Cellen en weefsels 2022-2023 - Begrippenlijst
1. Partiem cellen
nucleos celkern
Chromosomaal DNA Systeem voor RNA-synthese
kernenvelop Dubbele kernmembraan
karyoplasma kerninhoud
karylymfe Eiwithoudende vloeistof in de kern
hepatocyt Leverparenchymcellen, kan twee kerenen hebben, eicellen ook.
polykaryocyt Meerkernige cellen bv bij skeletspieren
erythrocyten Rode bloedcellen, hebben geen celkern
transcriptie Info opslaan en lezen
translatie Info vertalen
Chromosomen Draadvormige structuren die in de cel zichtbaar worden wanneer de cel begint te delen
DNA-helix één enkele enorm lange lineaire DNA molecule
Histonen Geassocieerde proteïnen die DNA-helix plooien en verpakken tot compacte structuur
chromatine Geheel van de chromosomen in de interfasetoestand
Nucleosomen bestaan uit een binnenste gedeelte van 8 histonen (telkens 2 moleculen van H2A, H2B, H3 en H4;
dus een octameer) en een DNA dubbelstrenghelix van 146 nucleotidenparen lang dat hierrond
gewikkeld ligt (1,75 windingen).
chromatinefibril (diameter 2530 De nucleosomen worden vervolgens spiraalsgewijs samengepakt in een compactere chromatinefibril
nm)
heterochromatine Gecondenseerde chromatinefibrillen, meer elektronendens; • Dichter opeengepakt chromatine •
Vaak in grotere massa’s geaggregeerd
euchromatine Gedecondenseerde chromatinefibrillen. meer toegankelijke, actieve delen van chromosoomfibrillen •
bestaat uit genen die tot expressie komen in de cel • Weinig elektronendens
Hydropische kernen kernen met een hoge transcriptie-activiteit, veel chromatine aanwezig, bevatten ook hoger watergehalte en
zijn groter
pycnotische kernen chromatine samengepakt tot één dichte massa en bestaat dus vrijwel uitsluitend uit heterochromatine.
Hier is geen of geringe transcriptie te vinden
facultatief heterochromatine delen van chromosomen die in de ene cel wél en in de andere cel niet heterochromatisch zijn
Constitutief heterochromatine delen van bepaalde chromosomen die in alle cellen heterochromatisch zijn – Bv lichaampje van Barr (1
Xchromosoom in vrouwelijke cellen, andere is euchromatisch en niet zichtbaar)
nucleotide Nucleotide= fosforzuur + pentose + organische base
DNA DNA: 2 purinebasen (adenine + guanine) en 2 pyrimidinebasen (thymine + cytosine) en deoxyribose
RNA RNA: 2 purinebasen (adenine + guanine) en 2 pyrimidinebasen (uracyl +cytosine) en ribose
nucleolus kernlichaampje
Pars fibrosa Fibreuze zone, hier bevinden zich eiwitten die deelnemen aan het verwerken van pre-rRNA tot matuur
Page 1 of 12
, rRNA
NOR Gebieden van bepaalde chromosomen waarin DNA zit die codeert voor rRNA
Pars granuloza Granulaire zone, hier vindt assemblage van ribosomen plaats
kernenvelop kernmembraan
Perinucliaire ruimte Ruimte tussen de binnenste en buitenste kernmembraan
Kern poriën Poorten waarlangs moleculen de kern kunnen binnenkomen of verlaten
importines nucleaire importreceptoren, cytosol→ kern
exportines nucleaire export receptoren, kern→ cytosol
NLS Nucleaire lokalisatiesignaal, eiwitten met signaalsequenties
nucleoporines Meest voorkomende klasse kernporieproteinen
Nucleaire import receptoren Oplosbare cytosolische proteïnen, importines
Targetting van proteïnen mRNA van uit kern naar cytoplasma; translatie met specifieke kodering voor elk organel
polyribosomen Groepjes ribosomen aan elkaar verbonden
s-waarden Refereren naar sedimentatiegraad in de ultracentrifuge
Telomerase Enzyme dat telomeer aanmaakt
rRNA transcriptie Proces van verwerking van rRNA van pre rRNA naar matuur rRNA
Ribosoom assemblage Ribosomale eiwitten worden vanuit het cytoplasma naar de nucleolus gebracht en beginnen zich daarna te
hechten aan het pre-rRNA nog voor het zich splitst. Tijdens de verdere verwerking van het pre-rRNA worden
er nog een aantal ribosomale eiwitten en het 5S-rRNA toegevoegd. Zo ontstaan pre-ribosomale partikeltjes
ontstaan, na verdere verwerking gaan de partikels naar het cytoplasma en ontstaan 40s en 60s subeenheden.
