling
- Psychoanalytisch en psychodynamisch denkkader
o Klassieke vorm
o Je blijft zelf als therapeut altijd neutraal
▪ Dient ervoor dat cliënt emoties kan projecteren
o Mentalization Based Treatment (MBT)
▪ Recentere evolutie
- Cognitieve gedragstherapie
o Verschillende generaties
o Angsten aanpakken via exposure (1)
o Cognitieve therapie, bewerken van gedachten (2)
o Gedachten uitdagen, helpende gedachten naast plaatsen, etc. (2)
o Mindfulness Based Cognitive Therapy (3) (MBCT)
- Systemisch denkkader
o Oplossingsgerichte counseling en therapie
- Cliëntgericht-experiëntieel denkkader
o Volwassenen: klassiekere vorm en recente evoluties (emotion focused therapy en
existentiële therapie)
o Kinderen: spelcounseling en -therapie
Per denkkader:
- Achtergrond: ontstaan, ontwikkeling, visie op psychopathologie
- Begeleiding: therapeutische relatie, methoden en technieken
- Illustratie
- Kritische reflecties
1
, - Toepasbaarheid voor de psychologisch consulent
Definities PC
- Begeleiding, in gesprek gaan, oplossingen bieden, etc.
- To counsel = bij staan met raad en advies
o Counseling betekend niet helemaal bijstaan.
o Advies geven en bijstaan staat tegenover empowerment, wat net centraal staat
- Counseling is een psychologisch specialisme (gespecialiseerd) dat via de dialoog op het
werkgebied van het persoonlijke en interpersoonlijke functioneren (emotioneel, sociaal,
beroepsmatig, opvoedkundig, gezondheid, ontwikkeling → hulp bij functioneringsproblemen
= die mensen beknotten in hun welbevinden, persoonlijke ontwikkeling, schoolloopbaan,
carrière, of algehele gevoel van empowerment) verandering teweeg tracht te brengen. (Van
Alphen)
- Counseling is het aangaan van een professionele relatie (dialoog en gesprek) met een
counselor met als doel individuen, gezinnen en groepen (specifieke populatie) te empoweren
zodat zij beschikken over psychische gezondheid en welbevinden en hun opleidings- en
carrièredoelstellingen kunnen nastreven. Counseling werkt via methodisch handelen binnen
een gestructureerde setting. (Gladding)
➔ De drie afstuderrichtingen komen er in voor KLP, SPP, A&O
➔ Verschillen en gelijkenissen tussen de twee definities
➔ Doel: empowerment en verandering
Wat typeert counseling
Doel:
- Verandering = teweegbrengen in persoonlijk/interpersoonlijk functioneren op verschillende
domeinen →
- Empowerment = mensen in eigen kracht zetten, met als doel verandering teweeg te
brengen. Bij mensen het probleemoplossend vermogen inzetten. Het ontwikkelen van:
o Probleemoplossend vermogen
▪ De kunde gaan kweken (vaardigheden, capaciteit en kwaliteit) om
problemen zelf aan te pakken
▪ Self-efficacy = geloven in jezelf. Geloven om iets tot een goed einde te
brengen, geloven om te kunnen.
