Straf- en procesrecht
HOOFDSTUK 1: INLEIDENDE BEGRIPPEN
1. Inleiding
Strafrecht
Soorten
- Materieel (misdrijven en straffen)
- Formeel (strafproces)
- Strafuitvoeringsrecht (bekijken we niet in deze cursus)
1.1. Algemeen
Materieel strafrecht
- Misdrijven
- Straffen
- Te vinden in strafwetboek
Strafprocesrecht (alles van het misdrijf tot de uitpraak)
- Procedure van materiaal strafrecht
- Plegen van een misdrijf uitspraak strafrechter
Strafuitvoeringsrecht
- Tenuitvoerleggen sancties
1.2. Historisch-maatschappelijke situering
Codex Hammurabi (+/- 1780 BC)
- “Oog om oog, tand om tand” (wel enkel bij slagen en verwondingen)
Ontwikkeling publiek strafrecht
Verlichting
- Legaliteitsbeginsel
- Subsidiariteitsbeginsel
- Proportionaliteitsbeginsel (Straffen moeten in proportie zijn met daad)
- Rechten van verdediging
Publiek strafrecht
- Monopoly strafrecht ligt bij de overheid, zij geven de straffen
- Parket komt tussen
- België is zo geregeld
1
,Privaat strafrecht
- bloedwraak
- je legt de bevoegdheid om te sanctioneren bij jezelf (eremoorden)
- Parket komt niet tussen
- Kanun = bloedwraak = wettelijk
- Mag niet in België
- Albanië doet dit (Tom Waes is hier geweest)
Het huidige Belgische strafrecht
- Strafwetboek: beïnvloed door Verlichting
- Wetboek van Strafvordering
- 1998: grote hervormingen (Dutroux)
o Wet Franchimont
Bv. zowel de verdachte als SO en hun nabestaanden kunnen het
strafdossier inkijken
o Octopusakkoord
Bv. grote politiehervorming: geïntegreerde politiedienst gestructureerd op
twee niveaus (lokale en federale politie
Recente en toekomstige vernieuwingen
- Potpourri II-wet: quick wins: oa.
o Guilty plea (van Amerika verdachte kan zichzelf schuldig verklaren in ruil voor
strafvermindering)
o Invoering van het ET als autonome straf
o Inperking nietigheid bij lichte vormgebreken
Commissies tot hervorming van het strafrecht en van het
strafprocesrecht => nieuw Strafwetboek en Wetboek van
strafvordering: fundamentelere wijzigingen
- Meer accuraatheid, coherentie en eenvoud brengen in het strafrecht
- Voor de minder ernstige strafrechtelijke inbreuken zijn de gevangenisstraf
of de vrijheidsbeperkende straf onder elektronisch toezicht niet langer de
maatstaf, maar het ultimum remedium
Nieuw strafwetboek (ingang 2025)
- Nieuwe misdrijven
o ‘Ecocide’ of het milieu ernstige en blijvende schade toebrengen op
grote schaal (vb: bomen kappen)
o Aanzetten tot zelfdoding
o Lijkschennis
o Beschikken over een verborgen compartiment in een auto om
illegale zaken te verstoppen
2
, o “Verheerlijken van terrorisme” (bv. op internet) => tot 15j GVS
“Gedeeltelijke toerekeningsvatbaarheid”: een ‘behandeling
onder vrijheidsberoving’ wordt voorzien die minder lang is
dan de gevangenisstraf op hetzelfde niveau
Discriminatie wordt voor alle misdrijven een verzwarende
omstandigheid
1. Indien je straf 5 jaar is, maar er komt bijvoorbeeld
discriminatie ter sprake dan kan je straf verhoogd
worden
Acht Strafniveaus
- Niveau 1 lichtste straffen - niveau 8 zwaarste straffen
- Een hoger strafniveau betekent een verhoging van de minimale en
maximale straffen
- Opdeling van overtredingen, wanbedrijven en misdaden wordt afgeschaft
- Assisenzaken = alles waar 5 jaar of meer voor gestraft kan worden, maar
in praktijk is dit niet zo omdat assisen veel geld kost (jury, opleiding, klein
verlet,…)
o Men gaat correctionaliseren men gaat van een misdaad een
wanbedrijf maken om dit voor de correctionele rechtbank te laten
komen (vb: diefstal met braak)
Kan alleen als er verzachtende omstandigheden zijn (vb:
blanco strafblad, moeilijke jeugd,…)