Cisternen Ruimte tussen de membranen bij het RER
Golgin 97 Merker om GA aan te tonen, geeft paarse kleur
glycosylering Aan eiwitten die in het ER-lumen terechtkomen kunnen soms suikermoleculen toegevoegd worden
diptiozoom Centraal deel van het GA
cis-zijde een zijde die tegen het endoplasmatisch reticulum (ER) aanligt
Trans-zijde een trans-zijde die naar het plasmamembraan wijst
Centraal deel van GA Het centrale deel van elk complex bestaat uit een verzameling van afgeplatte, membraan-omgeven cisternen.
Elke ‘stapel’ bestaat uit 3-20 cisternen.
Multivesiculaire lichaampjes zijn uniforme sferische structuren van ongeveer 0,5 μm in diameter, Het lumen is gevuld met kleine
vesikeltjes met een doorsnede van om en bij de 50 nm, vandaar de benaming.
telolysosoom restlichaammpje
microvesikel vesikels die direct afknoppen (budding) van de plasmamembraan
exosoom wanneer multivesiculaire lichaampjes (MVBs) versmelten met de plasmamembraan (internal budding
gevolgd door secretie, 40120 nm in doormeter).
coated pit Een klein GTP-bindend eiwit, dynamine genaamd, vormt een ring rond de ‘nek’ van elk zich vormend vesikel
Coating Vesikels die afsplitsen van membranen worden hierbij meestal geholpen door een eiwitmantel, Het best
gekende voorbeeld is coating van vesikels met clathrine
Page 2 of 12
1. Partiem cellen
nucleos celkern
Chromosomaal DNA Systeem voor RNA-synthese
kernenvelop Dubbele kernmembraan
karyoplasma kerninhoud
karylymfe Eiwithoudende vloeistof in de kern
hepatocyt Leverparenchymcellen, kan twee kerenen hebben, eicellen ook.
polykaryocyt Meerkernige cellen bv bij skeletspieren
erythrocyten Rode bloedcellen, hebben geen celkern
transcriptie Info opslaan en lezen
translatie Info vertalen
Chromosomen Draadvormige structuren die in de cel zichtbaar worden wanneer de cel begint te delen
DNA-helix één enkele enorm lange lineaire DNA molecule
Histonen Geassocieerde proteïnen die DNA-helix plooien en verpakken tot compacte structuur
chromatine Geheel van de chromosomen in de interfasetoestand
Nucleosomen bestaan uit een binnenste gedeelte van 8 histonen (telkens 2 moleculen van H2A, H2B, H3 en H4;
dus een octameer) en een DNA dubbelstrenghelix van 146 nucleotidenparen lang dat hierrond
gewikkeld ligt (1,75 windingen).
chromatinefibril (diameter 2530 De nucleosomen worden vervolgens spiraalsgewijs samengepakt in een compactere chromatinefibril
nm)
heterochromatine Gecondenseerde chromatinefibrillen, meer elektronendens; • Dichter opeengepakt chromatine •
Vaak in grotere massa’s geaggregeerd
euchromatine Gedecondenseerde chromatinefibrillen. meer toegankelijke, actieve delen van chromosoomfibrillen •
bestaat uit genen die tot expressie komen in de cel • Weinig elektronendens
Hydropische kernen kernen met een hoge transcriptie-activiteit, veel chromatine aanwezig, bevatten ook hoger watergehalte en
zijn groter
pycnotische kernen chromatine samengepakt tot één dichte massa en bestaat dus vrijwel uitsluitend uit heterochromatine.
