Week 6. Huid, pathologie en medicatie
De definitie, risicofactoren, symptomen, onderzoeken en behandeling bij
wonden uitleggen
Definitie en symptomen
Een wond is een onderbreking van de samenhang van de weefsels. Er zijn open wonden
en gesloten wonden. Open wonden hebben een verbinding met de buitenwereld,
waardoor er een infectie op kan treden. Bij een gesloten wond is de huid nog intact,
bijvoorbeeld een kneuzing. Wonden worden ingedeeld naar de oorzaak en de vorm van
wond:
- Schaafwonden
Hierbij is de bovenste laag van de huid eraf geschaafd waardoor er veel kleine
bloedinkjes zijn. Dit doet pijn omdat er veel vrije zenuwuiteinden worden
geprikkeld.
- Snijwonden
Snijwonden komen door messen of operaties. Deze wonden kunnen diep zijn en
hebben vaak gladde wondranden wat de genezing bevorderd.
- Steek- en kogelwonden
Deze wonden zijn vaak erg diep maar hebben maar een kleine ingang. Hierdoor
lijkt het van buiten niet zo’n grote wond maar er kunnen organen beschadigd zijn.
- Scheurwonden
Scheurwonden ontstaan door beter of als iemand achter iets scherps blijft haken.
Bijtwonden zijn meestal rafelig en bevatten micro-organisme uit de mond van het
dier. Ook voorwerpen zijn vaak besmet met bacteriën waardoor de kans op
infectie erg groot is. Door de rafelige randen is de kan op necrose ook groot.
- Decubituswonden
Deze wonden komen door druk- en schuifkrachten. Ze beginnen vaak bij
uitstekende lichaamsdelen zoals de hiel, het sacrum (stuit), schouderblad of het
achterhoofd. Door de druk neemt de doorbloeding in de weefsels af.
- Brandwonden (zie volgend leerdoel)
- Contusie
Dit is een kneuzing, een gesloten wond dus.
Wondgenezing kan beschreven worden in drie fasen:
- Ontstekingsfase/reinigingsfase
- Granulatiefase/regeneratiefase
- Remodellering/littekenvorming
Na de bloedstolling begint de ontstekingsfase. Granulocyten en macrofagen ruimen
beschadigd weefsel en micro-organismen op. De wond vertoont de
ontstekingsverschijnselen: roodheid, warmte, zwelling, pijn en functieverlies. Als er pus
wordt gevormd duurt deze fase lang doordat abcessen bloedvaten opzij drukken en
nieuwe leukocyten en antibiotica niet in de etterholte door kunnen dringen.
Als schade en micro-organismen zijn verwijderd begint de granulatiefase. Hierin groeien
vanaf de wondranden jonge fibroblasten en bloedvaatjes. Zij vormen granulatieweefsel
dat de wond opvult. Hierna groeit het epitheel over het granulatieweefsel vanuit de
wondranden.
Als dat is gebeurt komt de laatste fase: remodellering. Het aanvankelijk wat brede rode
litteken verandert daarbij geleidelijk in een smal wit streepje.
Er kan ook te dik littekenweefsel gevormd worden, dit wordt keloïd genoemd en is een
erfelijk aandoening.
Chirurgische incisies genezen per primam. Deze primaire wondgenezing gaat snel en er is
vaak weinig van te merken. Brede en bevuilde wonden genezen per secundam. Bij deze
secundaire wondgenezing zijn de fasen goed te volgen en duurt dit vrij lang.
, Risicofactoren
Lokale risicofactoren voor een slechte wondgenezing zijn:
̵ Besmetting
̵ Corpus aliënum (vreemd voorwerp in de wond)
̵ Vaatletsel
̵ Necrose (haard voor infecties)
̵ Anatomische lokalisatie van de wond
Algemene risicofactoren voor het krijgen van wonden en voor een langzame
wondgenezing zijn:
- Hoge leeftijd, celdelingen gaan op hogere leeftijd langzamer waardoor de
ontstekingsreactie trager verloopt en granulatieweefsel de wond minder snel vult.
Ook hebben mensen op een hogere leeftijd een grotere kans om te vallen en
moeten deze vaker operaties ondergaan.
- Ondervoeding kan leiden tot gebrek aan eiwitten of vitamines, die nodig zijn voor
wondgenezing.
- Anemie verstoort het zuurstoftransport naar het wondgebied waardoor er minder
energie geleverd wordt voor de wondgenezing.
- Artherosclerose beperkt de aanvoer van voedingsstoffen, zuurstof en bouwstoffen.
- Suikerziekte kan micro-angiopathie veroorzaken waardoor sneller
decubituswonden ontstaan door het niet voelen wanneer te moeten gaan
verzitten.
- Gebruik van corticosteroïden onderdrukt de ontstekingsreactie.
- Aids verzwakt het immuunsysteem.