o Veerkracht
▪ = vermogen om met stress of moeilijke situaties om te gaan en op een
positieve manier ermee verder te kunnen gaan
- Counselors zijn facilitators die omstandigheden creëert dat je cliënt tot probleemoplossend
vermogen kan komen
o Leerproces speelt zich in cliënt af, counselor creëert juiste omstandigheden waarin
cliënten kunnen ervaren hoe iets aan te pakken
▪ Bv.: als je wil leren zwemmen, kan ik niet voor jou zwemmen
o Vergroot geloof in eigen kunnen
o Verandering slijt dieper in
- Counseling is krachtgericht
o Opm: kwetsbaarheid erkennen en accepteren en waar mogelijk omzetten naar
positieve kracht
- Counseling sterkt cliënten in hun autonomie
2
,Maar ook:
- Tot vraagverheldering komen
- Eerste hulp bij crisis
- Acceptatie/zingeving
- Terugvalpreventie
➔ Inzicht is zelfden het doel op zich! Wel stap in het proces
o Bv.: vrouw heeft eetproblematiek. Inzicht dat het komt door papa die altijd zei dat ze
niet te veel moest eten, anders werd ze dik. Het inzicht is er, maar haar verlangen
om mager te zijn is nog altijd aanwezig. Inzicht is niet het doel, maar kan faciliteren
om vooruit te gaan
➔ Flexibel en dynamisch: doelen kunnen veranderen of komen te vervallen
Professionele relatie en dialoog
- Professionele relatie = werkrelatie
o Counselor = professional → belang van opleiding
▪ Je bent niet zomaar iemand die psychologie doet
o Cliënt moet je zien als een uniek person die je met respect moet behandelen
o Volle aandacht aan geven, beleving centraal stellen, ookal lijkt het op elkaar
o Bv.: al vier sessies na elkaar gehad over depressie
o Wees zo nieuwsgierig als je kunt
- Primaire werkvorm = gesprek
o Directief → non-directief
▪ Vroeger heel non-directief, nu al meer sturing en gesprek leiden.
▪ Nu gaan we in sommige dingen directief zijn, sommige dingen meer non-
directief
o Dialoog: doelen bepalen in samensprak met cliënt
▪ Die doelen veranderen doorheen het proces en je moet flexibel blijven om
de veranderingen en veranderende problemen te horen
▪ Moet tussen de twee zijn
▪ Cliënt moet zich gehoord en begrepen voelen in dialoog
o Actief luisteren, vanuit een authentieke, empathische, nieuwsgierige en
onbevooroordeelde grondhouding
o Beleving en het gevoel van de cliënt staan centraal en counselor biedt hiervoor
erkenning
Individuen, gezinnen en groepen
Psychologische counseling
- Van Dale: counseling = pedagogische, psychologische en sociale hulpverlening en advisering
- Leijssen: counselor is geen beroep op zich, counselors zijn mensen met een bepaald beroep
(bijv. psycholoog, psychologisch consulent, leerkracht, maatschappelijk werker,
verpleegkundige, ...) die in hun specifieke deskundigheid met mensen werken en die
bijkomend opgeleid zijn in diverse therapeutische attitudes en vaardigheden.
- In deze cursus: counseling = (klinisch) psychologische counseling
Oorsprong en ontwikkeling van counseling
3
, Counseling – coaching – training
- Verschil is niet altijd zwart-wit, maar focus ligt bij eind
- Coachen: op interactieve wijze mensen helpen om effectief gedrag te veranderen
o Specifieke problemen die je eerste sessie vaak naar boven kan halen
o Methodische manier werken
o Focust op resultaat en vooropgestelde doelen en het bereiken ervan
- Counselen gaat over innerlijke beleving
- Verschil tussen counseling en psychotherapie: wetgeving
o Psychotherapeut heeft een wettelijk kader: wie mag zich een psychotherapeut
noemen, wat moet die doen, etc.
▪ Er zijn hier ook spraak van stoornissen
o Een counselor heeft geen wettelijk kader
Counseling vs. psychotherapie
Is counseling korter dan therapie?
- In de praktijk duurt psychotherapie langer dan counseling, maar in theorie is dat niet altijd
zo.
- Counseling kan langdurig zijn en therapie kan kortdurend zijn.
Counseling werkt aan symptomen, psychotherapie werkt aan persoonlijkheidsverandering?