1.3. Waarom moeten misdrijven bestraft worden?
Sanctionering kan verschillende functies hebben (Examen: leg functie
werkstraf uit, wat is de functie van herstel, functie geven en kunnen zeggen welke
sanctie het is,…)
- Vergelding (repressief)
- Verzoening (bemiddeling tussen slachtoffer en dader (kan niet tegen wil
in))
- Herstel : (schade herstellen, link met samenleving herstellen, werkstraf,
bemiddeling tussen slachtoffer en dader om relatie te herstellen)
- Verbetering dader (internering, probatiestraf,…)
- Afschrikking (boete, gevangenis,… In Jakarta doden ze drugsdealers aan een kraan
in de straat waar ze drugs verkocht hebben)
- Beveiliging van de SL (iemand achter slot en grendel zeten, rijbewijs
intrekken,…)
- Resocialisatie (werkstraf, enkelband)
- SL bepaalt welke functies doorwegen obv heersende theorie(ën) door te
stemmen op partijen (sommige partijen zijn voor zwaardere straffen)
3
, 1.4. Huidige uitdagingen in het strafrechtsysteem
- Informatisering van justitie
- Overbevolking in gevangenissen
- Net-widening (net verbreden om zoveel mogelijk visjes te vangen meer
zaken strafbaar stellen wil zeggen dat je meer mensen in het
strafrechtsysteem krijgt)
- Personeelstekorten en besparingen
- Globalisering
- Onbegrip bij de bevolking over strafproces, strafmaat & “straffeloosheid”
o Idee van straffeloosheid
Bakelmans (Julie van Espen) was op vrije voeten na verkrachting
omdat dit niet anders kon. Hij ging in beroep waardoor ze hem niet
in de gevangenis konden houden. Enkel bij vluchtgevaar kan je
iemand onmiddellijk aanhouden.
2. Bronnen van het strafrecht
Internationaal recht
- De grondwet is bij ons het belangrijkste
- Internationale bronnen staan boven de grondwet
- Mensenrechten
o EVRM
4
HOOFDSTUK 1: INLEIDENDE BEGRIPPEN
1. Inleiding
Strafrecht
Soorten
- Materieel (misdrijven en straffen)
- Formeel (strafproces)
- Strafuitvoeringsrecht (bekijken we niet in deze cursus)
1.1. Algemeen
Materieel strafrecht
- Misdrijven
- Straffen
- Te vinden in strafwetboek
Strafprocesrecht (alles van het misdrijf tot de uitpraak)
- Procedure van materiaal strafrecht
- Plegen van een misdrijf uitspraak strafrechter
Strafuitvoeringsrecht
- Tenuitvoerleggen sancties
1.2. Historisch-maatschappelijke situering
Codex Hammurabi (+/- 1780 BC)
- “Oog om oog, tand om tand” (wel enkel bij slagen en verwondingen)
Ontwikkeling publiek strafrecht
Verlichting
- Legaliteitsbeginsel
- Subsidiariteitsbeginsel
- Proportionaliteitsbeginsel (Straffen moeten in proportie zijn met daad)
- Rechten van verdediging
Publiek strafrecht
- Monopoly strafrecht ligt bij de overheid, zij geven de straffen
- Parket komt tussen
- België is zo geregeld
1
,Privaat strafrecht
- bloedwraak
- je legt de bevoegdheid om te sanctioneren bij jezelf (eremoorden)
- Parket komt niet tussen
- Kanun = bloedwraak = wettelijk
- Mag niet in België
- Albanië doet dit (Tom Waes is hier geweest)
Het huidige Belgische strafrecht
- Strafwetboek: beïnvloed door Verlichting
- Wetboek van Strafvordering
- 1998: grote hervormingen (Dutroux)
o Wet Franchimont
Bv. zowel de verdachte als SO en hun nabestaanden kunnen het
strafdossier inkijken
o Octopusakkoord
Bv. grote politiehervorming: geïntegreerde politiedienst gestructureerd op
twee niveaus (lokale en federale politie
Recente en toekomstige vernieuwingen
- Potpourri II-wet: quick wins: oa.