- Cytostatica remmen onder meer de productie van bloedcellen door het beenmerg.
Effecten hiervan zijn dan anemie, leukopenie en trombopenie. Zo verminderen ze
de zuurstoftoevoer, verzwakken ze de afweer en versterken ze het bloedverlies.
Behandeling
1. Eerst wordt de wond schoongespoeld door het te laten bloeden of onder de kraan
te houden. Achtergebleven corpora aliëna worden verwijderd met een steriel
pincet.
2. Vervolgens wordt de omgeving van de wond gedesinfecteerd met betadine-jodium
of chloorhexidine.
3. Afgestorven weefselflarden worden geëxideerd. Dat kan ook gebeuren door de
wondranden netjes recht af te snijden.
4. Als de wond minder dan 6 uur oud is, is meteen hechten mogelijk omdat bacteriën
zich in deze tijd niet kunnen aanpassen om te gaan delen. Diepere wonden
worden in meerdere lagen gehecht. Een wond ouder dan zes uur hechten heeft
het risico dat een infectie ontstaat. De wond wordt daarom open gelaten of hij
wordt gehecht maar er wordt een drain achter gelaten om ontstekingsvocht af te
voeren.
5. Hierna wordt de wond steriel afgedekt. Hydrofiele gazen nemen veel wondvocht
op en beperken de infectiekans, deze kunnen wel aan wond plakken bij
verwijderen. Natte verbanden (hydro-colloïden) voorkomen uitdroging alleen kan
dit een voedingsbodem voor bacteriën worden. Zwachtelen en hooghouden
verminderen zwelling.
Tetanus profylaxe
Clostridium tetani is een anaerobe grondbacterie, die een toxine maakt. Het gaat om een
zenuwgif, dat tetanie (kramp) van allerlei spieren veroorzaakt. Onbehandeld ontstaat een
dodelijke verkramping van de ademhalingsspieren. Het toxine is zo sterk dat er geen
afweerstoffen gemaakt worden omdat de patiënt sterft voordat het lichaam het
doorheeft. Immunoglobulinen worden alleen gevormd na drie prikken met tetanus-
toxoïd. Nederlanders krijgen op hun negende jaar de laatste reguliere DTP-prik, en zijn
dan voor ruim tien jaar beschermd. Bij verwonding vijf tot vijftien jaar na de laatste prik
wordt vaak een booster gegeven. Bij oudere mensen met een wond wordt in één arm
De definitie, risicofactoren, symptomen, onderzoeken en behandeling bij
wonden uitleggen
Definitie en symptomen
Een wond is een onderbreking van de samenhang van de weefsels. Er zijn open wonden
en gesloten wonden. Open wonden hebben een verbinding met de buitenwereld,
waardoor er een infectie op kan treden. Bij een gesloten wond is de huid nog intact,
bijvoorbeeld een kneuzing. Wonden worden ingedeeld naar de oorzaak en de vorm van
wond:
- Schaafwonden
Hierbij is de bovenste laag van de huid eraf geschaafd waardoor er veel kleine
bloedinkjes zijn. Dit doet pijn omdat er veel vrije zenuwuiteinden worden
geprikkeld.
- Snijwonden
Snijwonden komen door messen of operaties. Deze wonden kunnen diep zijn en
hebben vaak gladde wondranden wat de genezing bevorderd.
- Steek- en kogelwonden
Deze wonden zijn vaak erg diep maar hebben maar een kleine ingang. Hierdoor
lijkt het van buiten niet zo’n grote wond maar er kunnen organen beschadigd zijn.
- Scheurwonden
Scheurwonden ontstaan door beter of als iemand achter iets scherps blijft haken.
Bijtwonden zijn meestal rafelig en bevatten micro-organisme uit de mond van het
dier. Ook voorwerpen zijn vaak besmet met bacteriën waardoor de kans op
infectie erg groot is. Door de rafelige randen is de kan op necrose ook groot.
- Decubituswonden
Deze wonden komen door druk- en schuifkrachten. Ze beginnen vaak bij
uitstekende lichaamsdelen zoals de hiel, het sacrum (stuit), schouderblad of het
achterhoofd. Door de druk neemt de doorbloeding in de weefsels af.
- Brandwonden (zie volgend leerdoel)
- Contusie
Dit is een kneuzing, een gesloten wond dus.
Wondgenezing kan beschreven worden in drie fasen:
- Ontstekingsfase/reinigingsfase
- Granulatiefase/regeneratiefase
- Remodellering/littekenvorming
Na de bloedstolling begint de ontstekingsfase. Granulocyten en macrofagen ruimen
beschadigd weefsel en micro-organismen op. De wond vertoont de
ontstekingsverschijnselen: roodheid, warmte, zwelling, pijn en functieverlies. Als er pus
wordt gevormd duurt deze fase lang doordat abcessen bloedvaten opzij drukken en
nieuwe leukocyten en antibiotica niet in de etterholte door kunnen dringen.