- Klopt theoretisch, maar in de praktijk gaan we ons soms tevreden moeten stellen met de
afname van de symptomen bij psychotherapie
- Counselingsgesprekken met focus op symptomen kunnen verregaande veranderingen in
iemands leven teweegbrengen
4
Les 1
1.1 Psychologische counseling
- Psychoanalytisch en psychodynamisch denkkader
o Klassieke vorm
o Je blijft zelf als therapeut altijd neutraal
▪ Dient ervoor dat cliënt emoties kan projecteren
o Mentalization Based Treatment (MBT)
▪ Recentere evolutie
- Cognitieve gedragstherapie
o Verschillende generaties
o Angsten aanpakken via exposure (1)
o Cognitieve therapie, bewerken van gedachten (2)
o Gedachten uitdagen, helpende gedachten naast plaatsen, etc. (2)
o Mindfulness Based Cognitive Therapy (3) (MBCT)
- Systemisch denkkader
o Oplossingsgerichte counseling en therapie
- Cliëntgericht-experiëntieel denkkader
o Volwassenen: klassiekere vorm en recente evoluties (emotion focused therapy en
existentiële therapie)
o Kinderen: spelcounseling en -therapie
Per denkkader:
- Achtergrond: ontstaan, ontwikkeling, visie op psychopathologie
- Begeleiding: therapeutische relatie, methoden en technieken
- Illustratie
- Kritische reflecties
1
, - Toepasbaarheid voor de psychologisch consulent
Definities PC
- Begeleiding, in gesprek gaan, oplossingen bieden, etc.
- To counsel = bij staan met raad en advies
o Counseling betekend niet helemaal bijstaan.
o Advies geven en bijstaan staat tegenover empowerment, wat net centraal staat
- Counseling is een psychologisch specialisme (gespecialiseerd) dat via de dialoog op het
werkgebied van het persoonlijke en interpersoonlijke functioneren (emotioneel, sociaal,
beroepsmatig, opvoedkundig, gezondheid, ontwikkeling → hulp bij functioneringsproblemen
= die mensen beknotten in hun welbevinden, persoonlijke ontwikkeling, schoolloopbaan,
carrière, of algehele gevoel van empowerment) verandering teweeg tracht te brengen. (Van
Alphen)
- Counseling is het aangaan van een professionele relatie (dialoog en gesprek) met een
counselor met als doel individuen, gezinnen en groepen (specifieke populatie) te empoweren
zodat zij beschikken over psychische gezondheid en welbevinden en hun opleidings- en
carrièredoelstellingen kunnen nastreven. Counseling werkt via methodisch handelen binnen
een gestructureerde setting. (Gladding)
➔ De drie afstuderrichtingen komen er in voor KLP, SPP, A&O
➔ Verschillen en gelijkenissen tussen de twee definities
➔ Doel: empowerment en verandering
Wat typeert counseling
Doel:
- Verandering = teweegbrengen in persoonlijk/interpersoonlijk functioneren op verschillende
domeinen →
- Empowerment = mensen in eigen kracht zetten, met als doel verandering teweeg te
brengen. Bij mensen het probleemoplossend vermogen inzetten. Het ontwikkelen van:
o Probleemoplossend vermogen
▪ De kunde gaan kweken (vaardigheden, capaciteit en kwaliteit) om
problemen zelf aan te pakken
▪ Self-efficacy = geloven in jezelf. Geloven om iets tot een goed einde te
brengen, geloven om te kunnen.