o Guilty plea (van Amerika verdachte kan zichzelf schuldig verklaren in ruil voor
strafvermindering)
o Invoering van het ET als autonome straf
o Inperking nietigheid bij lichte vormgebreken
Commissies tot hervorming van het strafrecht en van het
strafprocesrecht => nieuw Strafwetboek en Wetboek van
strafvordering: fundamentelere wijzigingen
- Meer accuraatheid, coherentie en eenvoud brengen in het strafrecht
- Voor de minder ernstige strafrechtelijke inbreuken zijn de gevangenisstraf
of de vrijheidsbeperkende straf onder elektronisch toezicht niet langer de
maatstaf, maar het ultimum remedium
Nieuw strafwetboek (ingang 2025)
- Nieuwe misdrijven
o ‘Ecocide’ of het milieu ernstige en blijvende schade toebrengen op
grote schaal (vb: bomen kappen)
o Aanzetten tot zelfdoding
o Lijkschennis
o Beschikken over een verborgen compartiment in een auto om
illegale zaken te verstoppen
2
, o “Verheerlijken van terrorisme” (bv. op internet) => tot 15j GVS
“Gedeeltelijke toerekeningsvatbaarheid”: een ‘behandeling
onder vrijheidsberoving’ wordt voorzien die minder lang is
dan de gevangenisstraf op hetzelfde niveau
Discriminatie wordt voor alle misdrijven een verzwarende
omstandigheid
1. Indien je straf 5 jaar is, maar er komt bijvoorbeeld
discriminatie ter sprake dan kan je straf verhoogd
worden
Acht Strafniveaus
- Niveau 1 lichtste straffen - niveau 8 zwaarste straffen
- Een hoger strafniveau betekent een verhoging van de minimale en
maximale straffen
- Opdeling van overtredingen, wanbedrijven en misdaden wordt afgeschaft
- Assisenzaken = alles waar 5 jaar of meer voor gestraft kan worden, maar
in praktijk is dit niet zo omdat assisen veel geld kost (jury, opleiding, klein
verlet,…)
o Men gaat correctionaliseren men gaat van een misdaad een
wanbedrijf maken om dit voor de correctionele rechtbank te laten
komen (vb: diefstal met braak)
Kan alleen als er verzachtende omstandigheden zijn (vb:
blanco strafblad, moeilijke jeugd,…)
1.3. Waarom moeten misdrijven bestraft worden?
Sanctionering kan verschillende functies hebben (Examen: leg functie
werkstraf uit, wat is de functie van herstel, functie geven en kunnen zeggen welke
sanctie het is,…)
- Vergelding (repressief)
- Verzoening (bemiddeling tussen slachtoffer en dader (kan niet tegen wil
in))
- Herstel : (schade herstellen, link met samenleving herstellen, werkstraf,
bemiddeling tussen slachtoffer en dader om relatie te herstellen)
- Verbetering dader (internering, probatiestraf,…)
- Afschrikking (boete, gevangenis,… In Jakarta doden ze drugsdealers aan een kraan
in de straat waar ze drugs verkocht hebben)
- Beveiliging van de SL (iemand achter slot en grendel zeten, rijbewijs
intrekken,…)
- Resocialisatie (werkstraf, enkelband)
- SL bepaalt welke functies doorwegen obv heersende theorie(ën) door te
stemmen op partijen (sommige partijen zijn voor zwaardere straffen)
3
, 1.4. Huidige uitdagingen in het strafrechtsysteem
- Informatisering van justitie
- Overbevolking in gevangenissen
- Net-widening (net verbreden om zoveel mogelijk visjes te vangen meer
zaken strafbaar stellen wil zeggen dat je meer mensen in het
strafrechtsysteem krijgt)
- Personeelstekorten en besparingen
- Globalisering
- Onbegrip bij de bevolking over strafproces, strafmaat & “straffeloosheid”
o Idee van straffeloosheid
Bakelmans (Julie van Espen) was op vrije voeten na verkrachting
omdat dit niet anders kon. Hij ging in beroep waardoor ze hem niet
in de gevangenis konden houden. Enkel bij vluchtgevaar kan je
iemand onmiddellijk aanhouden.
2. Bronnen van het strafrecht
Internationaal recht
- De grondwet is bij ons het belangrijkste
- Internationale bronnen staan boven de grondwet
- Mensenrechten
o EVRM
4