Hier is geen of geringe transcriptie te vinden
facultatief heterochromatine delen van chromosomen die in de ene cel wél en in de andere cel niet heterochromatisch zijn
Constitutief heterochromatine delen van bepaalde chromosomen die in alle cellen heterochromatisch zijn – Bv lichaampje van Barr (1
Xchromosoom in vrouwelijke cellen, andere is euchromatisch en niet zichtbaar)
nucleotide Nucleotide= fosforzuur + pentose + organische base
DNA DNA: 2 purinebasen (adenine + guanine) en 2 pyrimidinebasen (thymine + cytosine) en deoxyribose
RNA RNA: 2 purinebasen (adenine + guanine) en 2 pyrimidinebasen (uracyl +cytosine) en ribose
nucleolus kernlichaampje
Pars fibrosa Fibreuze zone, hier bevinden zich eiwitten die deelnemen aan het verwerken van pre-rRNA tot matuur
Page 1 of 12
, rRNA
NOR Gebieden van bepaalde chromosomen waarin DNA zit die codeert voor rRNA
Pars granuloza Granulaire zone, hier vindt assemblage van ribosomen plaats
kernenvelop kernmembraan
Perinucliaire ruimte Ruimte tussen de binnenste en buitenste kernmembraan
Kern poriën Poorten waarlangs moleculen de kern kunnen binnenkomen of verlaten
importines nucleaire importreceptoren, cytosol→ kern
exportines nucleaire export receptoren, kern→ cytosol
NLS Nucleaire lokalisatiesignaal, eiwitten met signaalsequenties
nucleoporines Meest voorkomende klasse kernporieproteinen
Nucleaire import receptoren Oplosbare cytosolische proteïnen, importines
Targetting van proteïnen mRNA van uit kern naar cytoplasma; translatie met specifieke kodering voor elk organel
polyribosomen Groepjes ribosomen aan elkaar verbonden
s-waarden Refereren naar sedimentatiegraad in de ultracentrifuge
Telomerase Enzyme dat telomeer aanmaakt
rRNA transcriptie Proces van verwerking van rRNA van pre rRNA naar matuur rRNA
Ribosoom assemblage Ribosomale eiwitten worden vanuit het cytoplasma naar de nucleolus gebracht en beginnen zich daarna te
hechten aan het pre-rRNA nog voor het zich splitst. Tijdens de verdere verwerking van het pre-rRNA worden
er nog een aantal ribosomale eiwitten en het 5S-rRNA toegevoegd. Zo ontstaan pre-ribosomale partikeltjes
ontstaan, na verdere verwerking gaan de partikels naar het cytoplasma en ontstaan 40s en 60s subeenheden.
Cisternen Ruimte tussen de membranen bij het RER
Golgin 97 Merker om GA aan te tonen, geeft paarse kleur
glycosylering Aan eiwitten die in het ER-lumen terechtkomen kunnen soms suikermoleculen toegevoegd worden
diptiozoom Centraal deel van het GA
cis-zijde een zijde die tegen het endoplasmatisch reticulum (ER) aanligt
Trans-zijde een trans-zijde die naar het plasmamembraan wijst
Centraal deel van GA Het centrale deel van elk complex bestaat uit een verzameling van afgeplatte, membraan-omgeven cisternen.
Elke ‘stapel’ bestaat uit 3-20 cisternen.
Multivesiculaire lichaampjes zijn uniforme sferische structuren van ongeveer 0,5 μm in diameter, Het lumen is gevuld met kleine
vesikeltjes met een doorsnede van om en bij de 50 nm, vandaar de benaming.
telolysosoom restlichaammpje
microvesikel vesikels die direct afknoppen (budding) van de plasmamembraan
exosoom wanneer multivesiculaire lichaampjes (MVBs) versmelten met de plasmamembraan (internal budding
gevolgd door secretie, 40120 nm in doormeter).
coated pit Een klein GTP-bindend eiwit, dynamine genaamd, vormt een ring rond de ‘nek’ van elk zich vormend vesikel
Coating Vesikels die afsplitsen van membranen worden hierbij meestal geholpen door een eiwitmantel, Het best
gekende voorbeeld is coating van vesikels met clathrine
Page 2 of 12