o Veerkracht
▪ = vermogen om met stress of moeilijke situaties om te gaan en op een
positieve manier ermee verder te kunnen gaan
- Counselors zijn facilitators die omstandigheden creëert dat je cliënt tot probleemoplossend
vermogen kan komen
o Leerproces speelt zich in cliënt af, counselor creëert juiste omstandigheden waarin
cliënten kunnen ervaren hoe iets aan te pakken
▪ Bv.: als je wil leren zwemmen, kan ik niet voor jou zwemmen
o Vergroot geloof in eigen kunnen
o Verandering slijt dieper in
- Counseling is krachtgericht
o Opm: kwetsbaarheid erkennen en accepteren en waar mogelijk omzetten naar
positieve kracht
- Counseling sterkt cliënten in hun autonomie
2
,Maar ook:
- Tot vraagverheldering komen
- Eerste hulp bij crisis
- Acceptatie/zingeving
- Terugvalpreventie
➔ Inzicht is zelfden het doel op zich! Wel stap in het proces
o Bv.: vrouw heeft eetproblematiek. Inzicht dat het komt door papa die altijd zei dat ze
niet te veel moest eten, anders werd ze dik. Het inzicht is er, maar haar verlangen
om mager te zijn is nog altijd aanwezig. Inzicht is niet het doel, maar kan faciliteren
om vooruit te gaan
➔ Flexibel en dynamisch: doelen kunnen veranderen of komen te vervallen
Professionele relatie en dialoog
- Professionele relatie = werkrelatie
o Counselor = professional → belang van opleiding
▪ Je bent niet zomaar iemand die psychologie doet
o Cliënt moet je zien als een uniek person die je met respect moet behandelen
o Volle aandacht aan geven, beleving centraal stellen, ookal lijkt het op elkaar
o Bv.: al vier sessies na elkaar gehad over depressie
o Wees zo nieuwsgierig als je kunt
- Primaire werkvorm = gesprek
o Directief → non-directief
▪ Vroeger heel non-directief, nu al meer sturing en gesprek leiden.
▪ Nu gaan we in sommige dingen directief zijn, sommige dingen meer non-
directief
o Dialoog: doelen bepalen in samensprak met cliënt
▪ Die doelen veranderen doorheen het proces en je moet flexibel blijven om
de veranderingen en veranderende problemen te horen
▪ Moet tussen de twee zijn
▪ Cliënt moet zich gehoord en begrepen voelen in dialoog
o Actief luisteren, vanuit een authentieke, empathische, nieuwsgierige en
onbevooroordeelde grondhouding
o Beleving en het gevoel van de cliënt staan centraal en counselor biedt hiervoor
erkenning
Individuen, gezinnen en groepen
Psychologische counseling
- Van Dale: counseling = pedagogische, psychologische en sociale hulpverlening en advisering
- Leijssen: counselor is geen beroep op zich, counselors zijn mensen met een bepaald beroep
(bijv. psycholoog, psychologisch consulent, leerkracht, maatschappelijk werker,
verpleegkundige, ...) die in hun specifieke deskundigheid met mensen werken en die
bijkomend opgeleid zijn in diverse therapeutische attitudes en vaardigheden.
- In deze cursus: counseling = (klinisch) psychologische counseling
Oorsprong en ontwikkeling van counseling
3
, Counseling – coaching – training
- Verschil is niet altijd zwart-wit, maar focus ligt bij eind
- Coachen: op interactieve wijze mensen helpen om effectief gedrag te veranderen
o Specifieke problemen die je eerste sessie vaak naar boven kan halen
o Methodische manier werken
o Focust op resultaat en vooropgestelde doelen en het bereiken ervan
- Counselen gaat over innerlijke beleving
- Verschil tussen counseling en psychotherapie: wetgeving
o Psychotherapeut heeft een wettelijk kader: wie mag zich een psychotherapeut
noemen, wat moet die doen, etc.
▪ Er zijn hier ook spraak van stoornissen
o Een counselor heeft geen wettelijk kader
Counseling vs. psychotherapie
Is counseling korter dan therapie?
- In de praktijk duurt psychotherapie langer dan counseling, maar in theorie is dat niet altijd
zo.
- Counseling kan langdurig zijn en therapie kan kortdurend zijn.
Counseling werkt aan symptomen, psychotherapie werkt aan persoonlijkheidsverandering?
- Klopt theoretisch, maar in de praktijk gaan we ons soms tevreden moeten stellen met de
afname van de symptomen bij psychotherapie
- Counselingsgesprekken met focus op symptomen kunnen verregaande veranderingen in
iemands leven teweegbrengen
4