Als schade en micro-organismen zijn verwijderd begint de granulatiefase. Hierin groeien
vanaf de wondranden jonge fibroblasten en bloedvaatjes. Zij vormen granulatieweefsel
dat de wond opvult. Hierna groeit het epitheel over het granulatieweefsel vanuit de
wondranden.
Als dat is gebeurt komt de laatste fase: remodellering. Het aanvankelijk wat brede rode
litteken verandert daarbij geleidelijk in een smal wit streepje.
Er kan ook te dik littekenweefsel gevormd worden, dit wordt keloïd genoemd en is een
erfelijk aandoening.
Chirurgische incisies genezen per primam. Deze primaire wondgenezing gaat snel en er is
vaak weinig van te merken. Brede en bevuilde wonden genezen per secundam. Bij deze
secundaire wondgenezing zijn de fasen goed te volgen en duurt dit vrij lang.
, Risicofactoren
Lokale risicofactoren voor een slechte wondgenezing zijn:
̵ Besmetting
̵ Corpus aliënum (vreemd voorwerp in de wond)
̵ Vaatletsel
̵ Necrose (haard voor infecties)
̵ Anatomische lokalisatie van de wond
Algemene risicofactoren voor het krijgen van wonden en voor een langzame
wondgenezing zijn:
- Hoge leeftijd, celdelingen gaan op hogere leeftijd langzamer waardoor de
ontstekingsreactie trager verloopt en granulatieweefsel de wond minder snel vult.
Ook hebben mensen op een hogere leeftijd een grotere kans om te vallen en
moeten deze vaker operaties ondergaan.
- Ondervoeding kan leiden tot gebrek aan eiwitten of vitamines, die nodig zijn voor
wondgenezing.
- Anemie verstoort het zuurstoftransport naar het wondgebied waardoor er minder
energie geleverd wordt voor de wondgenezing.
- Artherosclerose beperkt de aanvoer van voedingsstoffen, zuurstof en bouwstoffen.
- Suikerziekte kan micro-angiopathie veroorzaken waardoor sneller
decubituswonden ontstaan door het niet voelen wanneer te moeten gaan
verzitten.
- Gebruik van corticosteroïden onderdrukt de ontstekingsreactie.
- Aids verzwakt het immuunsysteem.
- Cytostatica remmen onder meer de productie van bloedcellen door het beenmerg.
Effecten hiervan zijn dan anemie, leukopenie en trombopenie. Zo verminderen ze
de zuurstoftoevoer, verzwakken ze de afweer en versterken ze het bloedverlies.
Behandeling
1. Eerst wordt de wond schoongespoeld door het te laten bloeden of onder de kraan
te houden. Achtergebleven corpora aliëna worden verwijderd met een steriel
pincet.
2. Vervolgens wordt de omgeving van de wond gedesinfecteerd met betadine-jodium
of chloorhexidine.
3. Afgestorven weefselflarden worden geëxideerd. Dat kan ook gebeuren door de
wondranden netjes recht af te snijden.
4. Als de wond minder dan 6 uur oud is, is meteen hechten mogelijk omdat bacteriën
zich in deze tijd niet kunnen aanpassen om te gaan delen. Diepere wonden
worden in meerdere lagen gehecht. Een wond ouder dan zes uur hechten heeft
het risico dat een infectie ontstaat. De wond wordt daarom open gelaten of hij
wordt gehecht maar er wordt een drain achter gelaten om ontstekingsvocht af te
voeren.
5. Hierna wordt de wond steriel afgedekt. Hydrofiele gazen nemen veel wondvocht
op en beperken de infectiekans, deze kunnen wel aan wond plakken bij
verwijderen. Natte verbanden (hydro-colloïden) voorkomen uitdroging alleen kan
dit een voedingsbodem voor bacteriën worden. Zwachtelen en hooghouden
verminderen zwelling.
Tetanus profylaxe
Clostridium tetani is een anaerobe grondbacterie, die een toxine maakt. Het gaat om een
zenuwgif, dat tetanie (kramp) van allerlei spieren veroorzaakt. Onbehandeld ontstaat een
dodelijke verkramping van de ademhalingsspieren. Het toxine is zo sterk dat er geen
afweerstoffen gemaakt worden omdat de patiënt sterft voordat het lichaam het
doorheeft. Immunoglobulinen worden alleen gevormd na drie prikken met tetanus-
toxoïd. Nederlanders krijgen op hun negende jaar de laatste reguliere DTP-prik, en zijn
dan voor ruim tien jaar beschermd. Bij verwonding vijf tot vijftien jaar na de laatste prik
wordt vaak een booster gegeven. Bij oudere mensen met een wond wordt in één arm
